Tíminn - 22.09.1987, Side 7

Þriðjudagur 22. september 1987
Tíminn 7
Ný saga frá Sögufélaginu
Ný saga nefnist nýjasta afurð
Sögufélagsins sem fyllir 75 árin um
þessar mundir. Ný saga er í raun
skilgetið afkvæmi tímaritsins Sögu
sem Sögufélagið hefur gefið út í um
aldarfjórðung og þjónað liefur sem '
mikilvægur vettvangur íslenskrar
sagnaritunar á undanförnum áratug-
um. En nýir tímar kalla á ný form og
má segja að Ný saga sé barn nýs
tíma. Tímaritið er mjög vandað að
allri gerð, skemmtilcga uppsett og
myndskreytt, og ætti því að eiga
ntun greiðari leið til almennings en
sagnfræðirit hafa hingað til átt. Þó er
í Nýrri sögu engu slakað á þeim
ströngu kröfum sem gerðar eru til
sagnfræðinga við ritun sagnfræði-
legra greina.
í meginatriðum má segja að Ný
saga skiptist í tvo hluta. Annars
vegar eru sjö sjálfstæðar greinar sem
fjalla um hin ýmsu efni og hins vegar
sjö þættir sem reiknað er með að
verði fastir liðir í ritinu.
„Irskur svikari ræðismaður á ís-
landi" nefnist grein sem Anna Agn-
arsdóttir ritar í Nýja sögu og fjallar
greinin um alræmdan írskan svikara,
Thomas Reynolds að nafni, en hann
var ræðismaður Breta hér á landi á
árunum 1817-22.
Ragnheiður Mósesdóttir rær á
önnur mið í grein sinni um Gloucest-
ermenn í lúðuleit. Þar veltir hún
fyrir sér tildrögum þess að sjómenn
frá Gloucester í Massachusetsfylki í
Bandaríkjunum héldu til íslands til
lúðuveiða á síðustu tveimur áratug-
um 19.aldar.
Gunnar Þór Bjarnason fjallar um
viðhorfin til dauðans á síðari öldum
í greininni „En þegardauðinn kemur
svo sem ein voldug hetja...“
„Á Heimdalli 1898-varðgæsla og
veisluhöld" segir frá varðskipinu
Heimdalli við Island sumarið 1898.
Það er Heirnir Þorleifsson sem ritar
þá grein.
Olafur Ásgeirsson fjallar um
nafna sinn Ólaf Friðriksson og hug-
myndir hans á nýstárlegan hátt í
greininni „Ólafur Friðriksson og
Krapotin fursti". Már Jónsson ritar
grein er nefnist „Konur fyrirgefa
körlurn hór" og Helgi Þorláksson á
grein í ritinu sem hann kallar „Að
vita sann á sögunum. Hvaða vitn-
eskju geta íslendingasögurnar veitt
um íslenskt þjóðfélag fyrir 1200".
Hinir sjö þættir sem fyrirhugað er
að verði fastir liðir í Nýrri sögu eru
ekki síður fjölbreyttir en þær greinar
sem að ofan eru taldar. Fyrst skal
nefna þáttinn Sjónarhóll en í honum
kynnir þekktur íslendingur viðhorf
sín til sögu og sagnfræði. Það er
Indriði G. Þorsteinsson sem ríður á
vaðið og kallar grein sína „Eigi skal
höggva". Næst skal nefnt viðtal sem
að þessu sinni er tekið við Kirstcn
Hastrupniannfræðiprófessorvið Ár-
ósarháskóla og nefnist „Sagntræði
felur ekki í sér einn sannleik". Þá er
þáttur er nefnist Skiptar skoðanir en
í honum eru kallaðir til sérfræðingar
sem lýsa skoðunum sínum á ýmsum
álitamálum innan sögunnar. í þetta
sinn skiptast þeir Guðmundur Jóns-
son og Gunnar Karlsson á skoðunum
á nýstárlegri túlkun Guðmundar
Hálfdánarsonar á sjálfstæðisbaráttu
íslendinga á 19. öld. í þættinum
Sjón og saga verður rýnt í myndefni
af ýmsu tagi og reynt að gera grein
fyrir heimildagildi þess.
