Tíminn - 16.05.1987, Qupperneq 7

Laugardagur 16. maí 1987
Tíminn 7
Þórður Ægir Óskarsson skrifar:
Kosningaúrslit og stjórnarmyndunarviðræður:
Skilaboðin skýru og
hrun flokkakerfisins
Fréttaþyrstir fréttahaukar sauma að forsætisráðherra um stjórnarmyndun.
(Tímamynd Pjetur)
Fjölmiðlar keppast nú við að
túlka þær stjórnarmyndunarvið-
ræður sem rétt eru hafnar. Að vísu
hafði þeim ekki tekist að krýna
hinn óumdeilanlega sigurvegara
kosninganna, enda af mörgu af
taka. Eitthvað erfiðara kann þeim
að reynast að spá í stjórnarmyndun
um þessar mundir og jafnframt að
þykjast gáfulegur í skýringunum,
því engar tölur nema þá frá liðinni
tíð vísa þar leiðina.
Allir leiðtogarnir segja að mál-
efnin ráði, en enginn vill láta uppi,
ekki einu sinni almennt talað,
hvaða tilteknu málefni það eru
ellegar hvaða skilyrði. Dæmi: Jón
Baldvin vill ekki stjórna með
Framsókn og finnur þeim flokki,
sem hefur fimmtung atkvæða á bak
við sig, allt til foráttu, en samt
lokar hann ekki fyrir þann mögu-
leika.
Á sama tíma tala menn um
hrunið flokkakerfi og fleira í þeim
dúr og það þrátt fyrir að erfitt sé
að koma auga á þær nýju átakalín-
ur sem ætla skyldi að þyrfti til að
stokka upp flokkakerfið.
Nýrkaflií
stjórnmálasögunni?
Jafnréttisbarátta á grundvelli
beinnar kynhyggju virðist eini nýi
átakaflöturinn.sem myndast hefur
í íslenskri pólitík um langt skeið. í
ljósi þess að Kvennalistinn hefur
styrkt stöðu sína enn frekar, þá er
fullvíst að eldri flokkarnir munu
bregðast mun markvissar við kyn-
pólitfkinni en þeir hafa gert hingað
til.
Aðrir meginátakafletirnir í
stjórnmálum dagsins í dag eins og
valddreifing, byggðastefna, ný-
sköpun í atvinnulífi og velferðar-
málin
eru baráttuhugtök, sem hafa verið
meira og minna á oddinum síðan
núverandi flokkakerfi myndaðist
um og upp úr 1920.
Sú meginþróun sem hefur átt sér
stað í gegnum árin er að flokkarnir
til hægri og vinstri hafa tekið upp
miðjustefnu í mjög vaxandi mæli
og þar með þrengt mjög að Fram-
sóknarflokknum, sem lengst fram-
an af sem hinn eini upprunalegi
miðjuflokkur var einn um þann
málefnagrund völl.
Það er í raun ekkert sem útilokar
samstarf svokallaðra jaðarflokka
til hægri og vinstri, Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðubandalags, nema
sá þáttur utanríkismála sem snýr
að öryggismálum. Að öðru leyti
má finna málamiðlun um alla hluti
og allra helst núna þegar bakbeinið
í Sjálfstæðisflokknum, Vinnuveit-
endasamband {slands, er farið að
boða sömu miðstýringuna í samn-
ingamálum og verið hefur hjá Al-
þýðubandalaginu. Hjalið um verk-
föll og mannréttindi er meira á
yfirhotðfmi hvað þetta mál varðar
en í gntndveWinum.
Stjómmálaforingjarnir, sem nú
eru að bretta upp ermarnar til að
takast á um stjórnarmyndun, þykj-
ast allir standa með skýr skilaboð
frá kjósendum. Þrátt fyrir að ring-
ulreiðin hafi aldrei verið meiri í
íslenskum stjórnmálum eftir að
ríkjandi flokkaskipun komst á þá
hafa flestir leiðtogarnir að eigin
sögn skýr fyrirmæli frá kjósendum
um hvað þeir eigi að gera.
Tapflokkarnir, Alþýðubandalag
og Sjálfstæðisflokkur rjúka upp til
handa og fóta, valdastofnanir
þeirra funda og niðurstaðan er:
taka þarf til athugunar innra starf
flokkanna og hverning áróðrinum
er komið á framfæri. Engum af
höfuðvitum þessara útvarða ís-
lenska flokkakerfisins til hægri og
vinstri virðist láta sér detta í hug að
ef til vill sé stefnan röng og hana
þurfi að endurskoða. Nei það er
einfaldlega vitlaust gefið og nóg er
að stokka upp apparatið.
