Tíminn - 22.10.1987, Side 9

Fimmtudagur 22. október 1987
Tíminn 9
VETTVANGUR
Bjarni Einarsson:
Flökkusagnir í fjölmiðli
Eins og Einar Karl Haraldsson
benti rækiiega á í ágætum útvarps-
erindum eru a.m.k. margir fjöl-
miðiar veikir fyrir flökkusögnum
eða, svo notað sé þekktara orð,
fyrir kjaftasögum. Einhver
blaðamanna Tímans féli í þessa
gryfju eins og fram kemur í smá-
klausu á annarri síðu Tímans í dag,
15. október. Fyrirsögn klausunnar
er: „Samgönguráðherra: Eftirlit
með ferðalöngum."
Tilefni þessarar litlu klausu er,
að samgönguráðherra hefur skipað
nefnd til þess að fjalla um eftirlit
með ferðamönnum, að því er mér
skilst inniendum og erlendum með
tilliti til ferða þeirra um hálendið,
og einnig á að fjalla um innfiutning
ferðamanna á matvælum ofl. Pegar
ég hafði lesið klausuna í Tímanum
spurðist ég fyrir í samgönguráðu-
neytinu hvort tilefni nefndarskip-
unarinnar sé ferðamenn sem koma
til landsins með einu samgöngu-
tæki frekar en öðru og mér var sagt
að svo væri ekki. Tfminn tengir þó
nefndarskipunina algjörlega við
þessa einu bílaferju sem siglir tii
íslands, til Seyðisfjarðar, á sumrin,
sem er færeyska skipið Norröna.
Þar kemur að hinni reykvísku
flökkusögn eða kjaftasögu, sem er
nákvæmlega tilgreind og hún gerð
að tilefni nefndarskipunarinnar.
Þarna er sagt, að aðilum ferða-
og umhverfismála „hafi að undan-
förnu orðið tíðrætt um þá þróun
sem orðið hefur í kjölfar þess að
bílaferjur hafi gengið hingað til
lands. Erlendir ferðamenn hafa oft
og tíðum komið til landsins á
stórum trukkum og komið með allt
það eldsneyti og allan þann mat
(leturbreyting mín) sem þeir hafa
þurft að nota þann tíma sem þeir
dveljast hér. íslendingar hafa
hverfandi tekjur á meðan ferða-
menn hafa jafnvel ollið (þessu er
vísað til þáttarins Daglegs máls,
B.E.) varanlegum spjöllum á land-
inu. Reyndar hafa ísiendingar oft
ekki látið sitt eftir liggja í land-
spjöllum. í ljósi þessa hefur Matt-
hías Á. Matthiesen, samgönguráð-
herra, nú skipað nefnd...“
Eg get lítið fullyrt um tilefni þess
að samgönguráðherra skipar nefnd
(Hann getur væntanlega gert grein
fyrir því sjálfur) en Tíminn er
þarna viss í sinni sök. í því að
tilefnið sé vandalar meðal Norr-
önufarþega. Rétt er að með Nörr-
önu koma allmargir jeppar og
dálítið af stærri fjórhjóladrifnum
bflum. Þetta hefur gerst þau 13
sumur sem færeysk ferja hefur
gengið til Seyðisfjarðar. Hinsvegar
fjölgar þessum bílum ekki sérstak-
lega. Fjölgunin er fyrst og fremst
fólgin í vaxandi straumi venjulegra
fjölskyldna á venjulegum fólksbíl-
um. En miðað við þann fjölda
útlendinga sem hingað koma flug-
leiðis og leigja sér fjórhjóladrifna
bíla til ferða um hálendið eru
Norrönufarþegarnir örfáir. Hvað-
an Tíminn hefur fréttir um land-
spjöll af völdum þessa fólks frekar
en annars veit ég ekki en mér þætti
vænt um að fá það upplýst. En
annað sem fram kemur í frétta-
klausunni og tilfært er innan tilvitn-
unarmerkja hér að ofan, lýsi ég
tilhæfulausar kjaftasögur, en sem
eru afar þrálátar hér syðra. Það er
eins og Reykvíkingar eigi bágt
með að sætta sig við bílaferjuna
fyrir austan. í fyrsta lagi er algjör-
lega bannað að flytja með bílaferj-
um annað eldsneyti en það sem
kemst fyrir í eldsneytisgeymum
bílanna. Aukageymar sem hanga
utan á mörgum bílum eru tómir.
