Tíminn - 22.10.1987, Síða 12

12 Tíminn
Fimmtudagur 22. október 1987
FRÉTTAYFIRLIT
LUNDÚNIR - Verðbréfam-
arkaðir víðs vegar um heim
tóku nokkuð viö sér eftir verð-
hrunið í byrjun vikunnar en
margir fjárfestendur voru þó í
vafa og héldu að sér höndum.
„Við erum ekki komnir út úr
skóginum ennþá“, sagði einn
miðlarinn í París í gær. í
Tokyo var haft eftir háttsettu
embættismanni innan fjármál-
aráðuneytisins að ráðamenn í
sjö þjóða hópnum svokallaða,
sem helstu iðnaðarríki hins
vestræna heims eiga sæti í,
væru áhyggjufullir og óttuðust
að ný kreppa væri í nánd.
BAHREIN - Olíuflutninga-
skip frá Kúvait sigldu í fylgd
bandarískra herskipa á sama
tíma og íranar gáfu út yfirlýs-
ingu þar sem sagði að þeir
hefðu neitað beioni Banda-
ríkjamanna um að stöðva
skyndiárásir sínar á skip í
flóanum. Ströng öryggisgæsla
var í sendiráðum Banda-
ríkjamanna í löndunum við
Persaflóann þar sem óttast var
að Iranir myndu grípa til hefn-
daraðgerða vegna árásar
Bandaríkjamanna á tvo olíu-
borpalla þeirra á mánudaginn.
MOSKVA Sovéskir
embættismenn gáfu í skyn að
Mikhail Gorbatsjov leiðtogi
landsins myndi reyna að nálg-
ast samkomulag um fækkun
langdrægra kjarnorkuvopna
þegar hann hittir George
Shultz utanríkisráðherra
Bandaríkjanna að máli í
Moskvu á morgun. Embættis-
mennirnir sögðu að ráða-
mennirnir tveir myndu nánast
örugglega Ijúka við samningu
á texta samkomulags um að
eyða meðaldrægum og
skammdrægari kjarnorkuf-
laugum.
MANILA - Corazon Aquino
forseti Filippseyja skipaði ráð-
herrum í stjórn sinni í sérstaka
hópa oq eiga tveir þeirra að
vinna ao því að bæta efnahag
landsins, atvinnuástandið og
o.fl. þriðji hópurinn á að vinna
að því að koma reglu á stjórn-
málaöngþveitið í landinu.
BRÚSSEL - Embættis-
menn innan Evrópubanda-
lagsins sögðu að hrun á verð-
bréfamarkaðinum og öngþveiti
í gjaldeyrismálum myndi gera
áætlanir bandalagsins um
grundvallarbreytingar á fjárm-
álakerfi þess flóknari og erfið-
ari en ella.
KWANGJU - Roh Tae-
Woo, forsetaframbjóðandi
stjórnarflokksins í Suður-Kór-
eu, var grýttur með eggjum
þegar hann kom i heimsókn til
Kwangjuborgar og skarst lög-
regla í leikinn og beitti táragasi
á mótmælendur sem margir
voru ættingar þeirra sem létust
í uppreisninni þar í borg árið
1980. Chun Doo-Hwan forseti,
þá herforingi, var á þessum
tíma nýbúinn að hrifsa til sín
völdin og Roh Tae-Woo var
hafður með í ráðum þegar
mótmælin voru harin niður.
Fréttaskýring um Persaflóastríðið:
Getur vopnlaus
her unnið stríð?
Ayatollah Khomcini trúarleiðtogi
í íran og byltingaverðir hans tóku
við einum best útbúna her heims
eftir að keisaranum hafði verið
steypt af stóli árið 1979. Vopnin
voru aðallega af bandarískri gerð en
eftir að íranar tóku bandaríska
stjórnarerindreka í gíslingu i nó-
vember árið 1979 voru stjórnvöld í
Washington eðlilega ekki í skapi til
að dæla vopnum til frans.
