Tíminn - 12.04.1988, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 12. apríl 1988
Tíminn 9
VETTVANGUR
IIIIIIIIIIHI
Þórólfur Sveinsson:
Um verðábyrgð Framleiðnisjóðs og
skiptingu samningsauka í mjólk
Að hluta svar við grein Páls
Sigurbjörnssonar í Tímanum 16.
mars 1988.
Verðábyrgð
Framleiðnisjóðs
Þegar búvörusamningurinn fyrir
verðlagsárið 1987/1988 var gerður,
tók Framleiðnisjóður verðábyrgð
á 3 milljónum lítra af mjólk og 800
tonnum af kindakjöti. Markmiðið
með þessari verðábyrgð var að
skapa bændastéttinni meiri tekjur
en fengust fyrir það magn afurða
sem ríkissjóður treysti sér til að
taka verðábyrgð á, miðað við horf-
ur á innanlandssölu og ákvæði
búvörulaga um útflutningsbætur.
Strax var ákveðið að Framleiðni-
sjóður reyndi að kaupa og leigja
sem mest af fullvirðisrétti upp í
þessa ábyrgð sína, þar sem Ijós var
að dýrasti kosturinn var að greiða
útflutningsbætur á framleidda
vöru. Þá var einnig ætlunin að
stuðla að búháttabreytingum í
tengslum við þessar ráðstafanir.
Vegna þessa var farin „Fjórmenn-
ingaferðin" á haustdögum 1986,
þar sem fulltrúar aðila skýrðu mál-
in fyrir bændum.
í þeirri ferð var kynnt svofellt
bréf:
Yfírlýsing
Við setningu reglugerðar um
fullvirðisrétt til framleiðslu mjólk-
ur og sauðfjárafurða fyrir verðlags-
árið 1987-1988 mun landbúnaðar-
ráðuneytið, með hliðsjón af samn-
ingi ríkis og Stéttarsambands
bænda um magn mjólkur og sauð-
fjárafurða, dags. 21. sept. 1986,
miða við að ráðstöfun hins selda
og/eða leigða fullvirðisréttar verði
þannig:
Breyting á fullvirðisrétti ein-
stakra búmarkssvæða til fram-
leiðslu mjólkur og sauðfjárafurða
á verðlagsárunum 1987-1988 og
1988-1989 verður hin sama og
breyting, er verður á umsömdu
afurðamagni skv. a-lið 30. gr. 1. nr.
46/1985, nema um sé að ræða
fullvirðisréttarsölu, sem er liður í
svæðabundinni fækkun búfjár, sbr.
2. ml. a-liðar3. gr. rg. nr. 406/1986.
Sala og/eða leiga framleiðenda á
fullvirðisrétti á hverju svæði ræður
því, að hvaða marki hugsanleg
skerðing fullvirðisréttar skv. samn-
ingi um búvörumagn fyrir verðlags-
árið 1988-1989 kemur við aðra
framleiðendur á hlutaðeigandi
svæði. Sala og/eða leiga á fullvirðis-
rétti umfram hugsanlega skerðingu
geymist hlutaðeigandi búmarks-
svæði.
Reykjavík 20. október 1986
Jón Helgason
(Kunningi minn hafði orð á því
að þessi texti væri ekki í þeim
markaskrárstíl sem efninu hæfði.
Taldi hann ástæðuna þá að sami
húsbóndi hefði verið í landbúnað-
ar- og kirkjumálaráðuneytum og
hér gætti því áhrifa frá fornum
biblíutextum, sent væru torráðnir
og þó sýnu erfiðara að tengja
boðskapinn daglegu lífi. Þannig
sagði kunningi minn álíka auðvelt
að vinna úr þessum boðskap land-
búnaðarráðherra og að gera nú-
tíma kjarasamninga eftir 20. kap-
ítula Matteusarguðspjalls, sem
fjallar um atvinnurekandann er
öllum greiddi jafnt, óháð því
hversu lengi var unnið).
Þessi yfirlýsing ráðherra var af
málsaðilum túlkuð þannigað versl-
un Frantleiðnisjóðs skyldi ekki
breyta hlutföllum milli búmarks-
svæða. Þrátt fyrir það voru engar
skorður settar varðandi uppkaup
og leigu fullvirðistréttar á einstök-
um búmarkssvæðum. Reglan var
sú að kaupa eða leigja þann rétt
sam falur var. Öllum hlaut þó að
vera ljóst að litlar líkur voru til að
öll svæði yrðu jöfn með því móti,
þar sem hér var samið við einstakl-
inga en ekki forsvarsmenn bú-
markssvæða.