Hér áður fyrr kom það fyrir í
einstökum tilvikum að fuliir auka-
geymar bærust til landsins. Slíkt
eldsneyti var gert upptækt eystra
og því eytt. Með þessu er haft
strangt eftirlit í skipinu og einnig af
tollgæslunni. Ég hef nokkrum sinn-
um sannfært mig um tilhæfuleysi
þessara sagna sjálfur með því að
ganga um bílaþilförin og banka í
alla aukaeldsneytisgeyma. í öllum
tilvikum hafa þeir verið tómir. Ef
menn kæra sig um geta menn á
fimmtudögum næsta sumar fylgst
með þessum bílum á Seyðisfirði
eða á Egilsstöðum þegar verið er
að fylla þess aukageyma á bensín-
stöðvunum þar. Mjög er líklegt að
margt þessa fólks sé að einhverju
leyti nestað. íslendingar eru sjálfir
frægir fyrir að taka með sér nesti í
sólarlandaferðir. En á Scyðisfirði
er einhver besta aðstaða til toll-
skoðunar sem til er hér á landi,
sem Seyðfirðingar byggðu upp
sjálfir. Fari í land ólögleg matvæli
er það ekki vegna þess að tollskoð-
un sé ekki eins fullkomin og best
gerist hér í landi. Reyndar hef ég
Það er eins og Reyk-
víkingar eigi bágt með
að sætta sig við bíla-
ferjuna fyrir austan. í
fyrsta lagi er algjör-
lega bannað að flytja
með bílaferjum annað
eldsneyti en það sem
kemstfyrir í eldsneytis-
geymum bílanna.
Aukageymar sem
hanga utan á mörgum
bílum eru tómir. Hér
áður fyrr kom það fyrir
í einstökum tilvikum að
fullir aukageymar bær-
ust til landsins. Slíkt
eldsneyti var gert upp-
tækt eystra og því eytt.
aldrei heyrt um að upp hafi komið
mál vegna matvælasmygls né ann-
ars smygls Norrönufarþcga.
Kanske veit Tímnn betur.
Ég ætla svo að síðustu að halda
því franr að tekjur okkar af farþeg-
uni Norrönu séu síst minni en
tekjur okkar af öðrum ferðamönn-
um. Þeir sem reka þjónustustarf-
semi við ferðamenn á Austurlandi
eru á einu máli um að mikið muni
um þetta fólk í þeirra rekstri. Mest-
ur hluti þessara farþega er fólk,
sem kemur hingað á eigin vegum
og ferðast eftir eigin áætlun. Þeir
fá því ekki afslátt eins og hópferð-
arfarþegar. Þeir aka flestir á
venjulegum bílum um þjóðvegi
landsins, borga fullan eldsneytis-
skatt, borða á veitingahúsum hring-
inn um landið og gista á hótelum
og á öðrum gististöðum. í Evrópu-
löndum er mikið af fólki scm
ferðast það sem það kemst á eign
bíl, annað ekki. Með bílaferjunni
kemur því til okkar ágætt fólk, sem
ekki mundi koma hingað ef engin
væri ferjan. Eðlilegt er að ferjan
sigli til Áusturlands því þangað er
svo miklu styttra en til Reykjavík-
ur. Flestir farþeganna aka líka
hringinn. Hringvegurinn er 1411
km hvar sem inn á hann er komið.
Fyrir útlendingana er því hag-
kvæmast að fara stystu leiðina inn
á hann. Tiltölulega fáir Rcykvík-
ingar hafa enn áttað sig á hve
dásamlegt er að íerðast á þennan
hátt, að aka hringveginn með við-
komu í útlöndum. Norröna er
mjög gott skip og aðbúnaður allur
um borð er ágætur. Einkabíllinn er
besta ferðataska sem til er. En
menn bcra við hve erfitt cr að aka
austur á „veglcysunum" okkar. Nú
er reyndar lagning bundins slit-
lags svo langt komið að eftir eru
einungis rúmir 600 km af hring-
vcginum sem svarar til þess sem
lugt cr af bundnu slitlagi á tvcimur
til þremurárum. Þettaslitlaglendir
að vísu ekki allt á hringveginum.
Samt er ljóst að eftir tvö til fjögur
ár verður langmestur hluti hans
kominn undir bundið slitlag. Þá
mæli ég eindregið með að fólk
kynni sér þennan ferðamáta, að
skoða cigið land og önnur í sömu
ferðinni. Að minnsta kosti cr til-
breytingin frá flugvélaskakinu afar
góð.
Halldór Kristjánsson:
Úr klaustri verslunarráðsins
Jóhann J. Ólafsson, formaður
Verslunarráðs íslands, á grein í
Morgunblaðinu 13. október. Hann
kennir hana við einkavæðingu
Sambandsins. í þessari grein er sitt
af hverju sem ástæða er til að
athuga.
Úr lausu lofti gripið
Jóhann segir ýmislegt sem í
sjálfu sér er lítilsvirði en segir þó
sínasögu. Hann geturþess aðenda
þótt hann hafi kynnst þúsundum
manna hafi hann „örsjaldan fyrir-
hitt menn sem hafa sagst vera
samvinnumenn.“ Þar af dregur
hann þá ályktun að samvinnumenn
séu fáir.