Ári seinna hófst stríð írana og
íraka. Bretar og Svíar tilkynntu
fljótlega að þeir myndu hætta að
sigla með vopn og varahluti á þetta
svæði og árið 1983 fór í gang „Áætl-
unin staðfesta". Pessi áætlun Banda-
ríkjastjórnar miðaðist að því að
koma í veg fyrir að Japan, Suður-
Kórea og ríki NATO seldu írönum
vopn. Bæði ítalir og Suður-Kóreu-
menn hættu við að senda þangað
stórar pantanir og var nú svo komið
að Khomeini og menn hans þurftu
að treysta meira og meira á vafasama
milliliði sem gátu að vísu útvegað
eitthvað af vopnum en á miklu hærra
verði.
Iranar höfðu yfirburði bæði í lofti
sem á láði þegar Saddam Hussein
forseti íraks og stjórn hans sendi
hermcnn yfir á landsvæði nágranna-
ríkisins. Nú eru sjö ár liðin og léleg
bardagatækni og erfiðleikar írana
að versla að vild á hinum alþjóðlega
vopnamarkaði hafa snúið þessu
dæmi algjörlega við. Samkvæmt
mati tímaritsins The Economist hafa
írakar aukið vopnbirgðir sínar á
allan hátt. Peir hafa nú fleiri herflug-
vélar, herþyrlur, skriðdreka og fall-
byssur og önnur stórskotaliðstæki en
árið 1980. Sömu sögu er ekki að
segja um frana sem hafa að vísu yfir
svipuðum fjölda af fallbyssum og
öðrum stórskotaliðstækjum að ráða
eins og fyrir sjö árum en hefur
gengið erfiðlega að endurnýja önnur
vopn og árásartæki.
Engu að síður ná íranar sér áfram
í vopn og tveir þriðju hlutar þeirra
koma ennþá eftir eðlilegum við-
skiptaleiðum sem viðkomandi ríkis-
stjórnir hafa lagt blessun sína yfir.
Kínverjar selja þeim til að mynda
Silkiorma eldflaugar sínar sem not-
aðar eru gegn skipum og þaðan
koma einnig T-59 skriðdrekar og
jafnvel einhverjar MiG-21 árásar-
þotur. Frá Norður-Kóreu hafa kom-
ið T-52 skriðdrekar og Bandaríkja-
menn eru aldeilis ekki hvítþvegnir,
þeir hafa selt þangað með milligöngu
fsraelmanna Hawk eldflaugar sem
notaðar eru gegn herþotum og TOW
gagnskriðdrekaeldflaugar (hver man
ekki eftir írangate málinu vestur í
Washington). Einhver vopn koma
svo frá ríkjum Austur-Evrópu og
íranar hafa einnig keypt gömul
bandarísk vopn sem skilin voru eftir
í Víetnam á sínum tíma.
Alþjóðlega friðarrannsóknar-
stofnunin í Stokkhólmi telur að 44
lönd hafi selt vopn til írans eða veitt
þeim annan hernaðarlegan stuðning
á árunum milli 1981 og 1986. Raunar
seldu 28 lönd af þessum 44 einnig
vopn til íraka á sama tímabili.
Vandi Irana eykst hins vegar með
ári hverju (sjá töflu) og vopnin eru
greinilega hætt að flæða inn í landið.
Baráttuandinn er þó enn fyrir hendi
hjá mönnum Khomeinis og sífellt
Hvað ungur nemur gamall temur: Ungir íranir tillmnir í átökin.
eru fleiri hermenn, ungir sem aldnir,
sendir út í opinn dauðann á vígstöðv-
unum. Her fraka er aftur á móti
fáliðaður miðað við þann fjölda sem
nágrannarisinn hefur yfir að ráða og
sumir vestrænir stjórnarerindrekar
hafa látið í Ijós áhyggjur yfir að
írakar væru orðnir það bardagalúnir
ÍRAK ÍRAN
Skriðdrekar 2.700 1980 1.740
4.500 1987 1.000
Flugvélar <\ \ -M 332 1980 <\y\<\^A^* 445
TfTfvrTfTf500 1987 65
Herþyrlur " ^ 40 1980 ^ ^ V tif ^500
^ V ^ 150 1987 ^ 60
Fallbyssur 1.000 1980 1.000 +
4.000 + 1987 1.000 + .
