Tíminn - 27.09.1987, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Sunnudagur 27. september 1987
Sunnudags-
LEIÐARI
Leysanlegt reikníngsdæmí
Nýleg skoðanakönnun Dagblaðsins segir að
fylgi við herstöðina á Keflavíkurflugvelli sé nú
minna en verið hafi nokkru sinni áður. Þessar
upplýsingar koma nokkuð á óvart en þó ekki svo
mjög. Fyrir aðeins tveimur áratugum hefði þetta
sætt stórtíðindum, en í ljósi breyttra tíma gegnir
öðru máli. Herstöðin er vitanlega pólitískt mál enn
sem áður, en hvergi í þeim mæli sem var í vitund
alls almennings. Hér áður skiptust menn í tvær
fylkingar í afstöðu sinni og skilin voru ákaflega
skörp. Nú er hins vegar svo komið að þeir hópar
sem taka harða afstöðu með eða móti hafa stúkast
af frá öllum fjöldanum og eru ekki mjög fjölmenn-
ir. Þorri manna er hins vegar reiðubúinn til að
rökræða efnið af tiltölulegri yfirvegun og gerir sér
ljóst að í málinu er enginn kostur algóður. Menn
ræða aðstæður eins og þær virðast blasa við hverju
sinni án þess að sortna eða blána af æsingi. Fyrir
tuttugu árum var það varla hægt.
Þar sem æsingabroddurinn í umræðunni um
herstöðvamálin er úr sögunni er líka sennilegra að
það megi halda þannig á málum að leiði til
skynsamlegri afstöðu til varnarmálanna almennt.
Endalaus belgingur brýnir báða málsparta til öfga
og stífni í málflutningi, sem aftur leiðir til óyfirveg-
aðra samþykkta og ákvarðana er í valdaðstöðu er
komið - ákvarðana sem vísast henta erlendum
hagsmunum betur en innlendum. Nútíma alþjóða-
samskipti krefjast gætni og útsjónarsemi, hæfilegr-
ar tiltrúar í garð þeirra þjóða sem við eigum mest
samskiptin við en ekki oftrúar. Því ber að fagna að
herstöðvamálin er nú hægt að ræða án alls
tilfinningaskjálfta. Sem betur fer líta menn þetta
mál ekki lengur eins og óbifanlegan ritningarstað
í Biblíunni, heldur reikningsdæmi sem er viðráðan-
legt með góðri umhugsun, þótt stærðirnar breytist
af og til.
Niðurstöður skoðanakönnunar Dagblaðsins eiga
vafalítið rætur að rekja til þess að menn hafa
styggst við afskipti bandaríkra stjórnvalda af
íslenskum hvalveiðum og má því vel vera að
hlutföllin eigi eftir að verða herstöðinni meir í hag
er um grær. Dægurmál - en annað getur hvalveiða-
málið varla talist - hafa iðulega mikil áhrif í slíkum
könnunum. En fari svo að hlutföllin haldist áfram
svipuð og sjónarmiðin skiptast nokkurn veginn til
helminga, þá er ekki mikill skaði skeður að heldur.
Vonandi er það aðeins til marks visst andlegt
jafnvægi meðal þjóðarinnar í afstöðu til málsins.
Líklegt er að langflestir íslendingar séu um
þessar mundir bæði með og móti hinum bandarísku
hervörnum í senn. Sú afstaða er líka hollust.
Rólegur hugur og yfirvegaður er líklegri til að
halda þannig á málum að þannig sé brugðist við í
hverju máli sem best gegnir þjóðarhag. Það er sem
betur fer að verða úr tísku að láta krossfestast fyrir >
einhverja trú - og hvort sem krossinn snýr í austur
eða vestur.
Umsjón Helgarblaðs:
Atli Magnússon
Bergljót Davíðsdóttir
Kristján Björnsson
lllllllllllllllll erlend mál fa. ""lllllll^ Þórarinsson
Konur eru orðnar næstum
þriðjungur danska þingsins
Ein þeirra er yngsti þingmaður í sögu Norðurlanda
ÞINGKOSNINGAR, sem voru
nýlega í Danmörku, og sveitar- og
fylkisstjórnarkosningarnar í Nor-
egi, hafa vakið sérstaka athygli af
ýmsum ástæðum, þótt breytingar
yrðu ekki stórvægilegar á fylgi
flokka. Hér skulu nefndar
nokkrar.
