Tíminn - 08.12.1988, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 8. desember 1988
Verða árnar
lax-lausar?
í nýútkominni skýrslu Veiðimálastofhunar kemur fram síðan náttúruvaiið, sem velur hæf-
að mikil blöndun eldislax við náttúrlega stofna hefur átt sér
stað undanfarin ár. Það vekur athygli að í skýrslunni segir
að mikil og langvarandi blöndun leiði til minnkandi eða
engrar laxgcngdar í ár landsins. Með öðrum orðum er hægt
að eyðileggja laxastofna landsins með mikilli erfðablöndun
eldisfisks við náttúrlega stofna. Ástæða þess að laxgengd
getur brostið er sú að yfirgnæfandi líkur eru á því að hæfni
aðkomufísks sé minni en þess náttúrlega.
Fiskeldið eykst um ellefu
þúsund tonn á fimm árum
Til að gefa örlitla mynd af því
hversu umfangsmikið fiskeldi er
orðið á landinu má nefna að fram-
leiðsla á eldisfiski árið 1987 varð
alls um 530 tonn. Á þessu ári er
talið að hún muni nema um 1700
tonnum, þar af um 170 tonn úr
hafbcit. Árið 1987 var sleppt um
950.(MK) seiðum í hafbeit og síðast-
liðið vor um 2.2 milljónum seiða.
Miðað við 6% heimtur ættu um
132.000 laxar að skila scr í stöðv-
arnar sumarið 1989 en það er
meira en öll veiöi á náttúrlegum
laxi á (slandi. Pess má gcta að
áformuð cr gífurleg aukning í öii-
um gerðum íiskeldis á næstu árum.
1' tonnum taliö var fiskeldið langt
innan 1000 tonn árið 1986 en gert
er ráð fyrir að það muni nema um
11.000 tonnum árið 1990.
Allt að 40% af laxi í
Elliðaánum var eldislax
Síðastliðið sumar voru gerðar
rannsóknir á því í hversu miklurn
mæii eldislax hefði blandast þeim
náttúrlega. Pctta var gert með því
að safna hreistursýnum af laxi í
afla veiðimanna við Faxaflóa þar
sem umsvif fiskeldis eru hvað mest.
Niðurstöðurnar eru hreint og bcint
uggvænlegar því til dæmis kom í
Ijós, þegar sýnum var safnað á
hverjum degi úr afla veiðimanna í
Elliðaám, að hlutfall eldislax í
aflanum var minnst í júni eða
0,8% en mest í ágúst eða rúmlega
40%. Sömu rannsöknir voru gerð-
ar í Úlfarsá og Leirvogsá. Niður-
stöður úr þeim rannsóknum liggja
ekki fyrir en ljóst er að þær eru á
sáma veg og að ofan greinir. Pá
voru fjögur sýni tekin úr afla í
Hvítá í Borgarfirði og kom í ljós
að minnst var af aðkomufiski í
enda júní mánaðar eða rúmlega
6% aflans en mest í byrjun júlí,
tæplega 30%.
Nátkifegini stofnum stafar
hætta af eldisfiskinum
f skýrslu Veiðimálstofnunar
kemur fram aö hættan af tilvist
eldisfísks á meðal náttúrlegra
stofna sé tvíþætt, annarsvegar sé
um að ræða sjúkdóma og sníkjudýr
en hinsvegar er hættan skilgreind
erfðafræðilega.
1. Sjúkdómar og sníkjudýr
Aukið fiskeldi hcfur leitt til
aukningar á sjúkdómstilfellum
meðal eldisfisks og sjúkdómar og
sníkjudýr geta hugsanlega breiðst
út, frá eldisfiski yfir í náttúrlegan
fisk. Til dæmis hcfur afbrigði af
sníkjudýri borist frá Svíþjóð til
Noregs og er nú ( a.m.k. 28
vatnakerfum þar í iandi. Þctta
sníkjudýr er talið valda um 250-500
tonna veiðitapi áriega í Noregi.