Ójafnvægi í vopnabirgðum (heimildir; The Economist)
að ósigur þeirra væri orðinn „raun-
verulegur möguleiki“.
Slíkur ósigur myndi ógna mjög
valdajafnvæginu og vestrænum hags-
munum og því hefur umræðan um
hugsanlegt vopnasölubann Samein-
uðu þjóðanna á hendur frönum
verið rætt nokkuð ítarlega að undan-
förnu. Sþ hafa þegar farið fram á að
íranar og írakar geri með sér vopna-
hlé, íranar hafa ekki gengið að þeirri
samþykkt. Vopnasölubann myndi
að vísu ekki hafa áhrif á sölu gegnum
óháða milliliða og ólöglega sölu
(stjórnir Svíþjóðar, Bretlands,
Austurríkis og Ítalíu eru þegar með
í gangi rannsóknir á ólöglegri sölu)
en það gæti kannski sannfært ríkis-
stjórnir þær, sem enn samþykkja
sölu vopna til Irans, um að binda
enda á þessi viðskipti.
Pað er ljóst að verði enn lokað
fyrir sölu vopna til Irans eru leiðtog-
ar landsins í miklum vanda. Þeir
hafa notað trúarhitann til að senda
hvern hópinn á fætur öðrum á víg-
stöðvarnar þar sem þeir eru miklu
fleiri en írakar. Vopnaleysið myndi
setja strik í reikninginn, það er að
vísu allsendis óvíst að vopnaleysi
írana eitt sér muni binda enda á
stríðið en það mun örugglega gera
þeim erfiðara fyrir að vinna það. hb
Sovétríkin:
Heimabrugg í hámarki
Pravda, dagblað sovéska komm-
únistaflokksins, sagði í grein í vik-
unni að mikil aukning sykurneyslu
benti til að landsmenn væru komnir
á kaf í heimabruggun og væri þar
ástæðan komin fyrir samdrætti í
vodkasölu.
Blaðið sagði að sykursala hefði
aukist um milljón tonn á ári og
augljóst væri að aldrei hefði verið
bruggað af jafnmiklu kappi og nú.
„Opinberar tölur sýna að vodka-
neysla hefur dregist saman en þetta
eru villandi tölur... heimabruggun
er ekki talin með,“ sagði Pravda eða
Sannleikur eins og orðiö útleggst á
rússnesku.
Blaðið sagði að bruggun væri
algeng í sveitum en nú virtist sem
„farsóttin" væri komin til borganna
þar sem öll aðstaða til bruggunar
væri nú orðin betri og fólk hefði
meira næði fyrir sjálft sig.
Mikhail Gorbatsjov leiðtogi Sov-
étríkjanna hóf mikla herferð gegn
ofneyslu áfengis skömmu eftir að
hann tók við völdum í mars árið
1985. Markmiðið var að minnka
ofdrykkju meðal Iaunþega.
Þótt hærra vodkaverð hafi leitt til
minnkandi sölu virðist þó samkvæmt
frétt Prövdu sem almenningur hafi
ekki sagt skilið við Bakkus, síður en
svo. Reuter/hb
Sólow sæmdur
hagfræðinóbel
Bandaríski hagfræðingurinn
Róbert Sólow fékk í gær Nóbels-
verðlaunin í hagfræði. Sænska vís-
indaakademían sagði Sólow fá
verðlaunin fyrir útskýringar sínar á
hvernig tækni leikur aðalhlutverk í
efnahagsvexti.
Sólow er prófessor við tæknihá-
skólann í Massachusetts í Banda-
ríkjunum, hinn virta MIT háskóla,
og var fyrsti hagfræðingurinn til að
koma fram með stærðfræðilíkan af
hvernig tækniframfarir geta leitt til
aukinnar framleiðni.
Sólow skipar sér á bekk með
fylgjendum breska hagfræðingsins
John Keynes heitins en er ekki
hrifinn af frjálsri markaðshyggju,
kenningu sem nú er hvað mest
haldið á lofti á Vesturlöndum af
þeim Margréti Thatcher forsætis-
ráðherra Bretlands og Rónald Re-
agan Bandaríkjaforseta.
Reuter/hb