Tíminn - 10.06.1988, Blaðsíða 5

Föstúclagur 1Ó: júní1988
líVt-
Tíminn'' 5'
Guöjón B. Ólafsson í viötali um „jDrjú mál“
Sambandsins, launin, Smárahvamm og Utvegsbankakaup
„Launamálið“ andóf við
mannabreytingum í ISC
Þrjú mál er snerta samvinnuhreyf-
inguna í landinu hafa einkum verið
í almennri umræðu á liðnu ári. Má
þar fyrst nefna kaup Sambands ísl.
samvinnufélaga á Útvegsbanka
fslands, þá komu til sögu kaup
samvinnumanna á Smárahvamms-
landi í Kópavogi og síðast umsamin
laun Guðjóns B. Ólafssonar, for-
stjóra SÍS, meðan hann gegndi for-
stjórastarfi hjá Iceland Seafood
Corp. í Bandaríkjunum. Tíminn átti
viðtal við Guðjón B. Ólafsson, for-
stjóra SÍS, er hann var á förum á
aðalfund Sambands ísl. samvinnu-
félaga að Bifröst og spurði hann um
þessi þrjú mál, sem hafa verið svo
ofarlega í umræðunni. Vísaði hann
m.a. til niðurlags ræðu sinnar á
aðalfundinum, sem hann flutti í
gærmorgun og sagði um launamálið:
„Ég þarf varla að hafa uppi mörg
orð um það sem kallað hefur verið
„Launamál Guðjóns B. Ólafsson-
ar“, enda ætti aðdragandi þess að
vera flestum kunnur. Þegar vitnaðist
að ég hefði hug á að breyta til í
yfirstjórn Iceland Seafood tóku að
berast manna á milli sögur um að
ekki myndi allt með felldu um mín
launakjör. Eftir að uppsögn fram-
kvæmdastjóra og aðstoðarfram-
kvæmdastjóra gekk í gildi undir lok
febrúar s.l., var þessum sögum kom-
ið á framfæri við sjónvarpsstöðvarn-
ar báðar og aðra fjölmiðla með svo
eftirminnilegum hætti, að naumast
er þörf á að rifja allan þann fyrirgang
upp.“
Utan fyrningarfrests
Guðjón sagði að eins og oft vildi
verða hefði það ekki komið í hlut
þeirra sem báru hann sökum að
finna orðum sínum stað, heldur
hefði það komið í hlut hans sjálfs að
færa rök að því að laun og kjör hans
sjálfs hefðu verið eins og um var
samið. „Nú er ég ekki út af fyrir sig
að finna að þessu,“ sagði Guðjón.
„Að sjálfsögðu eiga þessir hlutir að
vera þannig, að hægt sé að leggja þá
á borðið hvenær sem er. Þó skal því
ekki neitað að hið langa tímabil sem
hér var „valið“ til skoðunar, þ.e. 7-8
ár, olli því að það tók nokkurn tíma
að gera grein fyrir málinu og lengri
tíma en orðið hefði, ef tekið hefði
verið mið af styttra tímabili, t.d.
almennum fyrningarfresti, en í
Bandaríkjunum er hann tvö ár.“
Máli þessu lyktaði með umfjöllun
Sambandsstjórnar á fundi í Reykja-
vík þann 29. mars s.l. Þar komst
stjórnin einróma að þeirri niður-
stöðu, að ágreiningurum launamálið
hefði verið að fullu skýrður. Nokkru
áður hafði stjórn Iceland Seafood
fjallað um málið og lýsti Sambands-
stjórnin ánægju sinni yfir því, að
einnig þar hefði náðst full samstaða.
