Tíminn - 27.04.1988, Síða 5

Miðvikudagur 27. apríl 1988
Tíminn 5
Peningamálin til umræðu á ársfundi Seðlabankans
Starfsemi verðbréfasjóða og fjármögnunarleigufyrirtækja var
ofarlega á baugi í ræðum bankastjóra og ráðherra á ársfundi
Seðlabankans í gær. Talaði Jóhannes Nordal, formaður banka-
stjórnar, um byltingu í þróun þessa markaðar sem sprottið hefði upp
við hlið hefðbundins bankakerfis. Sagði hann að ekki væri nokkur
vafi á að svo örri þróun hlyti að fylgja vandamál fyrir hefðbundna
bankastarfsemi og ýmsir barnasjúkdómar. Jón Sigurðsson, við-
skiptaráðherra, skýrði í sinni ræðu frá því að hann hefði um
morguninn Iagt fram í ríkisstjórn drög að frumvarpi um verðbréfa-
miðlun og verðbréfasjóði. I ræðum þeirra beggja kom fram að
nauðsyn væri á setningu löggjafar um þennan markað hið fyrsta.
Nefndi ráðherrann sérstaklega heimildarákvæði fyrir viðskiptaráð-
herra til að krefjast lausaijárbindingar í Seðlabanka, á svipaðan hátt
og gert er hjá almennri bankastarfsemi.
Jóhannes Nordal taldi nauðsyn á
að settar yrðu skýrar starfsreglur og
traust eftirlit verði haft með starf-
semi þeirra. Talaði hann um löggjöf
sem væri sambærileg við þau lög sem
nú gilda um innlánsstofnanir. Sagði
hann þó að þessi þróun hafi tryggt
lántakendum greiðari og jafnari að-
gang að lánsfé, en hærri raunvextir
hafi veitt aukið aðhald um nýtingu
fjármagns og arðsemi. Jafnframt
hafi sparendum boðist betri ávöxt-
unarkjör. Þessi þróun hafi því skilað
aukinni innlendri fjármagnsmyndun
á vegum lánakerfisins í heild er
næmi um 44% á síðasta ári. Það væri
um 18% umfram verðbólgu.
Kom bankastjórinn víða við í
ræðu sinni en lagði sérstaka áherslu
á afkomu Seðlabankans og ríkisfjár-
mála á síðasta ári. Komst hann að
þeirri niðurstöðu að sú aðhalds-
stefna í fjármálum og peningamál-
um, sem mörkuð hafi verið á miðju
síðasta ári hafi þegar náð að hemja
og síðan draga úr þeirri gífurlegu
þenslu, sem þá hafi einkennt þjóðar-
búskapinn. Taldi hann m.a. að háir
og hækkandi raunvextir á síðasta ári
hafi beinlínis komið í veg fyrir það,
að sú launasprenging og verðbólgu-
aukning, sem þá varð, hefði í för
með sér stórkostlegt jafnvægisleysi á
peningamarkaðnum ásamt minnk-
andi sparnaði og spákaupmennsku.
Taldi hann að það furðu góða jafn-
vægi sem nú ríkti á innlendum
peningamarkaði og í gjaldeyrisvið-
skiptum, væri tvímælalaust að þakka
auknu aðhaldi í fjármálum ríkisins
og peningamálum, sem beitt hafi
verið frá miðju síðasta ári.
Jóhannes fjallaði eðlilega mikið
um gengisþróun. Sagði hann að
verulegur árangur hefði náðst í lækk-
un verðbólgu strax og ríkisstjórnin,
er tók við 1983, ákvað að gera
fastgengisstefnu að hyrningarsteini
sínum. Sagði hann að allar kröfur
um gengisfellingar yrði að skoða í
samhengi við launaákvarðanir. Orð-
aði hann það svo að fastgengisstefn-
an hefði þann megin tilgang að vera
grundvöllur tekjuskiptingarákvarð-
Jóhannes Nordal, aöalhankastjóri Seðlabankans.
ana, sem teknar væru með frjálsum
samningum á milli aðila vinnumark-
aðarins. „Hver á síðan að bera
ábyrgð á slíkum samningum, ef ekki
þeir sem gera þá?“
Vísaði Jóhannes síðan á bug há-
værum kröfum um gengisfellingu til
bjargar útflutningsgreinum. „Sann-
leikurinn er sá að vandi þessara
greina er annað hvort fólginn í of
lítilli framleiðni í samanburði við
sambærilega starfsemi í öðrum
löndum, eða hann stafar af sam-
keppni við láglaunaframleiðslu, t.d.
frá Suður-Evrópu eða Asíu. Vanda-
mál af þessu tagi verður því að leysa
Tímamynd:Gunnar
á vegum fyrirtækjanna sjálfra og á
vettvangi kjarasamninga, en ekki
með gengisbreytingum.“
í umræðu sinni um viðskiptahall-
ann varaði Jóhannes við því að
gengisfelling ein gæti minnkað hann.