í þættinum Af bókum er rætt um
bækur sem eiga sér einhver sameig-
inleg einkenni. Það er Helgi Skúli
Kjartansson sem fjallar um íslenskar
ævisögur sem komu út fyrir stðustu
jól og einkenni þeirra. Þá verður í
ritinu þáttur er nefnist Afmæli og er
í ár þess minnst að 600 ár eru liðin
frá ritun Flateyjarbókar. Það er
Ólafur Halldórsson sem minnist
þessa og nefnir hann grein sína „Af
uppruna Flateyjarbókar". Loks er
að ncfna Póstinn, en honum er ætlað
að taka vð stuttum bréfum frá les-
endum Nýrrar sögu.
Ný saga mun koma fyrri hluta ár
hvert. Hún verður send öllum félags-
mönnum Sögufélagsins, auk þess
sem hún verður til sölu í bókabúð-
urn. Saga, hið hefðbundna tímarit
Sögufélagsins mun hér eftir sem
áður fyrr koma út fyrri part vetrar.
-HM
Sagnfræðingarnir Ragnheiður Mós-
esdóttir og Helgi Þorláksson með
Nýja Sógu hið glæsilega tímarit
Sögufélagsins.
Hrossaflutningaskipiö kemur 10. október:
Sláturhross vantar
til að fylla skipið
Hrossaflutningaskipið „Frisian
Express" sem Félag hrossabænda og
búvörudeild SÍS hafa tekið á lcigu
hingað til lands tvisvar á ári er nú
væntanlegt í seinni ferð sína á þessu
ári.
Skipið kemur til Þorlákshafnar á
tímabilinu 10. til 15. október og cr
áætlað að um 100 til 150 reiðhross
fari með skipinu til þriggja hafna
erlendis, þ.e. til Fredrikstað í Nor-
egi, Esbjerg í Danmörku og Gent í
Bclgíu. Skipið tekur hins vegar 450
hross. Til þess að flutningur á reið-
hrossum borgi sig þarf samhliða að
flytja út hross sem slátrað er erlend-
is.
Nú þegar er búið að tryggja sölu á
300 sláturhrossum en töluvert vantar
enn á að hrossaeigendur hafi pantað
pláss í skipinu fyrir sláturhross. Fáist
ekki a.m.k. 250 sláturhross er fjár-
hagsgrundvelli kippt undan kornu
skipsins og þar með sölu reiðhrossa
til útlanda.
Skilaverð fyrir sláturhross til
bænda verður 15 þúsund krónur á
hvert hross scm greiðist í janúar.
Útflutningsbætur á sláturhross nema
rúmlega flutningskostnaði hross-
anna. Skilaverðið miðast við mcðal-
þyngd hrossa í flokki HRI en á
innlendum markaði cru þyngri hross
vcrðfeild verulega en í útflutningi
þessum er greitt fast verð, svo betra
verð fæst fyrir þyngri hrossin með
því að flytja þau út. Öll hross sem
eru sex vetra eða eldri eru tekin í
þennan útflutning. Útskipun hross-
anna fcr fram í Þorlákshöfn, en
Félag hrossabænda sér um að safna
hrossunum saman fyrir útflutning og
hefur umsjón með gæslu og útskip-
un. Félagið hefur fengið afnot af
húsnæði og jarðnæði fyrir hrossin að
Kröggólfsstöðum áður en þeim er
komið fyrir í skipinu. Skipið er
sérstaklega útbúið sem gripaflutn-
ingaskip með sérstökum stíum, loft-
ræstingu og brynningartækjum og í
hverri ferð fer dýralæknir sem hefur
eftirlit með meðferð hrossanna.
Á síðasta ári voru flutt út um 600
reiðhross til 10 landa og fengu bænd-
ur samtals um 30 milljónir króna
fyrir hrossin. ABS
Kvikmyndahátíðin í Laugarásbíó
Skuggar í paradís
Varjoja Paratiisissa
Finnland 1986
Leikstjóri: Aki Kaurismáki. Handrit: Aki Kaur-
ismáki. Kvikmyndataka: Timo Salminen.
Lengd: 76 mín. Enskur texti. Aðalhlutverk:
Matti Pellonpaa, Kati Outinean, Saku Kuosm-
anen, Esko Nikkari. Framleiðandi: Villealfa
Filmproductions Oy. Dreifingaraðili: Christa
Saredi, Sviss. Hátíðir: Cannes og Rimini.