Einnig hefur verið staðfest að
nýrnavcikibaktería hafi nýlega
borist til Færeyja frá norskri kyn-
bótastöð.
2. Erfðafneði.
í scrhverri laxveiðiá er a.m.k.
einn laxastofn og jafnvel fleiri.
Með laxastofni er átt við hóp laxa
sent hrygnir á tiltcknum stað á
tilteknum tíma og hrygnir ekki í
neinum mæli með öðrum stofnum
á öðrum stað eða tíma. Grundvöll-
ur þess að þetta eigi sér stað cr hin
mikla ratvísi laxins, en hann skilar
sér nær alltaf í hcimaána, þaðan
sem hann er upprunninn. Pað er
ustu einstaklingana á hverjum
stað, sem aftur veldur því að í
hverri á myndast stofn sem þolir
best þær umhverfísaðstæður sem
eru í ánni og á því svæöi sem
fiskurinn fer um.
Ef mikiö af eldisfiski viilist upp
í laxveiðiár verður erfðablöndun
eða erfðamengun. Hætta á erfða-
mengun er mest ef fiskur rneð
mjög óltka arfgerð villist í miklu
magni upp í laxveiðiá. Eftir blönd-
un er stofninn ekki jafn hæfur til
að nýta ána á samá’hátt og sá fyrri.
Ef innstreymi eldisfisksins hættir
gæti svo fariö að áin yrði laxlaus
með öllu.
Hvaöertilráða?
Veiðimálastofnun bendir á að
reyna verði að minnka hættuna á
því að eldisfiskur sleppi úr kvium
þt5 svo að aldrci verði unnt að
komast alveg fyrir að slíkt gcrist.
Varðandi hafbeitarlaxinn er bent á
að minni líkur séu á að hann villist
sé honum sleppt í ferskvatn. Einnig
er bent á að með því að nota lax af
viðkomandi svæði' megi ætla að
hann skili sér frekar í réttar ár en
ella.
f ljósi þeirra niðurstaðna sem að
ofan grcinir segir í skýrslu Veiði-
málastofnunar að brýnt sé að frysta
svil úr islenskum laxastoínum til
geymslu, ef þróun næstu ára kynni
að ieiða til þess að stofnar líði
undir lok. -áma
Flugsamgöngur leggjast af við ísafjörð þegar rignir:
Flugbrautin drullusvað
Ástand ísafjarðarflugvallar hefur
verið bágt undanfarið og gátu Fokk-
ervélar Flugleiða ekki lent á vellin-
um mestan hluta síðustu tveggja
vikna vegna aurbleytu á flugbraut-
inni.
Að sögn talsmanns flugfélagsins
Ernis á ísafirði er það einkum hluti
vallarins sem verður illa úti þegar
frost fer úr jörðu og rigna tekur.
Fyrir um tíu dögum var frost á
ísfirði en síðan tóku við langvarandi
rigningar og varð þá flugvöllurinn
ófær Fokkervélunum. Fyrir fjórum
dögum frysti aftur og komust við
það á reglulegar flugsamgöngur við
Reykjavík á ný.
Bæjarráð fsafjarðar hefur fundað
um ástand vallarins og ritað þing-
mönnum Vestfjarða og flugmála-
stjóra bréf þar sem krafist er skjótra
úrbóta og að völlurinn verði malbik-
aður. - sá
Á myndinni eru, talið frá vinstri: Björn Tryggvason, Sigurður Njálsson,
Haukur Helgason, Stanislaw Laskowski, Alexandra Laskowski, Björn
Guðmundsson og Haraldur Haraldsson.
Pólsk yfirvöld heiöra nokkra íslendinga:
Orðuveitingar
á pólska vísu
Hinn 29.nóvember voru nokkrir
aðilar, sem í mörg ár hafa tekið þátt
í árangursríkri samvinnu milli Pól-
lands og íslands, heiðraðir við hátíð-
lega athöfn í Pólska sendiráðinu.