Um skiptingu
samningsaukans
Á aðlfundi Stéttarsambands
bænda að Eiðum 1987 var fjallað
um skiptingu aukins fullvirðisréttar
til mjólkurframleiðslu verðlagsárið
1988/1989. Eindregnar ábendingar
komu fram um að leiðrétta þyrfti
mismunandi hlut einstakra bú-
markssvæða í verslun framleiðni-
sjóðs. Gagnstæðar raddir komu
einnig fram og mun ég rekja helstu
skoðanir með og móti leiðrétting-
um.
Með leiðréttingum mæltu þær
yfirlýsingar sem landbúnaðarráð-
herra og forsvarsmenn bænda voru
taldir hafa gefið um að verslun
Framleiðnisjóðs ætti ekki að breyta
hlutföllum milli búmarkssvæða.
Einnig að óvíst væri að hve miklu
leyti búháttabreyting fylgdi þessum
aðgerðum, en ef svo væri ekki
mætti telja líklegt að byggð stæði
valtari fótum eftir. Þá væri ekki
tryggt að þær greiðslur sem frá
Framleiðnisjóði kæmu, staðnæmd-
ust hjá þeim sem lifðu og störfuðu
í sveitunum, þar sem búseta þar
væri ekki skilyrði fyrir greiðslum
úr sjóðnum.
Móti leiðréttingum mælti það að
hér væri um að ræða frjálsa samn-
inga við einstaka fullvirðisréttar-
hafa sem þeir gerðu af frjálsum og
fúsum vilja. Líta bæri svo á að
viðkomandi aðilar sæu sér hag í því
að láta af eða ntinnka framleiðslu,
og þiggja umsamið gjald fyrir.
Hvað leigu varðaði yrði sá réttur
tiltækur á ný, ef viðkomandi aðili
óskaði eftir.
í framleiðsluncfnd I sent fjallaði
um skiptingu samningsaukans var
ákveðið að taka bæri tillit til mis-
munandi hlutdeildar af hverju
búmarkssvæði í aðgerðum Fram-
leiðnisjóðs. Hygg ég að þar hafi
ráðið mestu þær yfirlýsingar sent
gefnar voru á haustdögum og fyrr
er getið. Því lagði nefndin fram
þessa tillögu:
Aðalfundur Stéttarsambands
bænda 1987 ályktar um ráðstöfun
aukins fullvirðisréttar til mjólkur-
framleiðslu á verðlagsárinu 1988/
1989.
1. Leiðrétta skal það misræmi
sem fram kemur í uppkaupum
Framleiðnisjóðs á þeim þremur
milljónum lítra sem sjóðurinn tók
ábyrgð á.
Jafnframt verði reynt með þeim
uppkaupum sem eftir eru að jafna
þetta hlutfall milli svæða.
2. Þegar þessum leiðréttingum
er lokið, verði afgangnum skipt
milli búmarkssvæða í sömu hlut-
föllum og framleiðslurétti verð-
lagsársins 1986/1987.
3. Búnaðarsamböndin annist
úthlutun til bænda.
Nokkrar umræður urðu um til-
löguna og komu fram ábendingar
sem nefndin taldi ástæðu til að
virða. Því var tillagan tekin til
skoðunar á ný og lögð fram svo
breytt:
Áðalfundur Stéttarsambands
bænda 1987...
„1. Draga skal úr því misræmi
milli einstakra búmarkssvæða sem
fram kemur í uppkaupum Fram-
leiðnisjóðs á þeim þremur milljón-
um lítra sem sjóðurinn tók ábyrgð
á, þó að teknu tilliti til búhátta-
breytinga.
Jafnframt verði rcynt með þeim'
uppkaupum sent eftir eru að jafna
þetta hlutfall milli svæðanna.
2. Þegar þessum leiðréttingum
er lokið verði afgangi aukins réttar
skipt milli búmarkssvæða í söntu
hlutföllum og framleiðslurétti
verðlagsársins 1986/1987.
Búnaðarsamböndin annist út-
hlutun til einstakra bænda".
Við afgreiðslu málsins komu
frant breytingatillögur, annars veg-
ar um að leiðréttaekki fyrir verslun
Framleiðnisjóðs og Itins vegar að
taka ckki tillit til lcigu við þessar
leiöréttingar. Þessar breytingatil-
lögur voru báðar felldar og aðaltil-
lagan samþykkt með 41 atkvæði
gegn 3.
Nokkuö hefur borið á þeirri
rangtúlkun að hér hafi verið ákveð-
iö að nota allan samningsaukann í
leiðréttingar. Um það var ckkcrt
ákvcðið, enda engin efni til að
móta nákvæmar vinnurcglur á
þessunt fundi, heklur að móta þá
stefnu er unnið skyldi eftir. Þá cr
einnig rétt að ítrcka að hér er unt
að ræða tillögu en ekki ákvörðun
um skiptingu. Endanleg ákvörðun
uni skiptingu þessa aukna fullvirð-
isréttar er í höndum landbúnaðar-
ráðherra.
