Tíminn - 09.07.1988, Blaðsíða 7

Laugardagur 9. júlí 1988
Tíminn 7
W
Óli H. Þórðarson, framkvæmdastjóri Umferðarráðs:
Við stöndum ekki í
vinsældakapphlaupi
ii
Siysatíðnin í umferðinni hér á landi rýkur upp og fréttir
af óhugnanlegum dauðaslysum varpa skugga á sumar-
skapið. Umferðarmálin eru orðin að miklu áhyggjuefni og
hafa þau verið mjög í brennideplinum síðustu vikur, mun
meira en oftast áður. Flestir eru sammála um að vandinn
hafi aldrei verið meiri. Nú hafa leikarar stofnaðfélagsskap
til að leggja sitt af mörkum í baráttunni við slysin en það
hefur til þessa verið hlutverk Umferðarráðs að berjast við
þau. Umferðarráð er opinber stofnun og fær peningum
úthlutað af fjárlögum ríkisins. Tímanum lék forvitni á að
vita hvernig skattpeningunum væri varið og hvað verið
væri að gera í Umferðarráði til að taka á vandanum. Hefur
Umferðarráð brugðist eða er það í aðstöðu til að taka á
vandanum. Tíminn sneri sér til Óla H. Þórðarsonar,
framkvæmdastjóra ráðsins.
Vantraust á starf ráðsins?
Hvernig túlkar þú framtak leikara? Er
verið að ráðast inn á starfssvið Umferðar-
ráðs? Er verið að láta í ljós vantraust á starfi
þess?
„Við lítum engan veginn svo á að þeir séu
að taka nokkum skapaðan hlut frá okkur.
Leikarar eru að ganga til liðs við okkur og
við fögnum þessu framtaki heils hugar. Við
höfum fengið fulltrúa leikara til viðræðna
um þetta mál hér. Við töluðum um hvernig
við gætum unnið í sameiningu gegn þessum
óvini okkar, sem slysin eru. Við viljum
vinna með þessu fólki að þessu sameiginlega
og það er af og frá að okkur finnist þeir vera
að ganga inn á okkar verksvið. Pað liggur
alveg á borðinu að þeir, leikarar, geta tekið
á þessu á annan hátt en við. Þeir geta sagt
hlutina á annan hátt en opinber stofnun og
það er auðvitað kostur að fá þama aðra hlið
á málinu. Við verðum að gæta orða okkar
mjög, við getum stundum ekki sagt hlutina
alveg eins og við vildum segja þá, en fólk
éins og þarna á hlut að máli getur sagt
hlutina á hispurslausari hátt. Við höfum
ekkert nema gott um það að segja,“ sagði
Óli.
Umferðarráð lítil stofnun
„Fólk áttar sig ekki á því að Umferðarráð
er afskaplega lítil stofnun, það heldur að
þetta sé mikið stærra apparat. Við höfum
hér aðeins þrjár og hálfa stöðu og eina til
viðbótar í ár vegna þjóðarátaks í umferðar-
málum. Við getum ekki gert allt sem við
vildum gera og fáum heldur ekki peninga til
þess.
Mér finnst þetta engan veginn viðunandi
ástand, ég vildi að þetta væri miklu öflugri
stofnun. Hún þyrfti að hafa á sínum snæmm
umferðarverkfræðing til að huga að umferð-
armannvirkjum og við þyrftum að hafa
sérfræðinga á hinum ýmsu sviðum umferðar-
mála til að geta tekið á málum og verið
ráðgefandi aðili í þjóðfélaginu í umferðar-
málum. Pað getum við ekki nema að mjög
takmörkuðu leyti núna vegna þess að við
höfum ekki á því fólki að skipa sem þarf.
Stundum finnst manni á skorta með
skilninginn á þessu hjá ráðamönnum. Hins
vegar kaus Alþingi sjö manna nefnd til þess
að annast þjóðarátak í umferðarmálum á
þessu ári og það ber vott um að þingmenn
vilji leggja þessu málefni liðf auknum mæli,
en athafnir hafa ekki fylgt orðunum. Það var
samþykkt með yfirgnæfandi meirihluta að
gera þjóðarátak en síðan þegar kom að því
að seíja í þetta fjármagn þá var ekki hægt
að setja nema 5 milljónir í það. Þjóðarátak
verður ekki gert í nútíma samfélagi með 5
milljónum. Tryggingarfélögin hafa hins veg-
ar lagt fram jafnháa upphæð í átakið og eru
tilbúnir til að gera það áfram. En skilningur-
inn mætti vera meiri.“
Hvað þarf að gera?
Nú hefur starf og fjármagn Umferðarráðs
beinst mikið að áróðri og auglýsingum í
fjölmiðlum. Ekki eru allir sammála um að
þetta sé leiðin til að fækka slysum og segja
að beina ætti auknu fjármagni í úrbætur á
gatnakerfinu.
„Ég get tekið undir það megin sjónarmið
að við leysum ekki umferðarvanda landsins
með áróðri og fræðslu. Hins vegar er það
alveg klárt mál að það þarf að halda slíku
starfi uppi. Þetta þarf allt að fylgjast að.
