Tíminn - 28.09.1988, Blaðsíða 15

Miðvikudagur 28. september 1988
Tíminn 15
BREYTING Á BÚSTOFNI
1977 TIL 1986
NORUURL.
VESTRA
[•XvXví
: AlirUGLAR
ALLT | líeiOun X 5 é Nl «.
ivwwv-n ’ um 2/3 t Nl.i
HUNDRADSHLUTAR
Sjávarútvegur
Landshlutaskipting hjá Fiskifé-
lagi íslands fyrir Norðurland er frá
Horni austurað Bjarnarey. Strand-
ir eru þannig með vestursvæði og
Vopnafjörður með austursvæði.
Þegar menn horfa á heildartölur er
rétt að hafa þetta í huga, en það
ætti ekki að breyta miklu um
samanburð á milli tímabila.
fram í bönkunum og bankar geti
fjárfest fyrir „sjálfsaflafé“. Því er
líka víða haldið fram, að rekstur
frystihúsa og annarrar útflutnings-
framleiðslu sé baggi á þjóðarbúinu
og heimtufrekja að krefjast viðun-
andi starfsskilyrða.
Afkoma fiskvinnslunnar hefur
verið háskalega slæm og ferið versn-
andi frá miðju ári 1987. Tilraunir
Skipastóll og sókn, 1983 og 1987
Togarar
Vclbátar
Opnirbátar
Allt landið: 1983 1987 1987 1983 1983 1987
Fjöldiskipa 104 106 709 774 682 1108
Meðalstærð, lestir 445 487 89 95 2 4
Fjöldi úthaldsdaga 33081 33062 148853 148853 99945 49573
Mannúthaldsdagar 531478 536382 1035225 1023623 216103 150763
Á norðursvæði öllu er 31,1%
togaraflotans, 33,3% af rúmlesta-
tölu. Á vestursvæðinu er meðal-
stærð 57 lestir undir landsmeðaltali
en á austursvæðinu 73 lestir yfir
meðalstærð. Fjöldi vélbáta á
Norðurl. er 22,5% og rúmlestir
14,9%, opnir bátar eru ekki taldir
með.
stjómvalda til leiðréttinga með
gengisbreytingum í febrúar og maí
í þessu ári, urðu fljótt gagnslausar.
Nú er staðan verri, en áður hefur
þekkst.
Gengisfelling er ekki lengur til
hagsbóta, vegna verðtryggðra
FISKAFLI: Allt landið N.v. N.a. Norðurland
Þús. tonn % % Þús. tonn
Þorskurl987 389.890 8,52 19,19 108.006
Þorskur1983 293.890 6,16 18,54 72.615
Annar botnfiskur 1987 293.733 4,10 9,86 40.716
Annar botnfiskur 1983 308.991 2,90 9,20 37.675
Síld.loðnaofl. 1987 885.474 9,20 14,14 206.676
Síld.loðnaofl. 1983 201.146 12,31 19,40 63.783
Skel og krabbadýr1987 55.706 18,97 15,57 19.243
Skel og krabbadýr1983 30.948 19,04 3,43 6.957
Afli 1987, þús tonna 1.625.229 137.623 237.312 23,07%
Verðmæti, milljónir 24.957 2.159 3.634 23,21%
Fiskvinnsla
Það er óumdeilt, að fiskvinnsla
er mikilvægust atvinnugreina hér á
landi, vegna verðmætasköpunar og
gjaldeyrisöflunar.
samanburð á landbúnaðarfram-
leiðslunni. Samningur við rfkis-
valdið, sem gildir út framleiðsluár-
ið 1991/1992 tryggir að samdráttur
verður eftir fyrirfram gerðri áætl-
um og sama hlutfall í héruðum og
landshlutum eins og í heildar
rekstri, bæði mjólkurframleiðslu
og sauðfjárbúskap. Verðtrygging
er fyrir 102, 5 milljónum lítra af
mjólk og 11.000 tonnum af kjöti
hvert ár.
Mjólkurframleiðslan er í jafn-
vægi miðað við neyslu. Sennilega
getur hún fremur aukist, þrátt fyrir
samkeppni, sem stafar meðal ann-
ars af mikilli aukningu gosdrykkja-
framleiðslu í landinu.
