Tíminn - 14.08.1987, Page 8

8 Tíminn
Föstudagur 14. ágúst 1987
Timirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
NíelsÁrni Lund
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrí mur G íslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Landbúnaðarsýningin
í dag opnar forseti íslands, Vigdís Finnbogadóttir,
landbúnaðarsýningu í Reykjavík, en að sýningunni
standa Búnaðarfélag íslands, Stéttarsamband
bænda, Framleiðsluráð landbúnaðarins og landbún-
aðarráðuneytið. Níu manna sýningarstjórn hefur
undirbúið sýninguna, og er Jónas Jónsson búnaðar-
málastjóri formaður stjórnarinnar. Fjöldi fyrirtækja,
stofnana og samtaka tekur þátt í sýningunni og er
sýningin við það miðuð að hún sé fjölbreytt og gefi
góða mynd af landbúnaðarstarfseminni og þeim
umsvifum sem henni fylgja í þjóðfélaginu. Hönnuður
sýningarinnar er Gunnar Bjarnason myndlistarmað-
ur.
Landbúnaðar- og búvörusýningar hafa verið
haldnar alloft frá árinu 1921, en þá var fyrsta
landbúnaðarsýningin haldin. Hafa slíkar sýningar
reynst afar vinsælar og ávallt mjög fjölsóttar. Land-
búnaðarsýningin í ár, sem gengur undir nafninu Bú
87, er langstærsta sýning af þessu tagi sem haldin
hefur verið og er vel fyrir komið í Reiðhöllinni í
Víðidal við Reykjavík og á útisvæði þar í kring.
Sérstakt tilefni þess að landbúnaðarsýningin er
haldin nú í sumar er 150 ára afmæli fyrstu búnaðar-
samtaka á íslandi, en þau voru stofnuð árið 1837 og
náðu yfir suðuramtið, sem þá var kallað og er
stofninn í Búnaðarfélagi íslands og fyrirmynd að
stofnun framfarafélaga á vegum bændastéttarinnar
almennt.
Mikið er rætt um samdrátt í íslenskum landbúnaði
og þann mikla vanda sem við er að stríða í
atvinnugreininni. Ekki er það ófyrirsynju, en hins
vegar verður jafnframt að minnast þess og leggja á
það áherslu, að þótt óhjákvæmilegt sé að grípa til
samdráttaraðgerða í hefðbundnum búgreinum,
mjólkurframleiðslu og sauðfjárbúskap, þá er það
opinber stefna og nýtur stuðnings bændastéttarinnar,
að efla nýjar búgreinar og vinna upp sem verða má
samdráttinn í hinum gömlu búgreinum.
Þótt framtíðarstefnan sé þannig jákvæð og ástæða
sé til að gera sér góðar vonir um árangur hennar,
þegar til lengri tíma er litið, er hinu ekki að leyna að
landbúnaðurinn og bændastéttin ganga nú í gegnum
þolraun, sem kemur hart við ýmsa meðan á henni
stendur.
Hjá því verður ekki komist að þjóðfélagsheildin
taki þátt í kostnaði sem leiðir af nauðsynlegum
breytingum í skipulagi landbúnaðarins. í því efni
hefur stefnan verið mörkuð með lögum, og þeim ber
ríkisstjórninni að framfylgja svo og þeim samningi
sem ríkisvaldið hefur gert við bændur um afurðasölu
næstu fimm ár.
Landbúnaðarsýningin er vitni um bjartsýni bænda-
stéttarinnar, þótt erfiðleikar steðji að í bili. En
landbúnaðarsýningin á þó fyrst og fremst að leiða í
ljós fyrir alþjóð að landbúnaðurinn er mikilvægur
undirstöðuatvinnuvegur, sem þjóðin getur ekki án
verið. Eins og aðrir framleiðsluatvinnuvegir er
landbúnaður undirstaða ýmissa þjónustu-, sam-
göngu- og iðngreina langt umfram það vinnuafl sem
starfar við frumframleiðsluna sjálfa. Þótt landbúnað-
arvörur séu ekki fluttar út í stórum stíl er landbúnað-
urinn gjaldeyrissparandi atvinnuvegur og af þeirri
ástæðu einni þjóðhagslega mjög mikilvægur.
GARRI
Bamavinna og bónuskerf i
(Jn'danfurna daga hafa orðið
nokkrar uinræður um barnavinnu
og er tilefnið viðtal í fjölmiðlum
við Guðinund J. Guðmundsson
formann Verkamannafélagsins
Oagsbrúnar í Rcykjavík, sem full-
yrti að mörg frystihús og fisk-
vinnslustöðvar væru rekin með
vinnuafli barna og unglinga, jafn-
vel barna langt undir fermingar-
aldri.
i
Þriðja flokks starf
Taldi Guðmundur J. Guð-
mundsson að börn væru láiin vinna
fulla dagvinnu og cftirvinnu að
auki og þá lítill greinarmunur gerð-
ur á likainsþroska barna og fullorð-
ins fólks. Bcnti Guðmundur rétti-
lega á að þessi mikla bamavinna í
flskvinnslustöðvunum værí vís-
bending um það að fullorðið fólk
fengist ckki til að vinna við fisk-
vinnslu og því væri gripið til þess
að láta börn og unglinga vinna
þcssi störf langi umfram það sein
eðlilegt getur talist.