Skuggar í paradís fjallar um tvo
lánleysingja sem fella hugi saman.
Hann er öskukarl en hún vinnur á
peningakassa hjá stórverslun. Þau
eiga það sameiginlegt að vinna
störf sem ekki skipa háan virðing-
arsess í þjóðfélaginu. Hann hefur
alla tíð íeitað huggunar-t mynda-
sögubókum og þess vegna farið á
mis við margú sem samfélagið
hefur uppá að bjóða. En líkt og
margir sem vinna skítastörf er
hann stoltur af starfi sínu. Það
verður ekki farið nánar útí sögu-
þráðinn hér.
Leikstjórinn Aki Kaurismáki,
sem jafnframt er einn af gestum
kvikmyndahátíðarinnar hefur sagt
um mynd sína að hún sé um fólk
sem verður undir í samfélaginu,
nauðsyn ástarinnar og líka um
auðmýkingu, sjálfsvirðingu og
stolt. Þetta sé hans tilraun til þess
að gera ástarsögu með boðskap.
Aki gerði sína fyrstu mynd í
fullri lengd 1983. Það var ekki
ráðist á garðinn þar sem hann var
lægstur því meistaraverk Dost-
oévskís, Glæpur og refsing, var
viðfangsefnið. Myndin fékk ágætar
viðtökur bæði heima og erlendis.
Skuggar í paradís er þriðja mynd
hans, en hann er um þessar mundir
að ljúka við mynd um Hamlet.
Skuggar í paradís var kosin besta
myndin í Finnlandi 1986, sem er
mjög góður árangur, því Finnar
framleiða 18-20 myndir á ári
hverju. Þá var myndin einnig valin
á kvikmyndahátíðina í Cannes í
sömu dagskrá og Atómstöðin var í
um árið.
Gríptu gæsina
Eat the Peach
írland 1986
Leikstjóri: Peter Ormrod Handrit: Peter Orm-
rod og John Kelleher Kvikmyndataka: Arthur
Wooster. Lengd: 95 mín. Aðalhlutverk: Eamon
Morrissey, Stephen Brennan, Catherine
Byrne, Niall Toibin, Joe Lynch, Tony Doyle.
Framleiöandi: Stongbow Film & Television
Prods with Film Four Int. Dreifingaraöili:
Strongbow Film.
Hátíöir: Edinburgh, Taormina, Cannes, Ve-
vey, Telluride, Toronto.
Vinnie og Arthur mági hans
líkar illa deyfðin og aðgerðarleysið
í írskum smábæ, norður undir
landamærunum. Þá dreymir um
betra líf. Kvöld eitt, eftir að hafa
sé Presleymyndina Roustabout,
ákveða þeir að freista gæfunnar og
byggja eigin „vegg dauðans",
tunnulaga byggingu, hvar halda
skal glæfralegar mótorhjólasýning-
ar.
Eftir því sem áhugi þeirra vex,
minnkar í buddunni og til að
fjármagna fyrirtækið hefja þeir
störf hjá smyglkóngi héraðsins og
taka að sér að flytja áfengi. mynd-
bönd og búpening yfir landamærin.
Fylgja þessari aukabúgrein skæð
eftirköst fyrir alla viðkomandi. En
eftir ýmiskonar óhöpp kemst
„veggur dauðans" upp, en draum-
urinn reynist skýjaborgir.
Ári síðar hafa þeir félagar þó
endurheimt bjartsýnina og ævin-
týraþrána; nú á að leggja í nýtt og
enn tvísýnna fyrirtæki!
Eat the Peach er kvikmynd um
seinheppna bjartsýnismenn,
ósviknar hversdagshetjur. Sýning-
arbyggingin er myndlíking þess að
standa fast á að vera maður sjálfur
og tjáning einstaklingseðlisins.
Myndin snýst um leitina að frjáls-
ræði og óbugandi kjart er endur-
nýjaðar vonir taka við af mistökum
og brostnum draumum.
Markleysa
Insignificance
Bretland 1985
Leikstjóri: Nicolas Roeg. Handrit: Terry
Johnson. Kvikmyndataka: Peter Hannan.
Hljóö: Paul Le Mare. Tónlist: Stanley Myers.
