Tíminn - 25.10.1988, Blaðsíða 14

14 Tíminn
'Þriðjudagúr 25. októberT986
SÍBS hefur ávallt reynt að taka
á þeim vanda sem stærstur er
Ávarp Guðmundur Bjarnasonar heilbrigðisráðherra í tilefni 50 ára afmælis samtakanna
50 ár eru ekki iangur tími í þjóðarsögunni. Hins vegar
eru síöustu 50 ár einhver viðburðaríkasti tími í okkar
þjóðarsögu og einhver mesti umbreytingatími í heilbrigöis-
máluni sem íslenska þjóðin hefur upplifað.
Það er oft fróðlegt að fletta í gömlum skýrslum til þess
að gera sér grein fyrir því hvemig ástandið var því að okkur
þykir ástand dagsins í dag svo sjálfsagt að við gleymum
hvaða breytingar hafa orðið.
í heilbrigðisskýrslum ársins 1938
þá segir svo: „Loks er berkladauð-
inn stórum minni en hann hefur
verið undanfarið og raunar minni
en hann hefur nokkurn tíma orðið
síðan farið var að skrá hann sér-
staklega árið 1911, en hann er nú
kominn ofan í 6. röð dánarmeina
líkt og á Norðurlöndunum þar sem
vel þykir horfa um berklamálin,
eftir að hafa árum saman verið í
efstu röð og allra síðustu árin í
annarri og þriðju röð“.
Þegar nánar er skoðaður þessi
góði árangur sem landlæknir lýsir
þá kemur í ljós að það dóu 106
manns úr berklum 1938, það var
talið að rúmlega 2.300 manns væru
berklaveikir og það hefðu verið
skráð um 650 ný tilfelli það ár.
Þrátt fyrir þetta taldi landlæknirinn
að um verulega framför væri að
ræða.
Ástæðan til þess að landlækni
þótti árangurinn vera að lagast
1938 var að sjálfsögðu sú að allan
fyrri hluta þessarar aldar voru
berklar aðal dánarmein á íslandi
og berklar voru ekki síður dán-
armein unga fólksins þannig að
þessi sjúkdómur hjó skörð í flestar
fjölskyldur landsins.
Við vitum að berklar eru löngu
horfnir sem vandamál í íslensku
heilbrigðiskerfi, í dagfinnast innan
við 15 manns á ári með smitandi
berkla og það þykir rnikið ef meira
en 1-2 látast af völdum þeirra.
Hinu má heldur ekki gleyma að
þeir sem komust yfir sjúkdóminn
og voru taldið læknaðir áttu langa
leið fyrir höndum til þess að ná
vinnugetu og sumir náðu henni
aldrei.
Það var af þessum ástæðum sem
Samband íslenskra berklasjúklinga
var stofnað. Gamlir berklasjúkl-
ingar sáu að samtakamáttur þeirra
sjálfra var eina ráðið til þess að
koma sjúklingunum til starfa á ný
og þannig hóf Samband íslenskra
berklasjúklinga það starf á íslandi
sem enginn kunni þá að nefna,
þjálfunar- og endurhæfingarstarfið
og á þessum 50 árum hefur það
unnið sér þann sess, að þeim
aðferðum er nú beitt við flesta
sjúka og vanheila, annað hvort til
að koma þeim til starfs eða til að
þjálfa þá til verkefna hins daglega
lífs.
Til þess að meta stórhug þeirra
sem stóðu fyrir stofnun Sambands
íslenskra berklasjúklinga þá verð-
ur að líta á það þjóðfélag sem var
hér á árinu 1938, þjóðfélag fátækt-
ar og atvinnuleysis að ekki sé, í
sumum tilvikum sagt, allsleysis.
Langvarandi sjúkdómur eins og
berklaveikin, sem stundum olli því
að sjúklingar þurftu að dveljast
mánuðum og oft árum saman á
sjúkrahúsum fjarri heimilum
sínum, setti í raun mark á allt
þjóðlífið og eins og fyrr sagði
óteljandi fjölskyldur.
Segja má að íslenska þjóðin hafi
tekið Sambandi íslenskra berkla-
sjúklinga vel. Almenningur skildi
kjörorðið: Styðjum sjúka til sjálfs-
bjargar. Almenningur skildi að hér
fóru af stað samtök sem höfðu það
langtímamarkmið að losa fyrrver-
andi sjúklinga út úr blindgötu úr-
ræðaleysisins.
Nokkrum árum eftir stofnun
Sambands íslenskra berklasjúkl-
inga hófst starfsemi Vinnuheimilis
að Reykjalundi. Tilgangur heimil-
isins þá var að endurhæfa berkla-
sjúklinga til starfa eða ef því var
komið við að veita þeim varanleg-
an samastað.
Uppbygging Reykjalundar varð
ótrúlega hröð og eftir því sem
berklasjúklingum fækkaði efldist
annað starf á Reykjalundi og
Reykjalundur er löngu orðinn al-
mennt þjálfunar-, vinnu- og endur-
hæfingarheimili.