Athugasemdir við grein
Páls Sigurbjörnssonar
Með hliðsjón af því sem nú
hefur verið rakið, er ástæða til að
gera athugascmdir við cftirfarandi
atriði hjá Páli Sigurbjörnssyni.
1. Fyrirsögnin sent sett cr fram í
spurnarformi er illskiljanleg.
Frjálshyggja og frumskógarlögmál
eru andstæður þeirrar stjórnunar á
búvöruframleiðslunni sem Páll
ræðir um í grein sinni.
2. f undirfyrirsögn cr talað um
aðför að búskap á Austurlandi. Ég
veit að fullvirðisréttur margra
mjólkurframleiðenda á Austur-
landi er allt of lítill, raunar svo að
vandséð er hvernig þeir ná þolan-
legri afkomu. Það vandamál er
ekki einskorðað við Austurland.
Mér vitanlega er ekkert í því sem
Stéttarsamband bænda hcfur lagt
til um framleiðslustjórnun þess eðl-
is að réttlætanlegt sé að saka það
um aðför að búskap í ákveðnum
landshlutum. Jafnvel hefur hitt
fremur verið gagnrýnt að Stéttar-
sambandinu hætti við að leggja of
mikla áherslu á lausn einstakra
vandamála. Að því ntá einnig
spyrja, hver væri aðstaða þessara
einstaklinga ef framleiðslustjórn-
unar nyti ekki við?
3. Páll talar um að engin leiðrétt-
ing hafi verið gerð fyrir verðlagsár-
ið 1987/1988. Hvernig átti að gera
þá leiðréttingu? Enn verður að
minna á vinnuaðferðir Frantleiðni-
sjóðs sem samdi við einstaklinga
um ákveðin viðskipti. Því var ekki
hægt að leiðrétta öðruvísi en
skerða nteð valdboði hjá einum
vegna frjálsra samninga annars.
Vandséð er hvernig það hcfði náð
fram að ganga.
4. Sagt er að tillögur stjórnar
Stéttarsambandsins um skiptingu
samningsaukans séu ekki í sant-
ræmi við samþykkt aðalfundar.
Það má deila um tvo þætti í
tillögugerð stjórnarinnar en að
mínu mati hefði það verið ábyrgð-
arleysi að leggjast gegn skiptitil-
boðinu. Um stærstan hluta af
samningsaukanum eru gcrðar til-
lögur í beinu franihaldi af sam-
þykkl aðalfundar Stéttarsain-
bandsins sem fyrr er rakin.
Vandamálið er bundið þeim rétti
scnt Framleiðnisjóður á cftir aö
kaupa eða leigja. í samþykkt aðal-
fundar er gert ráð fyrir því að
leiðrétta hlutföll milli svæða með
þessum lítrum. Hér hefur ekkert
orðið ágengt, cnda lítil viðskipti
við Framleiðnisjóð nú. Ég hef ekki
farið dult mcð skoðun að því scm
Framleiðnisjóður á eftir að ná
skuli skipt scm kvöð á þau svæði
sent minnst hafa lagt til sjóðsins.
Hvað verður í þessu efni er ekki
ljóst þegar þetta cr skrifað.
5. í greininni cr talað um þá
tilfinningu að bændafólk gcti ekki
lengur treyst samstöðu stéttarinn-
ar.
Þetta er furðuleg aðdróttun
manns er lengi hefur unniö trúnað-
arstörf fyrir bændur og samtök
þeirra. Það vitlausasta sem bændur
geta gert er að slaka á samstöðu
sinni. Sem betur fer sé ég engin
merki um slíkt, frcmur hið gagn-
stæða, enda virðist sundrungin ætla
að verða býsna dýrkeypt þeint sem
reynt hafa. Þá hefur einnig komið
fram að það sem mcnn héldu vera
frelsi hefur á stundum breyst í
efnalega fangavist þar sent versl-
unaraðilar fara með lykla.
í lok greinar sinnar ræðir Páll
um ráðstöfun fullvirðistréttar ntilli
einstaklinga (lögbýla?). Ég tek
undir að núverandi skipan þeirra
mála er ekki líðandi. Góö ráð og
jákvæðar ábendingar um það atriði
og fleiri eru vel þcgirt og af hinu
góða. Blásturaðglóðum tortryggni
ber aö forðast.
Skrifað í mars 1988
Þórólfur Sveinsson, bóndi
Ferjubakka II.
LESENDUR SKRIFA
llll
11
Undarleg er réttvísin og undarleg
er réttlætistilfinning manna. Um það
ber vitni það sem nú skal frá sagt.
