Tíminn - 24.01.1988, Blaðsíða 7

Sunnudagur 24. janúar 1988
Tíminn 7
sem var, þegar Þórbergur bjó þar.
Búið er að byggja við það og garður-
inn sem var sunnan við húsið hefur
fengið nýtt hlutverk, orðinn að bíla-
stæði. Þegar húsinu var breytt í
verslunarhúsnæði var framhlið þess
breytt í samræmi við þarfir verslun-
arinnar, og búið er að ioka fyrir
gaflgluggann þar sem Þórbergur
horfði út yfir Faxaflóann og Snæ-
fellsjökul, enda mun útsýnið nú í
dag ekki vera nema til næstu húsa.
Það var mikill söknuður sem gagn-
tók Þórberg þegar hann flutti úr
Bergshúsi 14. maí 1913. Hann hafði
fengið lánaðan lítinn handvagn, „...
sem daprasti maður á öllu íslandi
var að þera út á aleigu sína.“, eins
og hann kemst að orði í Ofvitanum.
„Þegar því var lokið, þá kvaddi ég
Baðstofuna og húsgögnin í Baðstof-
unni og gluggann yfir þurrkloftinu
og fólkið í húsinu og dróst af stað
með búsióðina á vagninum upp
Skólavörðustíg og suður Bergstaða-
stræti. En þegar ég var kominn
suður á móts við Bergstaði, nam ég
snöggvast staðar, lét vagnkjálkana
síga niður á götuna, snéri mér við og
mændi heim að Bergshúsi, sem nú
var rétt að hverfa bak við húsið á
Bergstöðum. Aldrei hafði Bergshús
verið svona yndislega fagurt, svona
dapurlega heillandi, svona angur-
blítt og einmana. Það var eins og
niður af endilöngu þakskegginu
drypu höfug tár, og gluggarnir
störðu á móti mér eins og augu, sem
aldrei framar líta glaðan dag í lífinu.
Það er ég viss um, að það hefur
aldrei verið byggt eins næmt hús á
jörðinni og Bergshús."
Samkvæmt skipulagi sem sam-
þykkt var 1986 af borgaryfirvöldum
er fyrirhugað að í framtíðinni verði
byggt á þessari lóð nýtt hús upp á
fjórar hæðir. Reiknað er með að á
jarðhæð verði verslunarhúsnæði, en
á efri hæðunum verði skrifstofur
og/eða íbúðir.
ABÓ
Þakglugginn var stjörnuturn Þórbergs í fjóra vetur. Undir þakskegginu
má sjá skilti sem á er grafið Bergshús. Ekki er nákvæmlega vitað
hvenær það var sett upp, en líklegt er að það hafi verið á meðan Bergur
bjó i húsinu á fyrstu áratugum aldarinnar.
ISLENDINGUM HÆTTIR
TIL AÐ GANGA OF LANGT
EINS OG TRÖLLUNUM
- segir Baltasar, en sýningu hans á Kjarvalsstöðum lýkur nú um helgina
Nú stendur yfir á Kjarvalsstöðum sýning Baltasar B.
Sampers, eða aðeins Baltasars, en undir því nafni er hann
öllum kunnur. Sýningin var opnuð þann 9. sl. og stendur til
annars kvölds, sunnudagskvölds. Jafnframt er sýning á
hestamyndum eftir hann í Gallerí Borg og er þeim valinn staður
þar, vegna þess að þær myndir þóttu ekki falla að inntaki
sýningarinnar á Kjarvalsstöðum.
Það er í rauninni af tvöföldu tilefni að Baltasar heldur
sýningu sína núna. Hann er nýlega orðinn fimmtugur og svo
er hitt að hann hefur nú búið á Islandi í 25 ár. Fjögur ár eru liðin
frá síðustu sýningu listamannsins og mun mörgum þykja sem
athyglisverðra nýjunga gæti í myndum hans hér frá því sem
var og við spyrjum hann hvað liggi þar að baki.
„Jú, það er af því að eftir að hafa
búið 25 ár á íslandi finnst mér ég
hafa öðlast dálítinn rétt til þess að
horfa ekki aðeins á ytra borð
hlutanna, heldur að gægjast líka
eftir því sem er fyrir innan, en það
er svo með alla hluti að þeir hafa
sína ytri skel og svo annað sem
innra býr og ekki liggur jafn mikið
í augum uppi.