1 dag hefur Reykjalundur tví-
þættu hlutverki að gegna, annars
vegar er rekin þar fullkomnasta
endurhæfingardeild landsins og
hins vegar er staðurinn miðstöð
heilbrigðisþjónustu svæðisins því
að þar er rekin heilsugæslustöð
fyrir Mosfellsbæ og hefur svo verið
síðan lög um heilbrigðisþjónustu
tóku gildi.
Auk þess er rekinn á Reykja-
lundi stóriðnaður og allt þetta
hjálpar til að gera Reykjalund og
starfsemi SÍBS að afar mikilvægum
þætti í uppbyggingu þjónustu og
atvinnulífs í Mosfellsbæ.
Þegar Reykjalundur fékk nýtt
hlutverk í heilbrigðisþjónustu
landsins var um þá breytingu gott
samkomulag milli forráðamanna
SÍBS og heilbrigðisyfirvalda og
starfsemin á Reykjalundi hefur
orðið æ fjölbreyttari með bættum
hýbýlum og tækjakosti og fjölgun
starfsliðs.
Nýjasti þátturinn í starfsemi á
Reykjalundi er endurhæfmg
hjartasjúklinga, en eins og allir
vita þá eru hjartasjúkdómar í raun-
inni faraldur dagsins í dag og sitja
nú í svipuðu sæti hvað dánarorsakir
snertir og berklarnir gerðu áður.
Alveg nýlega hefur náðst um
það samkomulag við forráðamenn
á Reykjalundi að þar rísi annað af
tveimur sambýlum fyrir mjög mik-
ið fatlaða einstaklinga en nauðsyn-
legt er að reyna að leysa þeirra
vanda með sérstökum aðgerðum.
Mér hefur hér orðið tíðrætt um
Reykjalund, en ekki má gleyma
öðru starfi sambandsins, Múla-
lundi - vinnustofnun fatlaðra og
dagvistarstofnununum Múlabæ og
Hlíðarbæ, sem allar gegna umtals- *
verðum hlutverkum fyrir fatlaða,
aldraða og sjúka.
Þannig hefur sú starfsemi sem
Landslagið heillandi
og fossinn fagri
(Draumsýn)
I.
Það dreymdi mig nýlega, að ég
þóttist staddur vera á Brimilsvöllum
í Fróðárhreppi og horfa þaðan til
austuráttar á fjöll, sem ég taldi vera
Mávahlíð. Mér þótti kona mín vera
þarna hjá mér, en ekki veitti ég
henni neina sérstaka athygli.
Mjög var nú allt umbreytt í
draumnum frá því sem er í raunveru-
leikanum. Hér var í raun lítil sem
engin líking á. Enginn var sjór
framundan og fj öllin, sem við blöstu,
höfðu enga eða litla líkingu við
Mávahlíðarfjallið. Allt var hér í
margfalt fegurri litum og bjartari, en
ég hef í vöku séð, og einlæg gleði
mín var meiri. Vil ég reyna að lýsa
þessu draumséða landslagi:
Ég sá yfir sléttlendi allvíðáttumik-
ið og var það allt vafið lágum gróðri,
svo sem gras væri eða gróið tún, en
litadýrð meiri. Aðalliturinn var
Ijósgrænn, en fagurlitir og marglitir
flekkir voru hér oe bar og mynduðu
heillandi litasamstæður. Bak við
þetta flatlendi risu mikil fjöll í all-
miklum fjarska, þó ekki fjær en svo
að öll kennileiti komu skýrt í ljós.
Hér var há og brött hlíð, með
klettum hér og þar, en ofar fjallinu
og fjær því risu hátindótt fjöll hvert
við annað í mismunandi fjarlægð.
Litadýrð fjallanna var margbreytt
og óviðjafnanleg, að mér þótti, og
horfði ég heillaður og altekinn unaði
á þessa dásemdarsýn, sem hér blasti
við augum framundan mér. Þó var
lllllllllil MINNING
enn eitt atriði, sem sérstaklega dró
að sér athygli mína og hélt huga
mínum föngnum: Það var vatnsmik-
ill foss og geysihár, sem steyptist
niður hlíðina. Ég sá að straumhörð
á braust fram milli tveggja þeirra
fjalla, sem stóðu ofar og nokkru fjær
hlíðinni fyrrnefndu, og steyptist síð-
an fram af brúninni í breiðum
straumköstum og mynduðu þennan
háa foss. Mikinn vatnsúða lagði út
frá og upp af þessum mikla fossi og
gufustrókana lagði hátt til lofts og
bar við bláan himin ofar allra fjalla.
Þessir úðamekkir sveifluðust nokk-
uð til og frá eins og fyrir hægum
vindblæ.