Sjálfstæðisflokkurinn er búinn
að koma sér upp fimm manna
neyðarnefnd sem sennilega á að
finna upp pottþétta aðferð til að
hamla gegn pólitískum klofningi.
Stjómarstefnan stódst
prófið
Það finnast þó einstaklingar í
heimi stjórnmálanna sem skilja
tölurnar eins og réttast er að gera.
Hjörleifur Guttormsson viður-
kennir hreinar staðreyndir. Það
sem eftir stendur er að stefna
stjórnarflokkanna hélt í reynd
velli. Alls greiddu 46% kjósenda
stjórnarflokkunum. atkvæði, þrátt
fyrir liðhlaupið úr Sjálfstæðis-
flokknum yfir í Borgaraflokk og úr
Framsóknarflokki yfir til Samtaka
um jafnrétti og félagshyggju á
Norðurlandi eystra.
Alþýftuftokksmönnum og skrfb-
cntum þeirra virðist hins vegar
fyrirmunað að skilja þetta því bæði
Jón BakJvin og leiðarahöfundur
flokksmálgagnsins hafa komist að
þeirri frumlegu niðurstöðu að
þjóðin hafi beðið um nýja ríkis-
stjórn eða eins og það er orðað
„óskað eftir nýrri róttækri umbót-
astefnu með ákveðnu litrófi sem
stefnumál Alþýðuflokks og
Kvennalista búa yfir“.
Að vísu er ekkert nefnt fyrir
hvaða liti í litrófinu flokkarnir eða
stefnumál þeirra standa, þá er
heldur ekkert um það getið hverjir
ljá þriðja og jafnvel fjórða litinn í
litrófið. Hvort er það Alþýðu-
bandalagið, sem hefur verið hafn-
að sem verkalýðsflokki eða Sjálf-
stæðisflokkur, aðalfulltrúi sérhyg-
gjunnar, sem kemur til með að
fullnægja þörf Jóns Baldvins fyrir
ráðherrastól. Hann er reyndar
hættur að nefna Kvennalistann sem
valkost í stjórnarmynstri sínu og
nú er það flokkurinn sem glataði
trausti verkalýðsins. Snar í hugsun
hann Jón Baldvin! Eða voru skila-
boð kjósenda ef til vill ekki nógu
skýr.
í grein sinni bendir Hjörleifur
einnig á eins og fleiri að viðbót
Alþýðuflokksins, þrátt fyrir inn-
göngu þeirra sem máli skiptu í
Bandalagi jafnaðarmanna í
flokkinn, er mjög rýr eða aðeins
3,5%. Þetta er innan við helmingur
af gamla fylgi Bandalagsins.
Þá kemur einnig fram hjá þing-
manninum athyglisverð staðreynd
að samanlagt fylgi Alþýðubanda-
lags og Kvennalista sé aðeins 0,6%
meira en í síðustu kosningum.
Það er hins vegar jákvætt að
Hjörleifur viðurkennir að Alþýðu-
bandalagið verði að draga fram
skýra stefnu. Hvort það verður
gert á Varmalandi um helgina veit
enginn, en allavega þarf meira en
innanmein til að skýra skipbrot
flokksins í kosningum. En ljóst er
að eitthvað þarf að stokka upp
þegar t.d. Þjóðviljinn túlkar niður-
stöðurnar á Vesturlandi og Aust-
fjörðum sem vantraust á þing-
mennina.
Albert Guðmundsson í forystu
fyrir klofningsbroti vill allt og
ekkert, vera utan ríkisstjórnarfyrst
um sinn eða fjögurra flokka stjórn
því það sé erfiðara að plotta þar en
í stjórn þriggja flokka. Ef til vill
verður þar fleira um litla bita sem
henta til þeirrar fyrirgreiðslu-
pólitíkur sem hann boðar, því
málamiðlanirnar verða þar eflaust
margfalt fleiri. Annars verður at-
hyglisvert að sjá hvernig flokkur,
sem Albert sjálfur skilgreinir á
þversagnarkenndan hátt sem
„þverpólitískan flokk sem aðhyllist
sjálfstæðistefnuna" kemur út úr
stjórnarmy ndunarviðræðum*m.