Ef til vill er rétt aö minnast fyrst
á skoðanakannanir og áhrif þeirra
á kosningar. Skoðanakannanirnar
reyndust að verulegu leyti rangar,
en áhrif þeirra virtust þó veruleg
eða helst þær, að þær hertu sóknina
hjá þeim flokkum, sem helst var
spáð ósigri, en drógu úr vinnunni
hjá þeim flokkum, sem spáð hafði
verið sigri.
Þannig þakka danskir sósíal-
demókratar það skoðanakönnun-
um að vissu leyti, að þeir hertu
kosningastarfið, þegar kannanirn-
ar spáðu þeim verulegum ósigri.
Tap þeirra varð því miklu minna
cn skoðanakannanirnar höfðu bent
til.
Aftur á móti hafði norskum
sósíaldemókrötum verið spáð
ávinningi og að þeir myndu njóta
góðs af vaxandi persónulegu fylgi
Gro Harlem Brundtland forsætis-
ráðherra, sem skoðanakannanir
virtust gefa til kynna. Hvorugt
rættist. Þvert á móti varð ósigur
norsku sósialdemókratanna veru-
legur. Þeir kenna því um meðal
annars, að skoðanakannanirnar
hafi gert flokk þeirra andvaralaus-
ari en ella.
Annað, sem vakið hefur enn
meiri athygli og er miklu alvar-
legra, er vaxandi andúð í garð
útlendinga bæði í Noregi og Dan-
mörku, og talin er eiga mestan þátt
í fylgisaukningu mestu hægri flokk-
anna, sem kallasigframfaraflokka.
Þeir kappkostuðu áróðurinn gegn
útlendingum, sem tækju atvinnuna
frá heimamönnum. Einkum beind-
ist þessi áróður gegn útlendingum
frá Asíu og Afríku.
Ávinning þessara flokka má
miklu frekar rekja til útlendinga-
hatursins en venjulegrar hægri
sveiflu, þótt hún sé þáttur í honum.
Óttast er í Noregi, að ósigur hægri
flokksins eða íhaldsflokksins þar,
sem svipar til Sjálfstæðisflokksins
hér, geti fært hann meira til hægri
og torveldað samstarf hans við
miðflokkana, sem héldu nokkurn
veginn sínu, einkum þó Miðflokk-
urinn, sem hélt ltka uppi harðri
andstöðugegn Framfaraflokknum.
ÞÁ VEKUR það ekki minnsta
athygli, að konum fjölgaði veru-
lega í danska þinginu. Þær eru nú
orðnar 52 af 175 þingmönnum alls,
þegar þingmenn Færeyinga og
Grænlendinga eru ekki meðtaldir.
Flestar eru þingkonurnar hjá
íhaldsflokknum og flokki sósíal-
demókrata, eða 13 hjá hvorum. í
Sósfalistaflokknum eru þær 9 af 27
þingmönnum alls.
Hlutfallslega eru konurnar flest-
ar í þingflokki Framfaraflokksins
eða flokki Glistrups, en þær eru
þar í meirihluta eða 5 af 9 þing-
mönnum alls. Sennilega má þakka
þetta að talsverðu leyti, að Pia
Kjærsgaard, sem verið hefur helsti
talsmaður flokksins á þingi í fjar-
veru Glistrups, hefur þótt reynast
vel og verið öfgaminni en Glistrup.
Hún fékk líka hlutfallslega flest
persónuleg atkvæði allra kjörinna
þingmanna eða 69,3% þeirra at-
kvæða, sem flokkurinn fékk í kjör-
dæmi hennar, en persónuleg at-
kvæði reiknast þannig, að kjósandi
getur mcrkt við þann frambjóð-
anda, sem hann kýs helst, en síðan
fær hann sama hlutfall af þeim
atkvæðum flokksins, þar sem ekki
hefur verið merkt við neinn fram-
bjóðanda sérstaklega.
Næst flest persónuleg atkvæði
fékk önnur kona, Mimi Jacobsen
félagsmálaráðherra eða 67,8%.
Hún er dóttir Erhards Jacobsen
efnahagsmálaráðherra, stofnanda
og leiðtoga flokks miðdcmókrata,
og þykir líklcg til að erfa flokksfor-
ustuna af föður sínum. Af 9 þing-
mönnum flokksins eru fjórar
konur.