Ég hef talað við nokkuð marga
menn og í þeim hópi eru tiltölulega
mjög fáir sem hafa sagt mér að þeir
væru sjálfstæðismenn. Ef ég álykt-
aði út frá því hve fjölmennur
Sjálfstæðisflokkurinn væri með
þjóðinni hlyti ég að álíta að það
væri lítill ogfámennur flokkur. En
auðvitað álykta ég ekki svo. Svo
einfaldur er ég ekki.
Ekki man ég
„Muna menn ekki“, spyr
Jóhann „þegar Ólafur Jónsson
sagði fyrir hönd verkalýðshreyfing-
arinnar að ekki kæmi til greina að
samþykkja frjálst verðlag fyrr en
samvinnuhreyfingin fengi að koma
sér upp stórmarkaði eins og Silli og
Valdi og Hagkaup."
Ekki man ég eftir þessu og veit
heldur ekki hver sá Ólafur Jónsson
var sem hafði umboð til að tala í
nafni verkalýðshreyfingarinnar.
Hvar var það skattfrelsi?
Ekki veit ég hvað Jóhann á við
þegar hann talar um „skattfrelsi í
52 ár.“ Hann þyrfti að tala dálítið
ljósara eigi menn eins og ég að
njóta þess.
Oftrú á hlutafélögum
Þessi grein er ekki skrifuð til að
eltast við þá smámuni sem enn
hafa verið nefndir. Kjarni máls
Jóhanns er sá að til bóta væri að
einkavæða Sambandið, gera alla
félagsmenn að hluthöfum og síðan
myndu þeir „gera kröfur um arð-
semi í rekstri sinna fyrirtækja eins
og aðrir hlutafjáreigendur í þessu
landi."
f þessu sambandi er það fyrst að
Klausturlíf getur sjálf-
sagt verið margskonar
en alltaf á það víst að
mótast aftrú. Mérvirð-
ist að á Jóhanni sann-
ist að hann lifi í trú en
ekki skoðun. Kannske
getur hann eitthvað
sagt okkur um pólitískt
klausturlíf.
minna má á að ekki hafa öll
hlutafélög orðið gróðafélög. Var
ekki Hafskip hlutafélag?
í öðru lagi skal minnt á það að
einu sinni hefur verið stofnað al-
menningshlutafélag sem það nafn
var gefandi hér á landi. Það var
Eimskipafélag íslands. Ætli hinir
einstöku, smáu hluthafar þar séu
áhrifameiri og afskiptasamari um
rekstur þess og framkvæmd en
gengur og gerist um samvinnu-
menn í sínum félagsskap?
Hér má enn líta á það að við
þekkjum enga aðferð til að dreifa
valdi svo að ekki verði á fáum
höndum að hafa daglega stjórn og
framkvæmd. Til þess eru fáir menn
ráðnir eða kosnir. Við getum ekki
boðað alla þjóðina á fund til að
semja og samþykkja lög.
Jóhann talar um ofurvald for-
stjóra SÍS og virðist telja þá ein-
valda. Hann virðist lítið gera með
það að Sambandið hefur stjórn
sem kosin er af aðalfundi. Hann
heldur að þarna yrði gjörbreyting
á ef hver félagsmaður fengi hluta-
bréf. Rétt er að minna á að hann
telur það eitt réttlátt að menn hafi
atkvæðisrétt í hlutfalli við hluta-
bréfaeign.
Skilur ekki
samvinnumenn
Jóhann Ólafsson skilur ekki
samvinnumenn. Þeir eru yfirleitt
mótaðir af þeim hugsunarhætti sem
Stephan G. einkenndi með orðun-
um „að alheimta ei daglaun að
kvölduin." Samvinnumenn vilja að
félög sín nái að mynda sjóði sem
eru félagsleg eign fólksins í byggð-
arlaginu. Þann hugsunarhátt skilur
formaður Verslunarráðsins senni-
lega ekki.
Þegar menn mynda mjólkurbú
cða sláturfélag er það ekki fyrst og
fremst til að græða fé, heldur til að
tryggja vandaða vinnslu og sölu
framleiðslunnar. Um leið og þörf
líðandi stundar er sinnt er reynt að
mynda eign sem þjónar verkefninu
framvegis. Það er verið að leggja
traustan grundvöll að því sem
byggja skal á í framtíðinni.
Þetta skilur formaður Verslunar-
ráðsins ekki. Að verið sé að vinna
fyrir fjöldann sem á eftir kemur.
Ekki veit ég hvað Jóhann á við
þegar hann talar um „einhvers
konar fjárhagslegt klausturlíf“ sem
valdi því að „forsvarsmenn félag-
anna“ fái „alveg frjálsar hendur til
að stjórna fjármunum þeirra.“
Klausturlíf getur sjálfsagt verið
margskonar en alltaf á það víst að
mótast af trú. Mér virðist að á
Jóhanni sannist að hann lifi í trú en
ekki skoðun. Kannske getur hann
eitthvað sagt okkur um pólitískt
klausturlíf.