Mikill hluti af okkar starfsemi snýst líka um
fræðslu fyrir yngri kynslóðina. Við erum t.d.
með umferðarskóla fyrir börn á aldrinum
3-7 ára. Sveitarfélögin taka öll þátt í þessu
með okkur og þannig náum við til allra
barna á landinu. Bömin fá heimsend verk-
efni. Við erum líka með fræðslu fyrir
dagvistun barna og á vorin er þúsundum
barna á aldrinum 5 til 6 ára boðið í
heimsóknir í þá skóla sem þau eiga eftir að
sækja og þar fá þau einnig fræðslu. Þessi og
önnur fræðsla fer ekki mjög hátt í fjölmiðl-
um. Síðan kemur hin almenna umferðar-
fræðsla okkar, t.d. auglýsingar í fjölmiðlum.
Við emm með þætti í útvarpi og reynum að .
koma efni í sjónvarp og blöð. Núna er t.d. '
verið að vinna þætti fyrir sjónvarp. Þetta eru
kostnaðarsöm verkefni.
En það er rétt að umferðarmannvirki
þurfa líka að miðast við fjölgun bíla. Ég hef
ekki farið dult með þá skoðun mína að ég
held að það sé ekki vænleg leið til að leysa
efnahagsmál þjóðfélagsins, að lækka verð á
bílum niður úr öllu valdi, eins og gert var í
sambandi við ákveðna lausn efnahagsvanda.
Ég held að það sé ekki þjóðfélaginu almennt
til hagsældar. Við vorum núna að halda upp
á 20 ára afmæli hægri-umferðar. Árið 1968
voru liðlega 40.000 bílar. Núna, 20 ámm
seinna, em um 140.000 bílar á íslandi. Það
hefur fjölgað um 100.000 bíla á þessum 20
ámm.
Þrátt fyrir að menn hafi verið með ein-
hverja viðleitni til að laga umferðarmann-
virki að þessum aukna umferðarþunga þá er
alveg klárt að það er ekki nokkur samsvörun
þarna á milli. Ef sú þróun hefði orðið í
samræmi við fjölgun bíla þá væru hér
komnar brýr yfir öll hættuleg gatnamót. Af
þessu höfum við miklar áhyggjur. Að byggja
yfir ein gatnamót, þannig að leiðir skerist
ekki, getur haft óskaplega mikil áhrif til að
draga úr slysum. Tökum Arnarneshæðina
sem dæmi. Auðvitað vitum við að það
mundi kosta mikla fjármuni að sprengja
veginn niður í hæðina þannig að leiðir
mundu ekki skerast á hæðinni. En að hugsa
sér á móti hvað margir hafa slasast illa þarna
og bíða þess aldrei bætur vegna þess að
vegurinn er eins og hann er.
Það vefst fyrir mönnum að setja peninga
í mál sem þessi, en þegar maður slasast þá
spyr enginn að því hvað kosti að annast
hann, því þá er hann í raun kominn inn í
kerfið. Engum dettur þá í hug að segja „nú
eru ekki til peningar til að gera neitt meira
fyrir þig“ •
Það er fleira sem betur mætti fara að mati
Óla.
„Það þarf meiri peninga í löggæslu, það
vantar fleiri lögregluþjóna. Það þyrfti að
stórefla fræðslu í skólum og gera hana
þannig úr garði að það komist enginn í
gegnum grunnskólastigið án þess að hafa
hlotið umtalsverða fræðslu í umferðarmál-
um. Ökumenn eru ekkert betri nú en þeir
voru fyrir 20 árum og kennsla nýnema hefur
ekki þróast í takt við þróun umferðarinnar.
Þá dettur mér í hug langþráður draumur
okkar og ökukennara að koma upp æfinga-
svæði. í sumarveðri væri hægt að æfa sig í
hálkuakstri. Bæjaryfirvöld í Hafnarfirði
hafa tekið okkar málaleitan ákaflega vel og
við væntum þess að það fari að styttast í að
þessi draumur verði að veruleika," sagði Óli.
Menn hafa talað um aðrar leiðir til að
draga úr slysum, t.d. að herða viðurlög við
umferðarbrotum, að hækka sektir og þyngja
dóma.
„Ég get vel skilið að umræða um hert
viðurlög sé í gangi. Það er mjög eðlilegt.
Hins vegar leysum við ekki öll mál með
hærri sektum, en ég held að megi athuga
þessi mál mjög gaumgæfilega núna og þessar
ábendingar eru réttmætar. Það er of lítið
aðhald í þessum málum. Lögreglan hefur
ekki fengið fjármagn frekar en við, til að
standa í sínum störfum. Þannig að það er
víða á þessum sviðum í þjóðfélaginu sem
vantar aukið fjármagn."
