Tíminn - 29.01.1988, Page 8

8 Tíminn
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 400 prdálk-
sentimetri.
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 600.-
Bodil Begtrup
Bodil Begtrup var sendiherra Dana á íslandi í 7
ár, 1949-1956. Hún tók við embætti þegar enn var
fjallað um uppgjör milli Dana og íslendinga um ýmis
viðkvæm mál eftir aldalöng samskipti.
íslendingum var lýðveldisstofnunin mikið al-
vörumál. Þeir vildu hrein skipti við Dani um þau
málefni, sem íslendinga varðaði mestu, til áherslu
því að búskiptum væri lokið, að hvor þjóðin um sig
hlyti það sem henni bar.
Lokasamskipti Dana og íslendinga tókust með
ágætum. Stjórnskipulegt samband þjóðanna heyrir
sögunni til. Allt uppgjör sem af því leiddi er til lykta
leitt. Drengileg afstaða Dana átti ómældan hlut að
því hversu vel tókst til í þessu efni, svo að í minnum
skal haft á íslandi.
Bodil Begtrup lagði með sanni gott til þessara
mála meðan hennar naut við í sendiherraembætti og
með áhrifavaldi sínu eftir að starfi hennar lauk á
íslandi. Hún tók sérstöku ástfóstri við ísland, vissi
hvað íslendingum leið, skildi íslensk þjóðræknis- og
sjálfstæðisviðhorf og virti þau.
Til áherslu þessu mælti hún svo fyrir að jarðneskar
leifar sínar skyldu hvíla í íslenskri mold. Legstaður
hennar er nú í Skálholti. Hún mat það mest allra
sinna verka í þágu þjóðar sinnar að hafa stuðlað að
því að leiðir Dana og íslendinga skildi með sæmd.
Á íslandi verður minning hennar ætíð í heiðri
höfð.
Slysavarnafélagið 60 ára
Slysavarnafélag íslands heldur hátíðlegt 60 ára
afmæli sitt í dag. Lað var stofnað 29. janúar 1928 til
þess að sinna almennu slysavarnastarfi og björgunar-
og hjálparstarfsemi, þegar hætta steðjar að. Saga
Slysavarnafélagsins er mikil afrekssaga. Framlag
þess til slysavarnamála á sjó og landi er ómetanlegt,
svo að þjóðin stendur í mikilli þakkarskuld við
félagið.
Félagsleg uppbygging Slysavarnafélags íslands er
eftirtektarverð. Félagið er í rauninni landssamband
slysavarnadeilda og björgunarsveita sem starfa víðs-
vegar um landið og halda uppi sinni eigin starfsemi
undir yfirstjórn og með aðstoð heildarsamtakanna.
Þessar slysavarnadeildir skiptast gjarnan í kvenna-
deildir og karladeildir og á síðustu árum hefur
unglingastarf aukist mjög á vegum samtakanna,
þannig að nú eru þegar starfandi 11 unglingadeildir
innan Slysavarnafélags íslands. Slysavarnafélagið
hefur mjög sinnt því að koma upp skipbrotsmanna-
skýlum sem finna má um allt land og á síðari árum
beitt sér fyrir að koma upp ámóta skýlum við
fjallvegi. Tilkynningaskylda sjómanna hefur verið
verkefni félagsins í 20 ár og er nú lögbundin
starfsemi, sem íslendingar eru frumkvöðlar að.
Útbreiðslu- og kynningarstarfsemi er mikilvægt
atriði hjá félaginu og eitt aðalbaráttumálið um þessar
mundir er að koma upp fastri öryggisfræðslu fyrir
sjómenn, eins konar skóla í slysavarnamálum.
Blaðið sendir Slysavarnafélagi íslands bestu af-
mæliskveðjur.
Föstudagur 29. janúar 1988
GARRI

Falin frjálshyggja
Eins og tryggir Garralesendur
muna vafalaust Ijallaöi pistillinn
hér í fyrradag um efasemdir Guö-
rúnar Helgadóttur alþingismanns
um gildi sósíalískra kcnnisetninga
í nútímaþjóðfélagi. Þar var vitnað
í viötal við hana, scm biriist í
Alþýðublaðinu s.l. laugardag, og
þar sem fram kom að hún er farin
að efast um að sá hefðbundni
sósíalismi, sem hún og flokkur
hcnnar aðhyllast, eigi raunveru-
lega erindi til fólks nú á dögum.
Morgunblaðiö er mikið á móti
sósíalistum og pólitískum kenni-
setningum þeirra eins og alþjóð er
kunnugt. Svo sem kannski má telja
eðlilegt tekur Staksteinahöfundur
þess blaðs stóran hluta af þessari
Garragrein upp og endurprentar
hann í blaði sínu í gær. Það er
honum að sjálfsögðu heimilt, enda
viðtekið að blööin skýri hvert frá
annars skoðunum.
