Tíminn - 27.04.1988, Side 14

14 Tíminn
Miövikudagur 27. apríl 1988
FOLK

Harðlínumaðurinn Ligachev
var auðmýktur
Upphafið var lesandabréf
til Sovetskaya Rossiya
Ofsareiði Pravda beindist að
heilsíðugrein, þar sem ráðist er á
umbætur og varnir bornar fram
fyrir Stalín og verk hans, í öðru
blaði opinberra aðila, Sovetskaya
Rossiya í síðasta mánuði. En
Pravda sagði ekki alla söguna. í
Moskvu ganga nú fjöllunum hærra
sögur um að það væri Ligachev
sjálfur sem bæri ábyrgð á birtingu
þessarar greinar og þykja heimildir
fyrir þeirri sögu áreiðanlegar.
Upphaf málsins er lesandabréf,
sem Nina Andreyeva, dósent í
efnafræði við tækniskóla í Lenín-
grad sendi Sovetskaya Rossiya, en
ritstjóri blaðsins sýndi Ligachev
bréfið. Bréfið féll vel að smekk
þessa næstvaldamesta manns í
stjórnmálanefndinni og blaðamað-
ur var sendur til Leníngrad til að
„aðstoða" bréfritarann við að
skrifa langa grein út frá efni
bréfsins.
Pravda hefur óbeint staðfest
þennan uppruna greinarinnar með
því að vísa til hennar sem birtingar
á því sem ritstjóra hefði verið sent
sem lesandabréf.
Gorbatsjov fer til Júgóslavíu
og Ligachev sætir færi
Daginn eftir birtingu „bréfsins"
lagði Gorbátsjov upp í 5 daga ferð
til Júgóslavíu og í fjarveru hans
notaði Ligachev tækifærið til að
hitta sovéska ritstjóra að máli og
bera lof á brcfið í Sovetskaya
Rossiya.
Ligachev mælti með því að það
yrði birt í öðrum blöðum. Jafnvel
Neues Deutschland, hið opinbera
málgagn austur-þýska kommún-
istaflokksins, varð við tilmælum
Ligachevs.
Alexander Yakovlev, áróðurs-.
meistari Gorbatsjovs og banda-
maður í stjórnmálanefndinni tók
sér hins vegar stöðu hinum megin
víggirðingarinnar og gagnrýndi
greinina í ræðu á fundi félagsfræði-
akademíu miðstjórnarinnar. Rit-
höfundar létu líka í ljós reiði sína
á fundi í samtökum sínum.
Lausn deilunnar var ákveðin á
fundi stjórnmálanefndarinnar 24.
ntars, skömmu eftir að Gorbatsjov
kom heim úr ferðinni, þar sem
lítur helst út fyrir að Ligachev hafi
fengið rækilega á baukinn fyrir að
hafa gengið of langt.
- þegar hann ætlaði að knésetja Gorbatsjov
Harðlínumaðurinn Yegor Ligachev, sem sæti á í stjórn-
málanefnd sovéska kommúnistaflokksins og er annar æðsti
valdamaður þar, hefur orðið að þola þunga auðmýkingu í
röðum helstu ráðamanna Sovétríkjanna.
Fram hafa komið sannanir þess efnis að á meðan
Gorbatsjov var erlendis hafí Ligachev, staðgengill hans,
gengið of langt í því að skella bremsunum á umbótaáætlun
yfirmanns síns. Vísbending þess að Ligachev hafí orðið
uppvís að því að bregða fæti fyrir áætlanir Gorbatsjovs
kom fram í óvenjulegri árás gegn ótilgreindum „andpere-
stroikaöflum“, sem birtist í Pravda, blaði sovéska komm-
únistaflokksins fyrir skömmu.
hafði vitnað orðrétt í Ligachev - án
þess þó að nefna hann á nafn - til
að leggja áherslu á nauðsyn þess að
skilja „stéttarmerkinguna í breyt-
ingunum sem eru að eiga sér stað í
landi okkar“. Pravda hnussaði við
þessu og sagði að „baráttan fyrir
perestroika ... taki ekki á sig mynd
stéttabaráttu“.
Blaðagreinarnar stefnuskrár
með og móti umbótastefnu
Greinin í Prövdu, sem var eins
og bergmál af tilfinningum flestra
Það er sannleikurinn og það er
ekki hægt að komast hjá því að
viðurkenna það.“
Pravda lýsti því yfir að „það er
enginn valkostur annar en pere-
stroika ... og að tefja fyrir því að
hún komist á hefði í för með sér
þungbært gjald bæði fyrir þróunina
innan okkar eigin þjóðfélags og
alþjóðlega stöðu sovéska ríkisins
og kommúnismans í heild.“ Þar
með gerði blaðið að engu þær
röksemdir huglausra íhaldsmanna
sem vildu láta sér nægja „að segja
skilið við fortíðina án þess að grípa
Gorbatsjov fór til Júgóslavíu
... og Ligachev notaði tækifærið og réðst á perestroikuna.