Litlu munar að konur séu í
meirihluta í þingflokki Radikala
flokksins, sem hefur stutt ríkis-
stjórnina í innanlandsmálum, en
hafði samstöðu með vinstri flokk-
unum í utanríkis- og varnarmálum.
I þingflokki hans eru 5 konur af 11
þingmönnum alls.
Nokkuð svipað gildir um þing-
flokk miðdemókrata. Þar eru 4
konur af 9 þingmönnum alls.
Vinstri flokkurinn gamli er illa
staddur hvað snertir konur í þing-
flokknum. Þær eru ekki nema 2 af
19 þingmönnum alls. Þess má geta,
að fyrir kosningarnar voru fjórar
konur í þingflokknum.
Nýr vinstri flokkur, sem er undir
forustu P. Möller Hansens, leið-
toga Sjómannasambandsins, er
verst staddur, hvað konur snertir.
1 þingflokki hans er engin kona.
Þess er svo að geta, að yngsta
konan á hinu nýkjörna þingi Dan-
merkur, Pernille Forchhammer, er
ekki nema 19 ára gömul. Hún er
yngsti þingmaður, sem átt hefur
sæti í danska þinginu og sennilega
yngsti þingmaðurinn, sem átt hefur
sæti á þingum Norðurlanda, síðan
almennur kosningaréttur kom til
sögunnar.
Pernille Forchhammer var tólf
ára gömul, þegar hún gekk í æsku-
lýðssamtök sósíaldemókrata, og
vakti á sér eftirtekt fyrir ræðu-
mennsku. Henni var fljótlega teflt
fram á stórum fundunt við hlið
helstu leiðtoga sósíaldemókrata.
Hún lauk stúdentsprófi 1985.
Að því námi loknu vann hún við
barnaheimili og hæli fyrir van-
gefna, m.a. í Reykjavík. Síðan hóf
hún nám í hagfræði, en hætti því
að hálfu ári liðnu, en sncri sér þá
að uppeldisfræði og sálfræði. sem
hún stundar nú.
Pernille Forchhammer segir það
fjarri lagi, að stefna sósíaldemó-
krata sé orðin úrelt, en vinnu-
brögðin séu úrelt. Hún ferðaðist
mikið meðal kjósenda fyrir kosn-
ingarnar og átti það sennilega þátt
í óvæntu kjöri hcnnar. Hún lýsir
sjálf vinnubrögðum sínunt þannig:
Det drejer sig om at snakke med
folk og ikke til folk. Þetta mun
óþarft að þýða á íslensku.
ÚRSLIT kosninganna í Dan-
mörku og Noregi hafa leitt til þess,
að Ankcr Jörgensen, formaður
danskra sósíaldemókrata, og
Presthus, formaður norska íhalds-
flokksins, hafa skorast undan að
gegna þessum störfum áfram. Ank-
er Jörgensen hefur þegar tryggt
flokki sínum eftirmann, sem al-
mennt samkomulag virðist um.
Svend Auken, en búist er við, að
átök geti orðið um eftirmann
Presthus, því að margir koma til
greina en enginn þykir sjálfsagður.
Samkomulagið um Svend Auk-
en leysir ekki átök milli hægri
manna og vinstri manna í flokki
sósíaldemókrata, þótt deilan
standi ekki um Auken, sem er
talinn miðjumaður í flokknum.
Anker Jörgensen gekk frá því áður
en hann sagði af sér, að Ritt
Bjerregaard yrði formaður þing-
flokksins í stað Aukens. og var
gengið frá kosningu hennar í það
starf fyrir nokkrum dögum. Litið
hefur verið á Ritt Bjerregaard sem
helsta leiðtoga vinstri armsins og
kjör hennar í formannsstarfið sætti
ekki verulegri andstöðu í þing-
flokknum, en hins vegar var kosið
um varaformann og ritara þing-
flokksins og sigruðu fylgismenn
Bjerregaards í þeim báðum.
Sum dönsku blöðin telja, að það
verði eitt af verkefnum Áukens að
koma á bættu samstarfi við Radik-
ala flokkinn, því að vinstri sinnuð
stjórn verði ekki mynduð án þátt-
töku hans. Politiken, sem var um
skeið nálgagn Radikala flokksins,
hefur mælt með þessu. Með því
yrði endurnýjað samstarf sem
reyndist Dönum vel á millistríðsár-
unum.
Hin 19 ára gamla Pernille Forchhammer, sem hefur unnið við sjúkrastörf
og þroskahjálp í Reykjavík.