En aftur vekur það athygli að í
þessari grein sleppir höfundur
Staksteinapistilsins að geta um það
sem sagði i þessuri sömu Garra-
grein um frjálshyggjuna, þá stefnu
sem hans eigið blað boðar hvað
ákafast. Þar með reynir hann að
fela frjálshyggjuna. Og er kannski
líka skiljanlegt.
Það sem gleymdist
( Garragreininni var nefnilega
einnig getið um frjálshyggjuna.
Þar var þess getið að vildu menn
halda því fram að skrifræðiskerfi
sósíalismans ætti erindi inn í vel-
ferðarþjóðfélög Vesturlanda, þá
væri það nák væmlegu sama hringa-
vitleysan og að halda þvi fram að
óheft frjálshyggja, þar með tuliö
taumlaust leyfl manna til að græða
á kostnað samborgara sinna og
troða cndalaust af þeirn skóinn,
væri þaðsem við ætti hér á landi.
Þessu sleppir höfundur Stak-
steinapistilsins hins vegar rækilega
í tilvitnun sinni. Enda er sann-
leikurinn vitaskuld sá að í frjáls-
hyggjukenningum Morgunblaðsins
er faiin nákvæmlega sams konar
öfgastefna og í órum sanntrúaðra
sósíalista. Eini munurinn er að þar
eru öfgarnar til hægri, en hjá
sósíalistunum til vinstri.
Samkvæmt kenningum frjáls-
hyggjunnar á allt atvinnulíf í land-
inu að byggjast upp á frelsi ein-
stakra manna til að nýta dugnuö
sinn og hæfileika til fyrirtækja-
rekstrar, og þá um leið til aö
hagnast á því ef þeim tekst vel til i
því efni. Þetta lítur vitaskuld ósköp
vel út á pappímum, en hefur þó
verulega stóra ágalla þegar betur
er eftir gáð.
Þetta innifelur nefnilega líka hitt
að sá stóri hópur fólks, sem á sér
aðrar hugsjónir í líflnu heldur en
þá eina að moka saman sem mestu
af peningum, er útsettur sem fjár-
hagsleg fórnarlömb gróðaaflanna.
Þetta þýðir með öðrum orðum
einnig að samkvæmt kenningunni
á beinlínis að siga fjárgróðaspekú-
löntum á almenning þessa lands til
að raka saman gróða á hans
kostnað.
Skynsemisstefnan
Af þessum sökum er það að
þegar atvinnumál íslensku þjóðar-
innar eru skoðuö af kaldri skyn-
semi þá verður útkoman óhjá-
kvæmilega sú að það er ákaflega
erfitt að hrífast, hvort heldur er af
sósíalisma þeim, sem Alþýðu-
bandalagið hefur um langt skeið
boðað, eða frjálshyggjunni, sem
Sjálfstæðisflokkurinn og Morgun-
blaðið boða hvað ákafast nú í
seinni tíð. Hvort tveggja eru öfgar,
sitt í hvora áttina.
Þvert á móti hlýtur niðurstaðan
að verða sú að í fámenninu og
drcifbýlinu hér á íslandi sé
skynsamlegast að einstaklingum sé
gefið það olnbogarými sem þarf til
þess að þeir geti komið fótunum
vcl undir sjálfa sig og fjölskyldur
sínar, en síður til þess að ganga svo
langt að fjármagn þeirra fari að
leyfa þeim að ráðskast með lífsaf-
komu annarra. Þvert á móti sé það
heillavænlegra að leysa atvinnu-
málin á grundvelli frjálsra samtaka
einstaklinganna.
Þar hljóta samvinnufélögin svo
að koma sterklega inn í myndina.
Af starfi þeirra er mcir en aldar-
löng reynsla hér á landi, og sú
reynsla er i heildina tekið góð. I því
rekstrarformi hefur ótrúlega víða
tekist að sameina krafta einstakl-
inganna til þess að lyfta grettistök-
um í atvinnulegu tilliti til heilla og
hagsbóta fyrir byggðarlög sín og
landið allt. Þess vegna eru sam-
vinnufélögin sú millileið á milli
óheftrar frjálshyggju og glórulauss
sósíalisma sem íslensku þjóðinni
hefur í áranna rás reynst langtum
farsælust til að tryggja jafnrétti,
lýðræði og trygga afkomu þegn-
anna í þessu iandi. Af þeim ástæð-
um er hún sú skynsemisstefna sem
best hentar við íslenskar aðstæður.
Og mætti Staksteinahöfundur
Morgunblaðsins gjarnan hafa þetta
á bak við eyrað í framtíðinni.
VÍTTOG BREITT

Sjálfteknu valdi hnekkt
George Bush, varaforseti, hefur
átt erfitt uppdráttar í baráttunni
um að ná útnefningu flokks síns til
forsetaframboðs. Hann hefur þótt
heldur litlaus stjórnmálamaður og
ekki líklegur til að bíta frá sér
þegar að honum er sótt. En veður
skipuðust í lofti á svipstundu er
Bush rak af sér slyðruorðið og
þykir hagur hans hafa vænkast svo
að hann á góða möguleika á að
hljóta útnefningu og keppa um
forsetaembættið í kosningum að
hausti.