Ég þykist hafa gert ytra borði
íslands nokkuð góð skil, því ég hef
ferðast mikið um landið á hestum
og kynnst fjölda íslenskra bænda
og séð marga fallega staði.
En þegar menn eldast, þá breyt-
ist margt og landið líka. Það er eins
og í hjónabandinu, menn sjá kon-
una sína ( öðru ljósi en áður eftir
áratuga hjónaband. Ég hef upplif-
að innra borð lands og þjóðar, hef
safnað reynslu og sögum sem for-
tíðinni tengjast í poka tilfinning-
anna, uns hann er orðinn fullur og
út úr honum flóir og þá er kominn
tími til þess að vinna úr þessu. Þótt
ég vilji ekki halda því fram að þessi
úrvinnsla sé alveg fullkomin, þá
má ekki iíta á myndir mínar héma
sem eintómt þjóðsagnaefni - í
þeim eru aðallega tilfinningar
mínar. Það vona ég að þeim skiljist
sem sjá sýninguna. En ég er á móti
því að útskýra myndir mínar, þær
verða sjálfar að fá að segja sitt.
Jú, það má vera rétt hjá þér að í
þeim sumum sé að finna ógn - og
það er allt í lagi. Hér eru margar
myndir af tröllum og þótt tröllin
séu þekkt að vinfestu og tryggð, þá
eru þau líka djörf og ganga oft of
langt - alveg eins og mér finnst svo
ríkt í íslendingum. Þeir eiga til að
þjóta upp á fjöll og frjósa þar í hel,
eins og tröllin verða að steini! í
þessum myndum má sjá tröllin sem
eru að átta sig óvænt á því að þau
eru að deyja - en eru enn ekki
dauð. Einn listamaður benti mér á
að ójafnvægið sýndi að þau eru líkt
og í miðju falli sínu en ekki enn þá
komin niður. Kannske er þetta
íslendingurinn sem hefur gengið of
langt og er að átta sig á þvt.
Þú spyrð um kynni mín af ís-
lenskum listamönnum. Því er til að
svara að mér hefur reynst að ís-
lenskir listamenn séu ákaflega dulir
og erfitt að komast í náið samband
við þá. Og það sem mér finnst þeir
einnig eiga sameiginlegt er það hve
viðkvæmir þeir eru. Um leið eru
þeir dirfskufullir, og það finnst
mér raunar að öll þjóðin sé. Þetta
held ég að séu einkenni á eyþjóð-
um og þetta má m.a. líka finna hjá
Mallorcabúum. Eyþjóðum er líka
mjög gjarnt að sækja mikið til þess
sem er að gerast á meginlandinu og
þær eru fljótar að tileinka sér
Baltasar hjá verkum sínum í vestursal Kjarvalsstaða.
Tímamynd Pjetur
ýmsar nýjungar og tískustefnur,
hvort sem er í myndlist eða öðru.
Ég var fljótur að átta mig á því
er ég fyrst kom hingað til lands að
hér var heil kynslóð listamanna
sem var mjög háð Parísartískunni
og sú tíska átti hér marga spámenn
og Messíasa. Þessir menn urðu á
vegi manns í fjölda stofnana og
höfðu áhrif á það sem var að gerast
í list. Afstaða þeirra var hörð eða
„arrogant," eins og ég gæti orðað
það, „koloniölsk" afstaða - menn
höfðu andúð á þeim sem ekki voru
á sömu línu. Þessi áhrifagirni gagn-
vart frönsku línunni í myndlist var
og er sambærileg við anglosaxism-
ann sem fylgt hefur sjónvarpinu.
Menn einblíndu á París, þótt það
væru Kataloníumennimir Picasso,
Miro og Dali, sem voru að gera
merkustu hlutina á þessum tíma!
Svipað hefur síðar gerst með menn
sem lært hafa í Þýskalandi. Þeir
hafa orðið nokkurs konar harð-
línumenn.
Þetta finnst mér vera synd. Það
ætti að vera kosturinn við það að
búa á eyju að þar er opið til allra
átta. Það eru forréttindi sem ég
vildi að menn notfærðu sér hér á
landi. Ég vildi að menn sæktu til
Ameríku, Afríku og S.-Ameríku.
Það yrði miklu meiri hvatning fyrir
íslenska listsköpun.