Það er býsna alvarlegt inál þegar
svo er komið að vinnufúst fólk er
farið að flýja undirstöðustörfin í
þjóðfélaginu og þá ckki síst fisk-
vinnsluna. Þá er sannarlega kominn
tími til að ráðamenn þjóðarinnar
og umfram allt fyrírsvarsmenn at-
vinnulífsins viti af þeirrí útbreiddu
skoðun að vinna við fiskverkun í
landi sé einhvers konar þríðja
flokks starf, erfitt, óþrifalcgt og
illa borgaö.
Seigdrepandi bónuskerfi
Á því er brýn nauðsvn að at-
vinnurekendur laki þetta mál til
ítarlegrar athugunar og umræðu
og reyni að gera sér grein fyrir
orsökum þess stnrfslciöa sem gerir
svo mjög vart viö sig ineðal fisk-
vinnslufólks. E.t.v. er ekki langt
uð leita orsakanna fyrír óánægju
fiskvinnslufólksins. Þegar fisk-
vinnslufólki fiiinst starfið erfitt, þá
stafar það cinfaldlcga af því að
vinnutími í fiskvinnslunni cr of
langur og skipulag vinnunnar fjarrí
því að vera aðlaðandi.
Bónuskerfiö er t.d. kallað af-
kastahvetjandi en þegar til lengdar
lætur, þegar fólk þarf að vinna
undir bónuskcrfi ár el'tir ár og oftar
en ekki langan vinnudug að auki
undir slíku Stakkanoffkerfi, þá fer
ekki hjá því að ákvæöisvinnan eða
bónusfyrirkomulagið veldur starfs-
leiða og orsakar erfiði sem ekki er
hægt að búa við. Hins vegar er það
eins og livert annað smekksatriði
hvort fiskvinnsla verður talin
óþrifaleg. Þegar fólk ber það fyrir
sig er það ekki annað en aukin
áhersla á þá ulmennu afstöðu sem
það hefur til vinnubragða í fisk-
vinnslu yfirleitt og stendur í beinu
sambandi við of langan vinnutinia,
þrúgandi bónuskeril og lélegt dag-
vinnukaup.
íslcnskir atvinnurekendur virð-
ast ekki hafa gert sér grein fyrir því
að hraðfrystistöðvarnar eru verk-
sniiðjur, sem rcknar eru með að-
keyptu.j;innuafli, en ekki trilluút-
gerð fjölskyldunnar með tilhcyr-
andi linubeitingu og saltfisk-
umstangi kvenna og barna eins og
gerðist forðum daga. Vissulega
komu skorpur í lífsbjargarvið-
leitninni þá og vinnudagurinn
stunduin langur, en þó aldrei þessi
viövarandi þrældómur sem fylgir
nútímaverksmiðjum með færi-
böndum, stimpilklukkum og
stéttaskiptingu á vinnustað.
Of langur vinnutími
Það sem er að drepa vcrkafólkið
■ hraðfrystihúsunum er vinnuálagið
og þessi þögli eftirrekstur tækninn-
ar, þar sem enginn iná líta upp né
víkja sér frá nema samkvæmt para-
graffi í kjarasamningi. Ef nauðsyn-
legt er að liafa einbeitinguna við
vinnuna svo mikla scm nútíma-
verksmiðjur virðast krefjast, þá er
það frumskylda aö vinnutíminn sé
stuttur. Það er frálcitt að mannslík-
ami og mannshugur þoli það álag
að vinna erfiðisvinnu í skorpu allt
árið. Þess vegna eiga forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar að krefj-
ast styttingar á vinnudegi og nýs
verkstjórnarfyrirkomulags í hrað-
frystihúsunum. Atvinnurekendur
eiga að sinna slíkri kröfu, annars
eiga þeir á liættu að innan fárra ára
fáist cnginn til að vinna í hraðfrysti-
húsunum. íslenskir verksmiðju-
stjórar ættu að vita það sem iön-
jöfrar í Ameríku koinust að fyrir
meirii 'en 100 árum aö það er
ckkcrt annað en „líkamlegt
arðrán“ að láta verksmiöjufólk
vinna lengur en átta stundir á dag.