Happ varaforsetans var að lenda
í sjónvarpseinvígi og hafa þar
betur. Hann átti þó ekki í höggi við
pólitískan andstæðing né heldur
keppinaut um útnefningu forseta-
efnis Repúblikanaflokksins. Sá
sem Bush saumaði að er víðkunnur
sjónvarpsfréttamaður og orðhák-
ur, sem í krafti stöðu sinnar ræður
umræðuefni og jafnvel svörum og
sjónarmiðum viðmælenda sinna og
skrúfar fyrir þá þegar honum svo
sýnist.
Á háum stalli
Það sem Bush gerði var að svara
hans heilagleika fullum hálsi, gagn-
rýna spurningar hans og minna
síðan á veikan blett í starfsferli
sjónvarpsmannsins og snéri vörn í
sókn. Sjónvarpsdýrlingurinn brást
hinn versti við, skellti fram síðustu
spurningunni, tók ómakið af við-
mælanda sínum og svaraði henni
sjálfur og rauf síðan útsendingu.
Bandarískir sjónvarpsáhorfend-
ur eru ýmsu vanir af stórstjörnum
sjónvarpa sem ávallt hafa tögl og
hagldir í umræðunni. Þær ráða við
hverja talað er, um hvað og tíma-
lengd viðtala. Skoðanamyndun er
að öllu jöfnu í þeirra höndum og
stjórnmálamenn komnir upp á náð
þeirra og miskunn.
Fréttamenn af þessu tagi hugsa
fyrst og fremst um að láta sitt eigið
George Bush.
ljós skína. Þeirra hlutverk er að
koma viðmælendum sínum í bobba
og leika sér síðan að þeim eins og
köttur að mús. Því meiri bógar sem
teknir eru á beinið, þeim um meira
leggja fréttamenn á sig að salla þá
niður og þykjast vel hafa gert er
þeim tekst að eyðileggja framtíð
og fyrirætlanir frægra viðmælenda
sinna.
Allt fer þetta fram undir yfirskini
frjálsrar fréttamennsku og sann-
leiksleitar.
Margir eru farnir að efast um
hvort það er hollt iýðræðinu að
líða sjónvarpsstjörnum að setja sig
á eins háan stall og j>ær gera og
taka sér það pólitíska vald að geta
nánast ráðið hverjir ná kosningu í
æðstu embætti og hverjum kjós-
endum er ráðlagt að hafna, þótt á
óbeinan hátt sé.
Stjórnmálaflokkum og -mönn-
um er nauðsynlegt að koma sér á
framfæri í fjölmiðlum. En það
verður að gerast með siðlegum
hætti og það er miður ef fjölmiðlar-
ar gera sér leik að því að upphefja
sjálfa sig með því að gera stjórn-
málamenn að ginningarfíflum.
Viðbrögðin í Bandaríkjunum
vegna-þeirrar frammistöðu Bush,
að kveða kjaftaskinn í kútinn og að
sjónvarpsmaðurinn notaði aðstöðu
sína til að ljúka viðtalinu á rudda-
legan hátt sér í vil, sýna að fólk er
búið að fá nóg af því sjálftekna
valdi sem sjónvarp þar tekur sér til
að hafa áhrif á pólitískan gang
mála. Músin leyfði sér að hvæsa
framan í köttinn.
Tímahraki aflétt
Maður er orðinn hálfleiður að
sneiða að íslensku sjónvarpi fyrir
vankanta sem þar er að finna, því
margt er þar vel gert.
Þessa dagana hefur fréttastof-
unni lánast að slíta af sér fjötur
sem fenginn er að láni frá útlönd-
um. Skákskýringarnar á síðkvöld-
um eru ekki settar í óþolandi
tímahrak eins og siður hefur verið
til þessa við svipuð tækifæri.
Það er fylgst með miklum áhuga
og spenningi með frammistöðu Jó-
hanns Hjartarsonar í Kanada og
umfjöllun um skákimar eru meira
og betra fréttaefni en flest annað.
Umfjöllun þeirra Jóns L. og Halls
er með miklum ágætum og bæta
þeir hvor annan upp með skemmti-
legum athugasemdum og út-
skýringum. En skákskýringin er
aðalatriðið og er hún vel og liðlega
framkvæmd.
Einkum er þó þakkarvert að
þeim félögum er gefinn sæmilega
rúmur tírni til að fara yfir efnið.
Það er mikil framför frá því sem
áður tíðkaðist þegar einhver púki
blés dagskrárstjórn því í brjóst að
skákskýringar ættu að fara fram á
hundavaði í tímaþröng. OÓ