Benti hann á að orsök viðskiptahalla
á síðasta ári hafi verið þensla inn-
lendrar eftirspurnar, miklar erlendar
lántökur og útlánaþensla bankanna.
„Það hlýtur því að vera fyrsta boð-
orðið að beita aðhaldi í þessum
efnum til þess að draga úr viðskipta-
hallanum, enda myndi slíkt aðhald
jafnframt hamla gegn verðbólgu,"
sagði Jóhannes Nordal. KB
Barnasjúkdómar
verðbréfasjóða
og fast gengi
Niöurstaða Enskilda Securities í London um íslenskan hlutabréfamarkaö:
Vantar f ramboð og eftirspurn
Vegna þess hve fyrirtæki á íslandi hafa átt greiðan aðgang að
lánsfé hafa þau safnað of miklum og svo miklum skuldum að hæfi
þeirra til að standa af sér jafnvel minniháttar áföll er í lágmarki.
Þörf fyrir aukið framtaksfé er því brýn. Bein fjárfesting gegnum
hlutabréfamarkað mundi veita atvinnulífinu aukið aðhald og gera
það hagkvæmara. En hvorki eftirspurn né framboð er enn nægilegt
til þróunar hlutabréfamarkaðar.
Framangreint má lesa út úr skýrslu sem fjármálafýrirtækið
Enskilda Securities í London gerði um þróun hlutabréfamarkaðar á
íslandi að beiðni Seðlabanka Islands og Iðnþróunarsjóðs.
Valdagræðgi fremur
en hagnaðarvon
Framboð á hlutabréfum er m.a.
talið tregt vegna þess að flest fyrir-
tæki á íslandi eru í eigu fjölskyldna
sem ekki vilji deila eigninni með
öðrum. Hlutabréfakaup hafi því
fremur stjórnast af yfirráðahags-
munum en hagnaðarvon.
Lítil eftirspurn eftir hlutabréfum
er ásamt óhagstæðum skattalögum
m.a. talið stafa af því að eigendur
fjármuna hugsi mest um skamm-
tímagróða og að hugtakið „að safna“
hafi átt litlum vinsældum að fagna.
Jafnframt er bent á að lífeyrissjóðir
ráði yfir helmingi þess fjár sem
stendur til boða í fjárfestingar á
íslandi og þeir séu nánast skyldaðir
til að láta 55% af ráðstöfunarfé sínu
renna til Byggingarsjóðs ríkisins.
Lífeyrissjóðina
í hlutabréfakaup
Breyting þar á er hin fyrsta af
tillögum sem skýrsluhöfundar benda
á til úrbóta, þar sem virk þátttaka
lífeyrissjóða á hlutabréfamarkaðn-
um sé óhjákvæmilegur hluti af þróun
hans. Með lagabreytingum ætti að
heimila sjóðunum að fjárfesta ailt að
25% af árlegu greiðsluflæði í hluta-
bréfum.
í öðru lagi eru lagðar til margvís-
legar breytingar á skattalögum í því
skyni að hvetja til fjárfestingar í
fyrirtækjum. Verði skattameðferð á
hlutabréfum og skuldabréfum ekki
jöfnuð með skattlagningu skulda-
bréfanna megi gera það með aukn-
um skattívilnunum í sambandi við
hlutabréfin.
Hlutabréf upp í laun
Lagt er til að skipulagt verði kerfi
þar sem starfsmönnum verði boðin
til kaups hlutabréf í fyrirtækjum sem
þeir vinna hjá, sem hluta af launa-
greiðslum. Þau yrðu tekjuskatts-
frjáls svo fremi sem starfsmenn ættu
þau í ákveðinn lágmarkstíma.
Útgáfu jöfnunarhlutabréfa telja
skýrsluhöfundar tímafreka og
ónauðsynlega og leggja til að hún
MF.MOHANDUM
ON THE
DEVELOPMENT OF AN EQUIVi' MARKET
IN THE REPUBLIC OF ICELAND
E N S K I L D A SECURITIES
Skandínaviska Enskilda Limited
verði lögð niður með breyttum
skattalögum.