Naumt skammtað úr ríkissjóði
„Ég sé Umferðarráð fyrir mér á komandi
árum sem miklu meiri aðhaldsstofnun við
aðila í þjóðfélaginu sem vinna að umferðar-
málum. Við eigum að vera nokkurs konar
neytendastofnun sem fólk gæti snúið sér til
til að benda á það sem miður fer í umferðar-
málum. Umferðarmálin væru þá ekki „B-
mál“ eins og þau eru í dag. Þetta hafa verið
„B-mál“ hjá háttvirtu Alþingi. Þetta hafa
ekki verið mál sem Alþingismenn hafa talið
sér til framdráttar að stuðla að. Við höfum
hins vegar átt mjög góða fulltrúa úr öllum
stjórnmálaflokkum, en það þarf bara að
fjölga þingmönnum, sem hafa áhuga á
umferðarmálum, í 63.
Því miður sé ég ekki í dag þann farveg í
þjóðfélaginu sem verður þess valdandi að
þetta breytist. Við erum ennþá einu sinni að
fara út í fjárlagagerð þar sem á að skera
niður alla skapaða hluti. Öll þau ár sem ég
hef verið í þessu man ég ekki eftir því að
fjárlög íslenska ríkisins hafi verið gerð
öðruvísi en að það skyldi draga úr þessu og
draga úr hinu. Áuðvitað þarf ákveðið aðhald
fyrir tiltölulega fátækt land eins og við erum
en ég hef svo oft bent á að ein króna sem við
fáum til fyrirbyggjandi starfa getur sparað
þúsund krónur í þessum hörmungum, sem
kosta íslenska ríkið milljarða króna á hverju
ári.
Umferðarráð fær 13.9 milljónir króna úr
ríkissjóði á þessu ári. Við báðum hins vegar
um 42 milljónir og töldum okkur samt vera
hógværa í beiðnum. Það sjá allir að það er
ekki lyft neinunt grettistökum með slíkum
upphæðum 13.9 milljónum. Það er alls ekki
fráleitt að það sé jafnvirði kostnaðar vegna
eins alvarlegs umferðarslyss. Við erum búnir
að biðja um 55 milljónir fyrir næsta ár og nú
er að sjá hvernig það fer.
Það er mjög eðlilegt að umræðan sé mikil
núna vegna þjóðarátaksins, en ég óttast hins
vegar að það sé ekki sú hugarfarsbreyting að
verða sem við óskum eftir. Vonandi er það
svartsýni. Ég þori að minnsta kosti ekki
annað en hafa fyrirvara á því. En þegar
maður veit að hver króna sem varið er í þessi
mál getur haft mikið að segja, finnst manni
það sorglegt hvernig málum er háttað,"
sagði Óli.
Þetta er ekki vinsældarlisti
Hafið þið orðið vör þið það að fólk hafi
neikvæðar skoðanir á Umferðarráði, að
áróðurinn fari í taugarnar á því?
„Við verðum ekki mikið vör við það en
óneitanlega kemur það fyrir stundum. Ef
við tölum um Verslunarmannahelgi þá
stöndum við frammi fyrir því að ákveða nú
hvort farið verður af stað með mikið starf og
látið mikið í okkur heyra, vitandi það að
einhver segir „oh, eru þeir komnir af stað
eina ferðina enn“. Þá verðum við að skoða
staðreyndirnar. Þessar helgar hafa gengið
blessunarlega vel fyrir sig, þrátt fyrir þessa
miklu umferð. Það er alveg ljóst að um
Verslunarmannahelgar hafa tiltölulega
sjaldan orðið alvarleg slys. Við náum því
með þessu víðtæka samstarfi við lögreglu
um land allt og fjölmiðla, ekki síst útvarps-
stöðvarnar, að slá á umferðina á einhvern
hátt. Það er stöðug aukning á umferð um
þessa helgi þannig að við getum ekki látið
þetta ganga fyrir sig afskiptalaust. Það væri
mikið ábyrgðarleysi.
Það þýðir ekki að hugsa „er ég vinsæll eða
óvinsæll?". Slík hugtök eiga bara ekkert við
hérna. Við erum ekki að standa í neinu
vinsældakapphlaupi, við erum að reyna að
stuðla að því að fólk komist slysalaust milli
staða. Það þýðir ekkert fyrir mig að hugsa
„þykir langflestum ég hundleiðinlegur?".
Ég veit það alveg að fólki finnst þetta vera
sama gamla tuggan ár eftir ár. En um leið
og maður fer að hugsa þannig þá verður
maður bara að pakka saman og hætta.
Við reynum hins vegar að haga áróðri
þannig að hann verði ekki mjög þreytandi,
við reynum að hafa hann jákvæðan og vera
ekki sífellt á neikvæðu nótunum. Það hafa
margir þakkað okkur fyrir og ég viðurkenni
það að það er skemmtilegt þegar maður fær
jákvæð viðbrögð líka. Maður er einu sinni
bara mannlegur. Það er óskaplega vandmeð-
farið að reka áróður og ég held að það viti
það enginn sem hefur ekki reynt það. Fólk
vill ekki láta segja sér fyrir verkum." JIH