Tíminn - 24.07.1987, Side 4

4 Tíminn
Föstudagur 24. júlí 1987
Sveinn Runólfsson landgræðslustjóri:
„Verðum að
stððva gróður
eyðinguna"
Landgræðsla ríkisins hefur að-
setur sitt að Gunnarsholti í Rang-
árvallasýslu en þangað var ferð
blaða-og fréttamanna m.a. heitið á
dögunum.
Svartir sandar urðu að
fallegum garði og túnum
Umhverfis Gunnarsholt voru
svartir sandar fyrir um 60 árum.
Páll Sveinsson og Runólfur Sveins-
son byrjuðu að sá í garðinum í
Gunnarsholti um 1950 og síðan
hefur stöðugt verið bætt við. Þeir
og fleiri höfðu trú á að sandana
mætti græða upp og árangur þess
má heldur betur sjá á túnum og
öllu umhverfi í Gunnarsholti.
Landgræðsla ríkisins er nú að ljúka
árlegri áburðardreifingu sinni og
síðasta daginn var flogið með
áburð frá flugvellinum við Gunn-
arsholt inní Þjórsárdal, Hauka-
dalsheiði og á Uxahryggi. Samtals
hefur verið dreift um 1100 tonnum
af áburði.
í Gunnarsholti er ekki starfrækt
graskögglaframleiðsla í sumar og
búið samanstendur nú einkum af
holdanautgripum og Stóðhestastöð
ríkisins. Töluvert er um rannsóknir
í samvinnu við Rannsóknarstofnun
landbúnaðarins, t.d. á lúpínurækt
og síðan 1950 hafa verið í gangi
stofnatilraunir til þess að finna
harðgerðustu plönturnar til upp-
græðslu og túnræktunar.
Gróður að eyðast í stórum stíl
Sveinn Runólfsson landgræðslu-
stjóri segir að gróðri í Skaptafells-
sýslu hafi verulega farið fram
undanfarin ár og land hafi gróið
upp í þúsund hektara vís, m.a. í
skjóli varnargarða. í þurrkatíðinni
í sumar hafi samt eyðst töluvert af
landi í Skaptafellssýslu. Hann
sagði að gróðurland væri hinsvegar
að eyðast í stórum stíl á afréttum
sunnanlands og í Pingeyjarsýslu
þar sem mikið sandfok væri. í
hlýjum árum er álíka stórt land
grætt upp og það land sem eyðist
en í köldum árum hefðu eyðingar-
öflin vinninginn.
„Við sem byggjum þetta land
getum ekki kinnroðalaust unað við
það öllu lengur og verðum að
stöðva þessa gróðureyðingu. Þjóð-
arátak þarf til þess að gera þetta -
en við höfum þekkingu, tækni og
vélar til þess en það vantar fjórum
sinnum meira fjármagn heldur en
við höfum til ráðstöfunar nú til
þess að gera myndarlegt átak“,
sagði Sveinn.
Geysilegur árangur
með skipulagningu beitar
Sveinn sagði að Landgræðslan
hefði haft mjög gott samstarf við
marga aðila sem vinna að land-
græðslu, þar á meðal bændur og í
umræðum um landeyöingu hallaði
oft óþarflega mikið á bændur. Því
væri hins vegar ekki að leyna að
alltaf væri einn og einn maður í
bændastéttinni til skammar og
kæmi óorði á stéttina sem slíka.
Landgræðslan hefði samvinnu við
upprekstrarfélög og sveitarfélög
um að seinka beit á fjalli og flýta
smölunum eftir því sem þurfa þætti
og með því hefði geysilega mikið
áunnist. Það kæmi líka fyrir að
bændur eða sveitarfélög óskuðu
eftir „ítölu“ á ákveðin svæði en
það þýðir takmörkun fjölda sauðfj-
ár á ákveðnu ítölusvæði þar sem
gróður er í hættu.
Ekki nauðsyn að friða allt land
Árangur af friðun landsvæðis
einni og saman væri mjög lengi að
koma í Ijós, sérstaklega á hálend-
inu, en með sáningu og áburðar-
dreifingu tæki nokkur ár að sjá
árangur. „Það er nánast tilgangs-
laust að reyna að græða upp sanda
og örfoka land án þess að friða það
Sveinn Runólfsson landgræðslu-
stjóri við styttu föður síns í skrúð-
garðinum í Gunnarsholti sem fyrir
60 árum var gróðurlaus eyðimörk
Tímamynd: Brein
gróið land, en hann bar áburð á
land í 200 metra hæð í nokkur ár.
Landið varð eins og besta tún enda
sáði hann grasfræi með til að byrja
með. Hann heyjaði landið í 5 ár en
síðan kól grasið og hætt var að bera
á. Þegar því var hætt náði lyng og
annar gróður sér upp að nýju, að
sögn Gunnars.
ABS
Þetta er því miður algeng sjón í Grafningnum í Árnessýsiu. Hlíðarnar
eru í sárum ef svo mætti segja. Moldarsvæðin fara sífellt stækkandi á
kostnað gróðursins og hafa landgræðslumenn m.a. kennt ofheit þar um.
Andrés Arnalds hjá Landgræð- -
slu ríkisins stendur hér við 25 ára
gamalt aspartré sem ásamt öðrum
tré og gróðurtegundum fær að
vaxa friðað innan landgræðslugirð-
ingar í Grímsnesinu. Andrés segir
að oftast nær sé mjög góð samvinna
við bændur um friðun lands og
m.a. sé sérstakt áburðargjald á
hverja sauðkind í Biskupstungum.
Andrés minnti einnig á að nú væri
kjörið tækifæri fyrir þá sem ferðast
um landið að grípa með sér áburð-
arpoka sem Landgræðslan hefur
látið útbúa og dreifa áburði á
moldarbörð og annarsstaðar þar
sem gróðurlaust er. Ekki sé ætlast
til þess að áburðinum sé dreift á
gróið land eða þar sem lyng er
ráðandi því þá sé hætta á að gras
kæfi gróðurinn.
vatni varð á vegi blaða-og frétta
manna, keyrandi á traktor me£
skítadreifara aftaní, er þeir voru aJ
virða fyrir sér gróðureyðingu í
nágrenni Villingavatns. Hann tal-
aði ákaft á móti landgræðslu og
taldi hana jafnvel beinlínis hættu-
lega, allt væri “vaðandi í mosa
innan girðingar“ þar sem búið væri
að friða landið. Uppblástur væri
ekki til í Grafningi og gróðureyðing
væri öll af völdum vatns.
en þar sem ekki er fok, hefur það
sýnt sig að auðvelt er að græða það
upp án þess að friða það algjörlega.
Við höfum reynslu fyrir því að þar
sem búið er að sá grasfræi og
áburði í orfoka land í um 2 ár (þar
sem þó er ekki fokjarðvegur), þá
kemur fyrst mosi, svo krækiberja-
lyng, vingull og víðir. Þessi þróun
er mishröð, einna hröðust í Þing-
eyjarsýslum. Þar sem sandsvæði
voru 1955 er nú hnéhátt kjarr af
bæði gulvíði og loðvíði. Á Suður-
landi tekur þetta lengri tíma“,
sagði Sveinn.
En er hægt að skemma einhverj-
ar gróðurtegundir með stöðugri
áburðargjöf?
„Við skemmum engan gróður
beint en með áburðinum gefum við
grösunum mikinn forgang. Þau
kæfa berjalyng og annan gróður en
mest af því landi sem við berum á
er ekki gróið land“, sagði Sveinn.
Gunnar Guðbjartsson hefur
nokkra reynslu af því að bera á