Kynpélittklii í vnki
Kvennalistinn segist nú reiðu-
búinn til að axla ábyrgð eftir að
hafa tvöfaldað þingstyrk sinn.
Reynsla flokksins sýnir að borgar-
ahreyfing sem byggir pólitík sína
algerlega á einu tilteknu gundvall-
armálefni, jafnréttisbaráttu
kvenna, getur náð árangri.
Að vísu hefur flokkurinn stöðugt
unnið að því að víkka málefna-
grundvöll sinn, nú síðast með að
bæta hagsmunum barna við sem
sérstöku áhersluatriði, þó ekki sé
þar ljóst hvort litið er á hagsmuni
barna og kvenna sem eina heild
eður ei. Kvennalistinn er sem sagt
smám saman að þróast í að vera
hefðbundinn stjórnmálaflokkur,
sem býður kjósendum upp á stefnu
í öllum meginmálum þjóðfélags-
ins.
Kynhyggja er þó enn sem fyrr
tilvistarforsenda flokksins. Kon-
urnar juku fylgi sitt um 4,6% á
landsvísu. Á það má benda að nú
bauð Kvennalistinn fram í öllum
kjördæmum í stað þriggja áður og
má rekja helming af fylgisaukning-
ufini til framboða í nýjum kjör-
dæmum. Segjast þær enga útiloka
í stjórnarsamstarfi sem reiðubúnir
eru að teygja sig yfir til þeirra, en
hvcrsu langt þær hyggjast teygja
sig til annarra veit enginn enn.
----»-
MMa SlJOm
Hvað með allar vísbendingarnar
og sigrana? Eitt er víst að enginn
vísbending kemur frá kjósendum
um hvernig stjórn þeir vilja. Annar
stjórnarflokkurinn stórtapar og
sama gerir annar hinna sjálfskip-
uðu verkalýðsflokka á vinstri
vængnum. Jón Baldvin Hannibals-
son, sem allra hæst talar um að
þjóðin hafi beðið um nýja ríkis-
stjórn, virðist sjálfur ekki hafa
hugmynd una hvers konar ríkis-
stjórn frá degi til dags. Skilaboðin
sem Jón fékk frá kjósendum er að
þeir vilja tylla undir hatin sem
uppbótarþingmann næsta kjör-
tímabil og gefa honum í raun einn
þingmann í viðurkenningaskyni
fyrir fundina eitt hundrað. Já , það
er stórt orð Hákot.
Sigrarnir stórkostlegu eru sama
marki brenndir. Þeir eru hrein og
klár túlkunaratriði og oftar en ekki
aðeins til innanhússnotkunar, eins
og það heitir.
Það sem kosningaúrslitin sýna
einna helst er að áhugi íslenskra
kjósenda á póiitík fer greinilega
vaxandi ef marka má kjörsókn að
sama skapi virðist íslenska ný-
jungagirnin hafa gripið um sig á
sviði stjórnmálanna líka. Einstök
mál get.a nú ráðið kosningaúrslitum
og er það í samræmi við það sem
gerist víða annars staðar á Vestur-
löndum. Þó leiðir það í fæstum
tilfellum til þess, a.m.k. enn sem
komið er, að flokkakerfi hrynji.
Það er vert að minnast þess að í
neysluþjóðfélaginu fær fólk fljótt
leið á hlutunum og leitar þá á ný
mið eða til hins gamla og góða.
Hver kvartar ekki yfir vélakaffinu
og tregar kaffið, sem hellt var upp
á með gamla laginu? Kjósum um
það næst.
Aðeins einni könnunarlotu er
nú lokið í stjórnarmyndunarvið-
ræðum og fréttaskýrendur standa á
0»Khnni, þrátt fyrir aé htil sem
engin vitneskja liggi fyrir um mál-
efnagrundvöll einstakra flokka.
Það er því ljóst að spilin eiga eftir
að stokkast verulega áður en st jórn
verður mynduð. Einu sinni söng
lítill patti svohljóðandi laglínu:
„Þú vilt fara í vestur, ég vil fara í
austur og svo mætumst við á miðri
leið“. Þetta er í raun allt sem hægt
er að segja um stjórnarmyndunar-
viðræðurnar í dag. Það skyldi þó
aldrei verða að Jón Baldvin yrði
þriðja hjólið í ríkisstjórn með
Sjálfstæðisflokki og Framsóknar-
flokki? ÞÆÓ