Lengd: 109 mín. Aðalleikendur: Theresa
Russell, Michael Emil, Tony Curtis, Gary
Busey. Framleiöandi: Zenith Productions,
ásamt Recorded Picture Company. Dreiting-
araðili: Palace Pictures.
New York, mars 1954. Á sama
tíma og frægur prófessor situr á
Roosevelt-hótelinu og gruflar yfir
reiknivélinni sinni, er jafnfræg
kvikmyndaleikkona á götunni fyrir
neðan að berjast við gust í lestar-
göngum, sem vill feykja upp kjól-
gopanum hennar fyrir framan
myndavélar og forvitna áhorfend-
ur. Um leið og atriðinu er lokið
hverfur hún af vettvangi og skilur
Þriðjudagur 22. september
Salur A
Kl. 15.00 Heimili hinna hugrökku
Kl. 17.00 Markleysa (Insignificance)
Kl. 19.00 Markleysa (Insignificance)
Kl. 21.00 Markleysa (Insignificance)
Kl. 23.00 "Markleysa (Insignificance)
eftir eiginmann sinn, boltaleikar-
ann, en hann fer inn á næsta bar,
þar sem frægur þingmaður situr
hugsandi yfir glasi sínu. Þingmað-
urinn fer að hitta prófessorinn og
reynir að fá hann til að mæta fyrir
nefnd, sem er að rannsaka hugsan-
lega byltingu kommúnista.
Leikkonan birtist skyndilega og
segir að einhver sé að elta sig. Hún
dregur fram nokkur leikföng og
útskýrir afstæðiskenninguna fyrir
prófessornum.
Insignificance er byggð á leikriti
Terry Johnsons um hugsanlegan
fund Albert Einsteins, Marilyn
Monroe, Joe DiMaggio og Joseph
McCarthy. En er myndin um það?
Eins og í öllum öðrum myndum
Roegs er ekki allt sem sýnist og
undir yfirborðinu leynast spurning-
ar og samlíkingar í svo stóru sam-
Salur B
Kl. 15.00 Gríptu gæsina (Eat the Peach)
Kl. 17.00 Sagan um virkiö Súram
Kl. 19.00 Genesis
Kl.21.00 Rosso
Kl. 23.00 Skuggar í Paradís
hengi að oft verður fátt um svör.
Því hefur þó verið haldið fram að
Insignificance sé auðskildasta
verka Roegs. „Boðskapur" leik-
ritsins hefur verið virtur, þ.e. að
ábyrgðin á þeim kröftum, sem
stjórna alheiminum er of mikil
fyrir þá, sent vilja stjórna þeim eða
eru beðnir um það; að frægðsé trú,
þar sem hinir frægu eru að ósekju
gerðir að guðum, í stað þess að
opna hinum trúuðu leiðina til guðs.
Roeg: „Ég las einhvers staðar
skemmtilega óskiljanlega setn-
ingu, sem var höfð eftir Einstein.
Hann horfði á næturhimininn,
starði inn í myrkrið og sagði svo
allt í einu: „Það er eitthvað að
hreyfast". Við verðum að hafa
tilfinningu fyrir einhverju sem er
stærra en við sjálf, við verðum að
undrast og bera lotningu fyrir sjálf-
um okkur. Við verðum að trúa á
eitthvað annað en mátt okkar og
megin. Það er þetta, sem mér líkar
svo vel við titilinn; sú hugmynd að
veröldin, þjóðfélagið, hafi svo lít-
inn skilning á leyndardómsfullri
hreyfingu hlutanna. Hann merkir
ekki að „allt sé marklaust", heldur
að ekkert eitt er merkilegra en
annað“. Með sýningum á Eureka
og Insignificance á þessari kvik-
myndahátíð, er fyllt upp í það gat,
sem hafði myndast hér á landi í
sýningum mynda eftir Nicolas
Roeg, Milli Bad Timing, sem að-
eins var gefin út á myndbandi og
Castaway, sem sýnd var í sumar.
Salur C
Kl. 15.00 Teresa
Kl. 17.00 "Teresa
Kl.19.00 Gríptu gæsina (Eat the Peach)
Kl. 21.05 Genesis
Kl. 23.00 Gríptu gæsina (Eat the Peach)
*=leikstjórar viðstaddir
"=síöasta sýning
DAGSKRÁIN ( DAG