Barnavinnan í sinni verstu mynd
cr afleiöing af þessu vonda verk-
stjórnarfyrirkomulagi og er reynd-
ar efni í nýja Garragrein. Garri
VlTTOG BREITT

Byggjum kringlur
í sjávarplássum
Það ætti ekki að fara framhjá
neinum að Kringlan, musteri versl-
unarinnar sem stendur við hlið
Húss verslunarinnar í Reykjavík
og er glæsilegt minnismerki um
góðæri allsstaðar annars staðar en
til sjávar og sveita, hefur verið
opnuð. Morgunblaðið var með
sérstakt blað um Kringluna í gær
litprentað og upp á 64 síður. Ekki
dugar minna þegar verslunarfrelsið
er annars vegar. Og talandi um
frelsið góða þá létu frjálsu útvarps-
söðvarnar ekki sitt eftir liggja í
gærmorgun og voru með beina
útsendingu frá opnuninni. Það var
tíðindakona Bylgjunnar sem cinna
best lýsti stórfengleik þessa nýja
musteris. Nánast af trúarlegri inn-
lifun gekk hún um sali þessarar
paradísar og sagði hlustendum frá
því að áhrifin væru slík að gæsahúð
hríslaðist um litla kroppinn og
hamingjutár streymdu niður
vangann. Það er greinilega eftir
nokkru að sækjast, að versla í
þessum helgidómi, þó ekki fari
sögum af því hvort ráðamenn þjóð-
arinnar sem kallaðir voru til við
vígsluna hafi viðhaft handaupp-
réttingar að sið ofsatrúarvakning-
Fær Kringlan togara?
Landsbyggðar- og sveitamenn
munu fá aðgang að Kringlunni á
jafnréttisgrundvelli, enda nauð-
synlegt að hafa þá sem vinna að
framleiðslu góða. Þannig er nú
frelsið, menn eru frjálsir til að
versla þar sem þeir vilja. En lands-
byggðarmenn geta líka lært heil-
mikið af Kringlunni. Samkvæmt
upplýsingum í Kringlumogganum
er Kringlan um 154.000 rúmmetrar
að stærð. Þetta er, samkvæmt upp-
lýsingum skýrslu- og talnasérfræð-
ings okkar Tímamanna, stærra
húsnænði en allt húsnæðið á Kjal-
arnesi, ekki bara íbúðarhúsnæði
heldur er inni í þessu líka verk-
smiðjuhúsnæði, kjúklingabú, fél-
agsheimili og skólar. Á Kjalarnesi
búa um 400 manns. Kjalnesingar
ættu í alvöru að kanna möguleik-
ann á að byggja eina kringlu undir
alla íbúa sína og atvinnustarfsemi
og ekki kæmi það á óvart ef
sparnaður hlytist af slíku sambýli.
En ef sltkt myndi borga sig fyrir
Kjalnesinga mætti ætla að Vestfirð-
ingar og Vestlendingar gætu lært
sitt af Kringlunni. Staðir eins og
Hellissandur, Grundarfjörður, öll
A-Barðastrandarsýsla, Tálkna-
fjörður, Bíldudalur, Þingeyri, Flat-
eyri Suðureyri, Súðavík, og
Hofsós, gætu hver um sig rúmast
með alla sína íbúa og atvinnustarf-
semi í einni kringlu. Flest þessi
pláss hafa a.m.k. einn togara og
því ætti Kringlan í Reykjavík ekki
að fá einn líka?
Frystihús í kjallaranum
Ótrúlegt hagræði gæti verið fyrir
þessi sjávarpláss að koma sér upp
einni Kringlu. Hugsanlegt er að
hafa frystihúsið í kjallaranum,
skólann, félagsheimilið og kirkj-
una uppi á lofti og íbúðir á aðal-
hæðinni og kaupfélagið t.d. í
suðurendanum. Miklir fjármunir
gætu sparast í snjómokstri, gatna-
gcrð, holræsagerð, og öðrum sam-
eiginlegum kostnaði sveitarfélags.
Svo ekki sé talað um hagræðinguna
fyrir íbúana. Krakkarnirgætufarið
mcð lyftu upp í skólann og ef mikill
fiskur berst á land er ekkert ein-
faldara en sippa þeim niður í
kjallara í sömu lyftunni beint í
snyrtingu og pökkun.
Gleymum göngum og
byggjum kringlur
Þá er ótalinn einn möguleikinn
sem sérstaklega á við um Vestfirð-
inga þar sem til stendur að byggja
umfangsmikil jarðgöng milli staða.
Hægt væri t.d. að byggja nokkrar
kringlur á ísafirði og flytja alla
íbúa annarra plássa þangað. Slíkt
væri vafalítið mun ódýrara þegar
til lengdar lætur en að ráðast í
miklar framkvæmdir í samgöngu-
málum, svo ekki sé talað um hversu
miklu skemmtilegra væri fyrir fólk-
ið að búa í slíku þéttbýli en fásinn-
inu eins og nú er!
Meðan slíkur framkvæmdahug-
ur er ekki til staðar hjá þeim í
sjávarþorpunum og einhver myndi
e.t.v. kenna skorti á fjármagni um
að slíkur stórhugur finnst ekki,
geta þó framleiðendur okkar ágætu
útflutningsverðmæta komið suður
og notið þess að versla í Kringlunni
sem frjálsir menn.
- BG