Stóraukin skattfríðindi
Hvað varðar skattana er m.a. lagt
til að söluhagnaður upp að 400.000
kr. verði tekjuskattsfrjáls og sama
gildi um nýja fjárfestingu allt að
120.000 kr. Frádráttarhæfi arð-
greiðslna verði tímabundið aukið í
15% af nafnverði hlutabréfa.
Skattfrjáls arður hækkaður í 150.000
kr. Og undanþága hlutabréfa frá
eignaskatti verði aukin í 2 millj. kr.
Mikilvægt er talið að hvetja til
aukins áhuga hjá erlendum fjárfest-
endum, þótt hins vegar verði að
halda hlutabréfakaupum þeirra inn-
an vissra marka.
Auknar upplýsingar
til almennings
Hvað markaðinn og reglur um
hann varðar segir m.a. að Verð-
bréfaþingið eigi að vera miðstöð
viðskipta og stjórnunar á verðbréf-
um á lslandi og sama kerfið að gilda
bæði fyrir skuldabréfa- og hlutabréf-
aviðskipti.
Að mati skýrsluhöfunda þarf að
auka þekkingu fjárfestenda á ís-
lenskum fyrirtækjum. Almenningur
eigi sömuleiðis að fá meiri upplýsing-
ar um viðskiptalífið og umhverfi
þess. Ársreikninga allra fyrirtækja
eigi að birta almenningi innan 4-6
mánaða frá lokum reikningsárs. Þá
eigi að krefjast þess að fleiri fyrirtæki
verði skylduð til að leita óháðraar
endurskoðunar ársreikninga.
íslensk „verðbólgureikn-
ingsskil“ marklaus og
óskiljanleg útlendingum?
Skilja má af skýrsluhöfundum að
hin sér íslensku, og jafnframt mis-
mundandi, „verðbólgureiknings-
skil“ séu merkilegt fyrirbrigði.
„Reikningsskilaaðferðir þær sem
notaðar eru við verðbólgureikn-
ingsskil geta haft þýðingarmikil áhrif
á niðurstöður rekstrarreiknings. Það
eru núna fleiri en ein slík regla í
gangi á íslandi og því ekki mögulegt
að gera marktækan samanburð á
niðurstöðu mismunandi fyrirtækja,"
segja skýrsluhöfundar, sem telja því
nauðsynlegt að samræma aðferðirn-
ar.
Og síðar segir: „Til þess að auð-
velda skilning á íslenskum reiknings-
skilum hjá erlendum fjárfestendum
mælum við með að gefin verði út
bók eða bæklingur sem útskýrir
almennar reikningsskilavenjur á ís-
landi með sérstöku tilliti til verð-
bólgureikningsskila og svo á þeim
sviðum þar sem þau eru að verulegu
leyti frábrugðin alþjóðlegum reikn-
ingsstöðlum („1AS“)“.
Tíðkast svik og prettir?
Niðurstöður Skýrsluhöfunda eru
þær að brýnasta verkefnið á íslenska
hlutabréfamarkaðnum sé að hvetja
til aukinnar eftirspurnar. Um leið og
hún myndast væri rétt fyrir eitt eða
tvö fyrirtæki að fara á markað með
hlutabréf af hóflegri stærð fyrir al-
menning. Brýn nauðsyn sé að þessar
fyrstu útgáfur heppnist vel fyrir aila
þátttakendur og að fjárfestendur nái
sanngjörnum hagnaði.
Um stöðu Verðbréfaþingsins og
reglur um verðbréfamarkaðinn segir
síðan:
„Það er mjög þýðingarmikið, sér-
staklega á brautryðjendaárum Verð-
bréfaþingsins, að fjárfestendur verði
ekki fyrir svikum eða óæskilegum
viðskiptaháttum“, segir orðrétt (að
gefnu tilefni?). Skýrsluhöfundar
benda jafnframt á að reglur séu
mjög þýðingarmiklar á nær öllum
fjármagnsmörkuðum heims í dag.
Eigi Verðbréfaþingið að vera tekið
alvarlega innanlands eða erlendis
verði að búa það vönduðum reglum
þegar í byrjun til að tryggja að
viðskiptahættir geti þróast á viðun-
andi hátt. - HEI