Síðan birti Guðjón B. Ólafsson
greinargerð um málið. Um þá grein-
argerð sagði hann: „ Ég sá ástæðu til
að birta hana þegar Ríkisútvarpið -
sjónvarp gerði eftirminnilega tilraun
til að uppvekja á nýjan leik umræður
um þessi mál.“
Bankakaupin
Aðspurður um kaupin á Útvegs-
bankanum sagði Guðjón: „Sam-
kvæmt lögum frá 18. mars 1987
ákvað Alþingi að umbreyta Útvegs-
bankanum í hlutafélagabanka og
heimila ríkissjóði, þ.e. viðskiptaráð-
herra að selja hlutafé sitt í bankan-
um. f samræmi við þá heimild voru
hlutabréfin auglýst til sölu á sérstök-
um kjörum í samræmi við yfirlýsing-
ar Matthíasar Bjarnasonar, þáver-
andi viðskiptaráðherra. Þegar þessi
auglýsing lá fyrir og jafnframt að
95% af kaupverðinu fengist lánað á
sérstökum greiðsluskilmálum, ásamt
því að stjórnvöld ábyrgðust að hluta-
fé bankans skyldi nema einum mill-
jarði króna, og að siæmar skuldir
yrðu afskrifaðar eða settar á ábyrgð
ríkissjóðs, ákvað Sambandið að vel
íhuguðu máli að skoða kosti og galla
þess að tryggja sér kaup á bankan-
um, m.a. með það fyrir augum að
sameina Samvinnubankann og hugs-
anlega aðrar peningastofnanir Út-
vegsbankanum. í þessu skyni ritaði
Sambandið viðskiptaráðherra bréf
hinn 13. ágúst 1987 og staðfesti kaup
á 67% af heildarhlutafé í bankanum
að nafnverði 670 milljónir króna.
Aðalástæður kaupanna grund-
völluðust á þeim meginatriðum að
styrkja fjármálastofnanir samvinnu-
hreyfingarinnar og ná fram hag-
kvæmni í rekstri og betri arðsemi
með því að sameina Samvinnubank-
ann og Útvegsbankann í einn
banka.“ Guðjón sagði ennfremur að
slíkur sameinaður banki hefði gert
verulega eignasölu mögulega og
lækkun reksturskostnaðar m.a.
vegna sameiginlegs reksturs þjón-
ustudeilda. Ennfremur hefði þetta
þýtt að dréifing útlána og erlendra
endurlána hefði orðið með tryggari
hætti. Eins og kunnugt er viður-
kenndi viðskiptaráðherra ekki kaup
Sambandsins á Útvegsbankanum og
kom til tals að hefja málarekstur til
stuðnings kröfum Sambandsins, en
stjóm Sambandsins ákvað á s.l.
hausti að efna ekki til hans.
Samband í Smárahvammi
Um kauptilboð Sambandsins í
Smárahvammslandi í Kópavogi
hafði Guðjón þetta að segja: „Málið
hafði haft nokkurn aðdraganda áður
en sent var kauptilboð í Smára-
hvammsland 25. júní 1987. Skömmu
eftir að ég tók við sem forstjóri
Sambandsins sá ég fljótlega ókosti
þess að hafa starfsemi Sambandsins
dreifða víðs vegar um höfuðborgina.
Auk þess taldi ég skynsamlegt að
leita eftir Iandsvæði þar sem hag-
kvæmt væri að byggja upp verslunar
og þjónustuaðstöðu til frambúðar
með tilliti til mikilla breytinga sem
orðið hafa og verða munu áfram á
byggð höfuðborgarsvæðisins og
vegakerfi."
{ framhaldi af því var Gunnari Þ.
Þorsteinssyni, byggingastjóra Sam-
bandsins, falið að leita eftir hentugri
lóð á höfuðborgarsvæðinu fyrir
framtíðarstarfsemi Sambandsins.
Niðurstaðan var að gert var tilboð í
Smárahvammslandið, sem talið var
liggja vel miðsvæðis og henta sem
land fyrir framtíðaruppbyggingu á
vegum samvinnuhreyfingarinnar á
höfuðborgarsvæðinu.
Það vakti mikla athygli þegar
Sambandið gerði tilboð í Smára-
hvammsland, en frá kaupunum var
gengið 9. október s.l. Guðjón sagði:
“Bæjarfulltrúar í Kópavogi lýstu yfir
ánægju sinni með að fá höfuðstöðvar
Sambandsins í bæinn og hugðu gott
til aukinna tekna bæjarfélagsins
samfara slíkum flutningi. Af hálfu
Sambandsins var þó aldrei rætt um
það opinberlega að höfuðstöðvarnar
flyttust í Kópavog með það sama,
heldur var gert ráð fyrir því að
svæðið yrði skipulagt fyrir framtíð-
ina.“
Kauptilboðið í Smárahvamms-
land hafði verið gert 25. júní 1987.
Það var svo ekki fyrr en 24. ágúst að
greint var frá viðræðum við ríkis-
valdið á framkvæmdastjórnarfundi
og ákveðið að óska heimildar stjórn-
ar Sambandsins um sölu á eignum ef
viðunandi tilboð fengist, en jafn-
framt að kaupa landsvæði til fram-
tíðaruppbyggingar, auk heimildar
til kaupa á skrifstofuhúsnæði til
bráðabirgða ef af sölu húseignanna
yrði. Sala á eignum við Sölvhólsgötu
og Lindargötu til ríkisins hafði kom-
ið til tals á árum áður en legið í
láginni um skeið.