I Ameríku gerðist sá atburður í
Kaliforníu, að læknirinn William
Waddill var fenginn til að eyða fóstri
konu nokkurr^r, Mary Weaver að
nafni. Hér var um algerlega lög-
verndað athæfi að ræða. Fóstureyð-
ingar eru algengar mjög og njóta
verndar laga um víða veröld. Að-
ferðir lækna við þessa iðju sína
munu vera margskonar. Ofannefnd-
ur læknir hugðist drepa fóstrið með
því að dæla saltupplausn í líkama
móðurinnar, en samt fæddist barnið
lifandi. Drápsaðferðin hafði mistek-
ist. Barnið andaði enn. Læknirinn
mun þá hafa þrýst að hálsi þess, svo
að það lést í greipum hans.
Það undarlega gerðist, að nú varð
uppi fótur og fit og læknirinn ákærð-
ur fyrir mannsmorð, vegna þess að
hann hefði drepið fóstrið utan lt'k-
ama móðurinnar.
FOSTURVERND
Hér kemur í ljós hinn mesti tví-
skinnungsháttur og hræsni. Læknin-
um hafði verið ætlað að drepa
fóstrið. En nú fær hann ásakanir og
kærur fyrir að framfylgja þessu verki
sínu. Og sakarefnið er það, að hann
hafði drepið það utan líkama móður-
innar og einnig að nokkru það, að
fóstrið hefði verið orðið eldra en
hann hugði í fyrstu, svo að nam
nokkrum vikum. í Kaliforníu voru
samt engin aldurstakmörk um eyð-
ingu fóstra.
Ég fæ ekki séð neinn grundvall-
armismun þess að drepa fóstur innan
líkama móður eða utan hans. Ef
þetta á að kallast morð í síðara
tilvikinu þá hlýtur það einnig að vera
svo í fyrra tilvikinu. Skammsýni
manna og tvískinnungshætti virðast
engin takmörk sett.
II.
Sameinuðu þjóðirnar stofnuðu til
sérstaks barnaárs 1979 til að beita
sér fyrir verndun barna og að bæta
kjör þeirra um víða veröld, enda
ekki vanþörf á, því víða um heim
búa þau við hin verstu neyðarkjör,
aðhlynningarleysi, sjúkdóma,
hungur. En hve víðtæk á verndun
barna að vera? Á verndin að ná til
fósturskeiðs þeirra, jafnvel til upp-
hafs lífs þeirra sem óumdeilanlega
hefst við getnað? Ekki eru miklar
ráðstafanir gerðar til að vernda börn
á fósturstigi. Þau virðast vera rót-
laus. f ýmsum löndum þurfa mæður
aðeins að óska eftir deyðingu þeirra,
þá eru læknar og stofnanir þegar til
reiðu að framkvæma verknaðinn.
Og þetta gerist fyrst og fremst í
löndum, þar sem lifað er við alls-
nægtir. Mæðrum (og feðrum) er
veittur réttur til að eyða lífi, sem
fólk hefur sjálft stofnað til, rétt eins
og hér sé um eitthvert illgresi að
ræða, sem verði að uppræta.
Á hinn bóginn eru hundruð og
þúsundir foreldra, sem ekki verður
barna auðiö og óska einskis frekar,
en að geta eignast fósturbörn til
uppeldis og umönnunar.
Mér virðist, að skynsamlegra væri
og ólíkt mannúðlegra að leyfa börn-
um að þroskast og lifa fram yfir
fæðingu og veita þeim síðan rétt til
framhaldandi lífs hjá góðum fóstur-
foreldrum, en að drepa þau umsvifa-
laust á fósturstigi, ef mæðrum þeirra
(og e.t.v. öðrum aðstandendum)
finnst þau verða sér til trafala.
Auðsætt ætti að vera, að morð er
alveg sama eðlis, hvort heldur það
er framið fyrir eða eftir fæðingu. Því
ófætt barn er maður og eins á fyrstu
stigum fósturlífsins. Um þetta ætti
enginn að vera í vafa.
Fóstureyðing er helstefnuein-
kenni af verstu tegund. Aldrei skal
fóstureyðing fara fram af félagslegri
nauðsyn einni saman, heldur skyldi
úr henni bæta á annan hátt. Látum
ekki þessi voðaverk lengur viðgang-
ast. Hættum þarflausum fóstureyð-
ingum. íslendingar gætu orðið fyrstir
þjóða til að breyta hér um stefnu og
jafnvel að taka upp baráttu á al-
þjóðavettvangi fyrir verndun manns-
lífa á fósturskeiði.
Ef fóstureyðing er félagsleg nauð-
syn í ýmsum tilvikum, þá skyldi af
opinberri hálfu gert allt sem unnt er
til að bæta úr þeirri nauðsyn, til að
komist verði hjá þeim voðaverknaði
sem hér um ræðir.
Ingvar Agnarsson