Mjólkurframleiðendum hefur
fækkað og búin stækkað. Það voru
3846 innleggjendur hjá mjólkur-
búunum árið 1966 en hafði fækkað
í 1976 á síðastliðnu ári.
Verðlag á kjöti til neytenda
virðist standa í beinu sambandi við
neysluna. Þegar niðurgreiðsla á
kindakjöti er aukin, eykst neysla
en minnkar strax og d'regið er úr
henni.
Ég er ekki einn þeirra, sem telur
niðurgreiðslu á kindakjöti vera
styrk til sauðfjárbænda. Niður-
greiðslur eru hagstjórnartæki
stjórnvalda, sem sérstaklega er
gripið til, þegar þörf er á að færa
fjármuni í þjóðfélaginu, styrkja
útflutningsgreinar og greiðslustöðu
ríkissjóðs, með því að koma í veg
fyrir launahækkanir.
Hallarekstur hefur verið í land-
búnaðinum síðustu árin. Afurða-
stöðvar hafa verið reknar með
halla. Samdráttur í magni hefur
þar valdið mestu, en almennar
aðstæður til reksturs í landinu ekki
síður. Krafa til úrbóta er að allar
greinar reksturs verði hallalausar
og helst með tekjuafgang. Orð-
snjall maður talaði eitt sinn um
móðuharðindi af mannavöldum.
Erfiðleikar grunnatvinnuvega á ís-
landi eru þannig harðindi. Sveita-
fólk þarf að geta treyst því, að
þurfa ekki að láta hluta af atvinnu-
tekjum sínutr 'em fást fyrir mjólk
og kjöt, til þ að greiða halla af
rekstri mjól innslu og slátur-
húsa.
Framleiðslutimabil
Mismunur
En... Fleii
lambakjöt.
á boðstólum en
KJÖTNEYSLA Á MANN: 1982/1983 1986/1987 Aukn. Samdr.
Kindakjöt kg. 43,91 35,49 8,42
Nautgripakjöt - 9,27 12,51 3,24
Hrossakjöt - 3,55 2,91 0,64
Svínakjöt - 4,71 7,99 3,28
Alifuglakjöt - 3,18 7,93 4,75
Samtals kg 64,62 66,83 2,21
Þessi tafla sýnir, að kjötneysla í
heild hefur aukist á hvern íslending
um 2,21 kg á þessu fimm ára
tímabili, þótt kindakjötsneyslahafi
dregistsamanum8,42kg ámann.
Sala á kindakjöti eftir 1992,
þegar búvörusamningur við ríkið
gildir ekki lengur, mun dragast
mikið saman, verði ekkert að gert.
Ef stærð meðalbús er talin vera 320
ærgildi, yrðu þau 1768 árið 1992,
en fækkaði í 1030 árið 2000. Á
árinu 1988 eru þau 1957 og fram-
leiðsla áætluð 11.400 tonn. Af
þeirri framleiðslu þarf sennilega að
flytja 40% á erlendan markað eða
um 4.500 tonn, nema stórauknar
niðurgreiðslur auki neysluna. Ef til
vill verður eitthvað af þessum mat-
vælum grafið ( jörð, án þess að
ástæðan sé riðuveiki eða aðrir
búfiársjúkdómar.
Ástæða væri til umræðna um
framleiðslu annarra landbúnaðar-
afurða, hlunnindi og ekki síður um
iðnað úr hráefnum frá landbúnaði.
Sauma- og prjónastofur voru
taldar henta fyrir nokkrum árum,
en hvernig er þeirra staða nú? Fáir
telja það bjargræðisveg, eins og
málum er nú háttað.
Fiskafurðir hafa aukist stöðugt
að verðmæti undanfarin ár og einn-
ig aukist sem hlutfall af heildar
útflutningi. Fobverð, reiknað í US
dollurum á meðalkaupgengi hvers
árs var þannig:
Fasteignaskattar
á hvem íbúa
Eins og ég hefi áður tekið fram,
t.d. varðandi efnahag bænda og að
tryggingarmat skipa er lagt til
grundvallar, en ekki bókfært
skattmat. Hinsvegar eru aðrar
starfsgreinar bornar saman eftir
skattmati eigna.
Þegar teknar eru ákvarðanir um
stórfelldar tilfærslur fjármuna í
þjóðfélaginu eftir svona meðaltali,
getur ekki hjá því farið að þær
ráðstafanir komi misjafnt niður.