Verðtilboð ríkisins var síðan sam-
þykkt 2. október, en á fundi tveimur
dögum síðar var greint frá því að
lögmaður seljenda Smárahvamms-
lands hefði tilkynnt að samkeppnis-
aðilar væru komnir í spilið og hækka
yrði tilboð Sambandsins ef það ætti
að verða samkeppnisfært. Var
ákveðið að gera það. Á þeim fundi
var bókað ef til sölu Sambandshúsa
kæmi yrði að hafa höfuðstöðvar
Sambandsins í Reykjavík til bráða-
birgða, þrátt fyrir það þótt kaupin
gengju eftir. Þetta sfafaði af því að
afhendingartími á Sambandshúsum
var í samkomulagsdrögum um eitt
ár með möguleika á framlengingu
um eitt ár gegn leigu. Guðjón sagði
að sýnt hefði verið að ekki reyndist
unnt að skipuleggja Smárahvamms-
landið og byggja jafnframt upp nýjar
höfuðstöðvar með svo skömmum
fyrirvara.
Viðræður við einkaaðiia
Þess ber að geta að 7. maí 1986
var gerður samningur milli þáver-
andi eigenda Smárahvammslands og
Kópavogskaupstaðar um áformaðan
byggingarhraða á landinu. Gert var
ráð fyrir að uppbygging gæti hafist
um áramótin 1987/1988 og að henni
yrði lokið fyrir árslok 1995. Ákvæði
fylgdi um að hugsanlegir nýir eigend-
ur yrðu að hlíta þessu samkomulagi.
Guðjón sagði: „Það er grundvallar-
atriði að þegar Sambandið keypti
Smárahvammslandið gekk það inn í
þennan samning um uppbygging-
arhraða á landinu í samræmi við
óskir bæjarins. Miðað við þær tíma-
setningar sem í samningnum voru og
miðað við hvenær salan til Sam-
bandsins átti sér stað er ekki ósann-
gjarnt að ætla að þessartímasetning-
ar samningsins frestuðust um rösk-
lega eitt ár. Byggingaframkvæmdir
hæfust því ekki um áramótin 1987/
1988 heldur í maí 1989 og uppbygg-
ingu yrði lokið um mitt ár 1996.“
Ljóst er að Kópavogskaupstaður
hafði um langt skeið staðið í viðræð-
um við einkaaðila um endursölu á
svæðinu eftir að bærinn hafði leyst
landið til sín, sem var áður en
forkaupsrétti lauk 15. febrúar 1988.
Hafði Kópavogur ekki fallist á breyt-
ingar á uppbyggingarhraða, þó að
augljóst hafi verið að ekki var unnt
að hefja framkvæmdir á óskipulögðu
svæði aðeins þremur mánuðum eftir
að kaup voru gerð um áramótin
1987/1988. Guðjón sagði: „Ekki var
unnt að fresta sölunni til ríkisins. Af
því leiddi að vinda þurfti bráðan bug
að því að fá skrifstofuhúsnæði, sem
aftur leiddi til þess að fresta varð
flutningi höfuðstöðva til Kópavogs,
án þess þó að nokkrar breytingar
hefðu verið gerðar á hugmyndum
um framtíðaruppbyggingu landsins.
Sambandið telur sig í öllum atrið-
um hafa komið til móts við óskir
Kópavogsbæjar um uppbygging-
arhraða Smárahvammslands. Hvað
það var sem gerðist í hugum bæjar-
fulltrúanna og bak við tjöldin er ekki
Sambandsins að dæma um. Kröfur
bæjarins urðu ósveigjanlegri eftir að
Kirkjusandsmálið kom upp, en að
sama skapi urðu þær sveigjanlegar
gagnvart hinum nýju kaupendum.
Þeim nægði að gefa munnlegar yfir-
lýsingar um að þeir hygðust reisa
vörugeymslu, byggingarvöruverslun
og skrifstofuhús, og að síðar kæmu
fleiri aðilarinn í myndina. Samband-
ið hafði þó látið gera uppdrátt af
svæðinu og líkan og hafði lagt í
nokkurn kostnað við frumskipulags-
hugmyndir." IGÞ