Ég heyrði nið og sefandi drunur
frá fossinum og þessi ómur bar það
greinilega með sér, að hann barst að
eyrum mér úr allmiklum fjarska.
Heillaður og töfrum sleginn hlust-
aði ég og horfði lengi á náttúruundur
þau, sem hér birtust sjón minni og
heyrn og raunar allri minni vitund og
héldu sálu minni fanginni.
En loks tók draumur að óskýrast
og vaknaði ég upp frá þessu, og var
um stund sæll og hugfanginn af því,
sem ég hafði í draumnum reynt.
II.
Hugsanlega eiga stilliáhrif ein-
hvern þátt í þessum draumi mínum.
Ég átti kvöldið áður tal við góðan
vin, sem sagði mér ákaflega áhuga-
verð tíðindi um framvindu lífsam-
bandsmála, og í dag átti ég tal við
annan góðan kunningja, sem sagði
mér enn frá hliðstæðum atburðum,
sem eru að gerast úti í löndum.
Þessi viðtöl bæði gætu átt þátt í að
stilla mig til þessháttar draumsam-
banda sem af var sagt.
Albert Gunnlaugsson
Lífgeislan er það afl sem fjarskipti milli sólhverfa og vetrarbrauta byggjast
á, og draumsambönd eru einn hluti þeirra ijarskipta.
Fæddur 27. desember 1897
Dáinn 1. október 1988
Til foldar færður
11. október 1988
Albert var fæddur í Tungu í Stíflu
í Skagafirði en ólst upp að Móafelli
f sömu sveit frá 1. aldursári til 19 ára,
er hann gerðist vinnumaður á stór-
býlinu Tungu hjá Jóni G. Jónssyni
og Sigurlínu Hjálmarsdóttur er þar
bjuggu. Þar var hann til ársins 1936,
með frávikum, fór meðal annarra
starfa í nokkrar hákarlavertíðir á
skútum. Til þeirra starfa völdust
öngvir aukvisar, enda við óblíða
veðráttu norðurhvelsins að stríða;
frost og funa ásamt erfiðum veiði-
skap á vélarlausum seglskútum.
Álbert var frábær göngu- og skíða-
maður, enda eftirsóttur til ferðalaga
í vályndum veðrum sökum þreks
síns og ratvísi.
Albert flyst frá heimabyggð um
1936 að Gýgjarhóli í Biskupstungum
sem vinnumaður. Þar fangar hann
stærsta vinning lífs síns, eftirlifandi'
eiginkonu sína, Katrínu Ketilsdóttur
Greipssonar.
Katrín er fædd að Brú en ólst upp
að Gýgjarhóli í Biskupstungum;
merkiskona af sterkum ættstofni
Haukdælinga og Lauga.
Albert og Katrín flytja búferlum
til Reykjavíkur 1941, þá búin að
festa sér íbúð að Shellveg 4, Skerja-
firði.
Albert hóf störf hjá Bretum í
grjóttöku í Reykjavíkurflugvöll en
verður skömmu seinna starfsmaður
Reykjavíkurborgar, lengst af undir
verkstjórn mágs síns, Valdimars
Ketilssonar. Má með sanni segja að
störf þessa dugnaðar- og dánumanns
í hart nær 40 ár hafi lagt hönd á
plóginn að breyta bæ í borg!
Við hjónin vorum leigjendur Al-
berts og Katrínar í 4 ár. Þegar
Albert barst til eyrna að okkur
vantaði húsnæði, brá hann skjótt við
því kona mín var Skerfirðingur og
hafði sem barn borið út Alþýðublað-
ið, sem hann var áskrifandi að, og
greiddi með ábót þótt af litlu væri að
taka.
Albert var í lífi og starfi ljósberi
kærleikans; greindur vel, lesinn og
hafði stálminni. Ég þakka honum
sem hann gaf mér og minni fjöl-
skyldu í gleði og sorg.
Góður maður Albert!
Kristín mín gleymir aldrei þegar
Albert hélt á litla Heiðari sínum á
hnénu og söng fyrir hann. Þá vildi
Annie, sem var ári yngri, komast á
hitt hnéð sem var auðsótt.
Ég var oft langtímum saman á
sjónum og reyndust þá Albert og
Katrín konu minni og barni sem
foreldrar væru, hvað sem uppá kom.
Farsælt hjónaband Alberts og
Katrfnar bar góðan ávöxt: fjögur
mannvænleg börn sem alin voru upp
af frábærri móður og föður. Þau eru:
Guðni bifreiðarstjóri, var giftur
Kristínu Sveinbjörnsdóttur en þau
slitu samvistum. Hann er búsettur í
R.vík.
Þórkatla, gift Sigurjóni Hallgríms-
syni, búsett í Grindavík.
Guðlaug, gift Sveini Oddgeirs-
syni, bifvélavirkja, búsett í Kópa-
vogi.
Heiðar yfirvélstjóri, Skeiðfoss-
virkjun, giftur Guðbjörgu Sigurðar-