Og nú spyr ég þessa samkomu.
Hver sér um hagsmunagæslu fyrir
okkar landssvæði? Fylgist FSN
nægilega vel með eða er til sam-
starfsnefnd hagsmunaaðila á
Norðurlandi, sem getur átt í við-
ræðum við ríkisvaldið? Trúum við
heildarsamtökum vinnumarkaðar-
ins til þess að standa á rétti lands-
'hlutanna, eða verður sjónarmiðið
bundið fjöldanum, þar sem at-
kvæðin eru.
Ýmislegt
Álagning fasteignaskatta og að-
stöðugjalda, er fróðleg til saman-
burðar.
Ekki er allt sagt með því að bera
þessar tölur saman. T.d. er mis-
munandi gjaldstigi fyrir aðstöðu-
gjald hjá sveitarfélögunum. Ef ég
ber saman gjaldstofninn kemur í
ljós að höfuðborgarsvæðið er með
56,5% en landsbyggðin 43,5.
Fólksfjöldaskipting er H. 55,76%
L. 44,24%.
Aðslöðugjöld
áhvemíbúa
1986 1987 % 1986 1987 %
Norðurland vestra 3.876 5.585 44,1 29.054 34.527- 18,8
Norðurland eystra 5.043 6.202 23,0 60.418 72.417 19,9
Landsbyggðin 4.751 6.187 30,2 47.077 57.441 22,0
Höfuðborgarsvæðið 6.713 8.161 21,6 90.442 108.076 19,5
Landsmeðaltal 5.825 7.277 24,9 67.578 81.612 . 20,8
skulda, sem stöðugt hækka vegna
hallareksturs. Afurðalán eru veitt
í erlendum gjaldeyri og nema 75%
af skilaverði. Þau hækka því sam-
svarandi birgðum við gengislækk-
un. Verðlækkun í markaðslandi’
þýðir minna og minna bil milli
skilaverðs og lána. Skilaverð ein-
stakra frystra tegunda er nú lægra
en afurðalánið, sem'á þeim hvílir.
Sjávar- Iðnaðar- Afurðir Állt
MiUj.$og% afurðir vamíngur stóriðju annað
1983 507 70,0% 57 5,7% 161 21,6% 20 2,7%
1984 500 68,7% 63 6,3% 153 20,3% 35 4,7%
1985 626 76,9% 49 6,0% 116 14,3% 23 2,8%
1986 865 78,9% 55 5,1% 140 12,8% 36 3,2%
1987 1073 78,1% 70 5,0% 177 13,0% 54 3,9%
Ég ætla ekki að tefja tímann hér
í ræðustóli með samanburði á þess-
um tölum. Ég bendi enn á skýrslur
og hlutfallsmyndir, sem liggja hér
frammi. Þar er einnig að finna
upplýsingar um sölu sjávarafurða
og skiptingu eftir markaðslöndum.
Stórfelld eignaupptaka hefur átt
sér stað hjá fiskvinnslunni undan-
farna mánuði. Þetta á ekkert skylt
við hallarekstur vegna illa rekinna
fyrirtækja eða vanþekkingar þeirra
sem stjórna þessum atvinnuvegi.
Það er ekki heldur hægt að kenna
offjárfestingu í atvinnugreininni
um þetta.
BÚSTOFN: Norðurl.vestra Norðurl.eystra Landið
1977 1986 % 1977 1986 % 77/86 %
Sauðfé þús. 171,6 129,0 75,2 140,8 100,9 71,7 75,4
Nautgripir - 8,3 10,0 119,3 14,0 16,5 118,2 113,9
-kýr 5,0 4,6 92,2 8,8 8,1 92,3 91,9
Hross 13,9 14,9 107,3 4,1 5,2 126,8 113,8
Alifuglar 3,3 17,2 527,9 76,7 28,3 35,5 111,5
Nánar um bústofn í heild á landinu:
Efnahagsreikningar, byggðir á
skattframtölum sýna, að landbún-
aður er með langhæst eigið fé af
öllum starfsgreinum í landinu.
Maður gæti freistast til þess að
álykta út frá því, að stöðugur
barlómur bænda væri vani og til
þess að sanna gamalt orðtak.