Hverjar verða afleiðingarnar
fyrir Ligachev?
Hvaða afleiðingar þessi auðmýk-
ing getur haft fyrir Ligachev er
síður en svo augljóst. Ef dæma má
um baráttuna innan stjórnmála-
nefndarinnar af þeim spegilbrotum
sem birst hafa í blöðunum hefur
Ligachev þarna gerst sekur um
alvarleg mistök í herkænsku og
hefur skaðað stöðu sína, a.m.k. í
bili. En hann er enn sem áður eina
von milljóna skriffinna, kreddu-
sinna og venjulegs fólks, sem hefur
orðið fyrir verulegu áfalli af því
hvað umbótastefna Gorbatsjovs er
víðtæk.
Hin sanna rödd þessa íhalds-
sama fjölda bergmálaði í greininni
illvígu í Sovetskava Rossiya. Undir
fyrirsögninni: „Eg get ekki látið
grundvallarsjónarmið fyrir róða“
lýsir höfundurinn skelfingu sinni
yfir bæði niðurrifinu á stalínisman-
um og þeim endurbótum sem „ný-
frjálslyndir“ beiti sér fyrir.
Bréfritarinn sagði að vissar bæk-
ur og kvikmyndir, sem fjalla um
Stalíntímann, væru „múgréttlæti
án dóms og laga“ og það sem
Andreyeva kallaði „tímabil storms
og streitu“. Hún vitnaði í Winston
Churchill sem hefði lýst Stalín sem
„manni sem byggi yfir óvenju
mikilli orku, þekkingu og ósveigj-
anlegum viljastyrk“.
„Skoðum bara um hvað
er verið að tala...“
Hvað glasnost varðar segir An-
dreyeva: „Skoðum bara um hvað
er verið að tala - um margflokka-
kerfi, frelsi til trúarbragðaár'óðurs,
réttirin til að setjast að erlendis,
réttinn til að ræða um kynlífs-
vandamál í fjölmiðlum, þörfina
fyrir að dreifa stýringunni á menn-
ingarefnum, um að binda enda á
herskyldu...“
Gorbatsjov hefur oft sagt að
hann sjái ekkert athugavert við
slíkar umræður eða að nefna á
nafn ýms mál sem áður mátti ekki
minnast á, og í reiðisvari Prövdu
var sagt að slíkar umræður væru
„sönnun um aukið lýðræði í þjóð-
félaginu". í Prövdu kom líka fram
að það væri skiljanlegt að fólk
horfði með eftirsjá til liðinna tíma
(þar með gefið í skyn að Andre-
yeva væri í þeim hópi), en það væri
rangt af ábyrgu blaði að hafa í
frammi áróður fyrir slíkri tilfinn-
ingu.
Greinin, sem uppnáminu olli,
gáfumannanna í Moskvu, sagði
greinina í Sovetskaya Rossiya jafn-
gilda „stefnuyfirlýsingu afla gegn
perestroiku“.
Gagnárás Prövdu aftur á móti
jafngilti að sínu leyti stefnuskrá
umbótasinna. Nafn Ligachevs var
ekki að finna í greininni en hún var
strax túlkuð í Moskvu sem
grimmdarleg árás á hann. Greinin
var greinilega frekar komin úr
penna stuðningsmanna Gorba-
tsjovs en að hún væri á vegum
blaðsins sjálfs, sem hefur haft til-
hneigingu til að þræða varlega línu
í anda Ligachevs sjálfs þann tíma
sem reynt hefur verið að koma á
perestroika.
í greininni í Prövdu er líka
haldið til streitu þeirri fullyrðingu
að á Stalínstímanum hafi „mörg
þúsund .... orðið að þola kúgun.
til róttækra aðgerða,“ og eingöngu
„bæta það sem fyrir er“.
Sérstakur fundur sovéska
kommúnistaflokksins í júní
Þetta mál á eftir að hafa meiri
háttar afleiðingar við undirbúning
sérlegs fundar sovéska kommún-
istaflokksins, sem haldinn verður í
júnf og á að leggja línurnar um
framtíðarstefnuna í umbótamál-
um. Og Gorbatsjov gerir sér vonir
um að á þeim fundi verði í eitt
skipti fyrir öll brotin á bak aftur
andstaða íhaldsmannanna, sem
vilja að allt haldist áfram óbreytt.
Stefnuyfirlýsingar bæði íhalds-
manna og endurbótarmanna hafa
nú birst á prenti og það sem síðar
kann að koma þar fram á eftir að
vera vegið og metið í samræmi við
þær.