Haukur Helgason, varaformaður
og einn af stofnendum Pólsk-ís-
lenska félagsins var heiðraður með
„Commandary of the order“, Björn
Tryggvason aðstoðar-seðlabanka-
stjóri og Sveinn Á. Björnsson hjá
utanríkisráðuneytinu fengu gull-
orðu. Silfurorðu fengu Björn Guð-
mundsson hjá Ásbirni Ólafssyni hf.,
Haraldur Haraldsson hjá Andra hf.,
og Sigurður Njálsson.
Það var Dr. Stanislaw Laskowski,
verslunarfulltrúi Póllands á íslandi
sem veitti viðurkenningarnar og
sagði hann meðal annars að þetta
væri þáttur í því að heiðra þá
íslendinga sem verið hafa viðriðnir
mikilvæg samskipti þjóðanna, við-
skiptalega og ekki síður menningar-
lega. - áma
íslenska flugsögufelagió:
Flugmálaannáll
Annálar íslenskra flugmála,
fimmta bindi, eru komnir út hjá
fslenska flugsögufélaginu. Nær það
yfir árabilið 1939-1941 og er að
vanda í samantekt Arngríms Sig-
urðssonar.
Á þessum árum var mikið fjallað
um hvort gera ætti flugvöll í Vatns-
mýrinni. Skemmtilegt er að sjá um-
fjöllun sem þessa þar sem m.a. er
rætt um aðra mögulega staði fyrir
Rekjavíkurflugvöll. Þar er getið um
Kringlumýrina, Bessastaðanesið,
hraunið fyrir sunnan Hafnarfjörð,
Sandskeiðið, flatirnar austan Rauð-
hóla og melana hjá Ártúni.
Vegna þess að ekki er enn kominn
flugvöllur fyrir Reykvíkinga á upp-
hafsárum þessa annálabindis, kemur
sjóflugvélin TF-ÖRN mikið við sögu
alla bókina. Aftarlega er þess svo
getið að TF-ÖRN hafi flogið alls eitt
þúsund ferðir og þykir það mikið
flug. M.a. eru myndir af nauðlend-
ingu Arnarins á Svínavatni 27. apríl
1939. Pá fær flugvélin TF-SUX mik-
ið rými í myndefninu.
Bókin er nokkuð tæmandi yfirlit
yfir flugsögu þessara ára og er t.d.
birtur fjöldi skírteina, mynda og
skráningataflna. Á þessum árum fer
fram mikil umræða um stofnun ann-
ars flugfélags en Flugfélags íslands
hf.
Félag um skjala-
stjórnun stofnað
Félag um skjalastjórn hefur verið
stofnað, en að stofnun félagsins stóð
hópur fólks, sem kallar sig Áhuga-
hóp um skjalastjórn.
Hópurinn hefur starfað óformlega
saman í u.þ.b. 1 1/2 ár og hefur
skipst á skoðunum og upplýsingum
um skjalastjórn. Priggja daga náms-
stefna var haldin um efnið í janúar
s.I. og var fulltrúum stærstu fyrir-
tækja landsins boðið. Unnið er að
því að halda aðra námsstefnu í
febrúar á næsta ári.
í frétt frá félaginu segir meðal
annars, að skjalastjóm gegni ört
vaxandi hlutverki í rekstri fyrirtækja
og stofnana, vegna síaukinnar fram-
leiðslu á upplýsingum í ýmsu formi.
í ýmsum deildum háskóla sé aukin
áhersla lögð á skjalastjórn og félög
og samtök hafi verið stofnuð víða
um heim.
Áhugahópurin taldi stofnun félags
tímabæra hér á landi. Hugmyndin er
að verkefni félagsins verði m.a. að
kynna hugtakið skjalastjórn, auka
þekkingu og fræðslu í greininni og
jafnframt að stuðla að samvinnu
þeirra, sem starfa við skjalastjórn.