Við þetta er nauðsynlegt að gera
þá athugasemd, að söluverð þeirra
eigna, sem bókfærðar eru í fram-
tölum er langtum lægra, en þar er
talið og í sumum tilfellum eru
eignir í sveitum verðlausar. Þarna
þarf greinilega að breyta reglum
hjá skattayfirvöldum.
Framleiðendur útflutningsvöru
geta ekki flutt út verðbólgu hér á
landi, sem er umfram verðbólgu-
stig viðskiptalanda okkar.
Þenslan innanlands er afleiðing
offjárfestingar í þjónustu, aðallega
verslun á höfuðborgarsvæðinu. Þar
er um að ræða starfsemi, sem veltir
kostnaði sínum strax út í verðlagið,
og kaupir fjármagn á hvaða verði
sem er. Við þetta getur alvöru
atvinnurekstur í landinu ekki
keppt.
Virtir stjórnendur bankamála í
landinu láta sér um munn fara, að
gjaldeyrisöflun þjóðarinnar fari
Hvemig svara ég svo
spurningum Áskels?
1. Hlut landsbyggðar í þjóðar-
búskapnum, hefi ég leitast við
að sýna með dæmum frá at-
vinnurekstrinum, eftir því sem
gögn leyfa.
2. Þjóðhagsleg þýðing framleiðslu
byggðarlaga til sjávar og sveita,
utan höfuðborgarsvæðisins og
3. Gildi hinna dreifðu sjávarstaða
fyrir þjóðarbúið? Við þessum
tveim spumingum getur sama
svarið gilt. Viðskiptajöfnuður
landsins utan höfuðborgarsvæð-
is virðist mér hagstæður. Fram-
Efnahagur starfsgreina
STAÐA í ÁRSLOK1986, SKV. FRAMTÖLUM1987
EIGNIR
SKULDIR%
Veltu fé Fast- eign Skip Vélar Annað Skammt. skuld Langt. lán Eigið fé
Landbúnaður ' 20.3 27,2 15,0 37,5 10,7 13,5 75,8
Sjávarútvegur 18,9 15,9 53,7 7,0 4,5 21,1 46,4 32,5
Matvælaiðnaður 40,0 37,7 17,8 4,5 41,0 20,2 38,8
Efnaiðnaður 39,7 33,3 24,3 2,7 27,0 16,5 56,5
Álogkísiljám 34,3 14,7 51,0 16,5 33,4 50,1
Byggingastarfsemi 77,0 12,0 6,1 4,9 59,0 6,3 34,7
Heildverslun 56,4 29,0 0,8 5,3 8,5 45,0 16,3 38,7
Smásöluverslun 49,7 35,4 4,2 10,7 57,4 17,3 25,3
Hækkun afurðaverðs er þess
vegna eðlileg krafa.
Lækkun reksturskostnaðar er
langtímalausn, en örugglega þarf
hvorttveggja að gera við þessar
aðstæður, leiðrétta rangt skráð
gengi krónunnar og setja lög um
niðurfærslu kostnaðar.
Ég vona að stjórnmálamönnum
sé ljós vandinn og staðan hafi verið
skilgreind. Aðal vandamálið finnst
mér vera, alveg ótrúlegt kjarkleysi
og linka ríkisstjórnarinnar.
Þótt hér sé um að ræða töflu,
byggða á reikningsuppgjöri fyrir-
tækja í árslok 1986, finnst mér hún
fróðleg. Ég vildi geta séð samsvar-
andi uppgjör eftir landshlutum og
vafalaust gæti skrifstofa FSN feng-
íð aðgang að þeim njðurstöðum
hjá Þjóðhagsstofnun, um leið og
úttekt er gerð á hverju rekstursári.
leiðsla er meiri en éyðsla. Hve
mikið meiri, er ekki gott að
segja, en landsbyggðin sækir
mikla þjónustu til höfuðborgar-
innar. Ég stend í þeirri mein-
ingu að við sækjum þangað of
mikla þjónustu, við séum tóm-
látir um þá starfsemi, sem ætti
að vera í okkar heimabyggðum,
og mundi notast okkur betur en
að sækja hana suður. Atvinnu-
starfsemin á landsbyggðinni er
og verður, það sem þjóðarheild-
in lifir fyrst og fremst á.
4. Staða landsbyggðar gagnvart
höfuðborginni er stöðugt að
veikjast.
5. Ef landsbyggðin bregst, þá fer
þjóðarbúið okkar á hausinn
fljótt og örugglega.
MF.