Tíminn - 08.12.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 8. desember 1988
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGlslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Póstfax: 68-76-91
Grjótkast úr glerhúsi
Síöast liðinn mánudag fóru fram á Alþingi utandag-
skrárumræður um vanda útgerðar og fiskvinnslunnar,
að beiðni stjórnarandstöðunnar.
Nokkuð skaut skökku við að Þorsteinn Pálsson,
fyrrverandi forsætisráðherra skyldi hefja umræðurnar
með árásum á ríkisstjórnina um að ekkert væri gert til
að leysa þann vanda sem þessar atvinnugreinar eiga í.
Svo virtist sem hann væri algerlega búinn að gleyma
þeirri staðreynd að orsök vandans má rekja til vanhugs-
aðrar efnahagsstjórnar í hans eigin herbúðum og að
hann gafst upp við að taka á þessum málum meðan hann
hafði ráðin á hendi sér og fullan vilja samstarfsaðilanna
í þeim efnum. Nú finnur fyrrverandi forsætisráðherra
hvöt hjá sér til að hefja umræður um þessi mál og
óskapast yfir aðgerðarleysi. Sannarlega kastaði hann
steini úr glerhúsi.
Rétt er að minna á að í sumar sem leið skipaði
Þorsteinn Pálsson sérstaka nefnd manna úr atvinnulíf-
inu til þess að fjalla um vanda undirstöðuatvinnugrein-
anna og skila til þáverandi stjórnvalda tillögum að
leiðum sem rétt gætu stöðu þeirra. Eftir mikla og
samviskusamlega vinnu skilaði nefndin tillögum. Sam-
dóma álit nefndarmanna var að reyna bæri svonefnda
niðurfærsluleið. Þrátt fyrir yfirlýsingar samstarfsflokk-
anna í ríkisstjórn um að það yrði gert, hafnaði sjálfur
forsætisráðherrann Þorsteinn Pálsson því að farið væri
eftir tillögum nefndarinnar, þeirrar nefndar sem hann
hafði sjálfur valið.
Ekki verður sagt að Þorsteinn Pálsson eða Sjálfstæð-
isflokkurinn hafi lagt fram neinar raunhæfar tillögur í
staðinn og má helst ætla að Sjálfstæðisflokkurinn hafi á
þeim tíma alls ekki skynjað þá erfiðleika sem yfirvofandi
voru. Út af fyrir sig er það ánægjulegt að augu þeirra
manna skulu hafa opnast og að í þeim herbúðum skuli
finnast skilningur á þeim vanda sem við er að etja.
Batnandi mönnum er best að lifa.
Framsóknarmenn vildu að niðurfærsluleiðin yrði
farin og lögðu mikið verk í að útfæra hugmyndir þar að
lútandi, enda sú leið ótvírætt fær á þeim tíma og vilji
fyrir hendi meðal almennings og stjórnenda fyrirtækja
að reyna hana. Vafalítið stæði útgerðin og fiskvinnslan
betur ef farið hefði verið eftir tillögum sérfræðinga-
nefndarinnar.
í tali sjálfstæðismanna ber hátt nauðsyn á enn einni
gengisfellingunni, þrátt fvrir að sú leið hafi marg oft
verið farin án árangurs. A það skal minnt að afurðalán
eru gengistryggð og stórskuldug fyrirtæki munu bera
þyngri skuldabyrðar eftir að gengið hefur verið fellt. Á
þetta er bent þar sem eitt aðalatriðið til að bæta stöðu
atvinnufyrirtækjanna er að lækka tilkostnað, og þá ekki
síst fjármagnskostnaðinn sem er að ríða fyrirtækjunum
að fullu, hvort heldur þau eru í útgerð, fiskvinnslu eða
öðrum rektri.
Af þeim sökum leggur núverandi ríkisstjórn höfuð-
kapp á lækkun vaxta. Fyrstu skrefin í þá átt hafa verið
stigin og þeim verður fylgt eftir á næstu dögum og
mánuðum. Lækkun vaxta var eitt af þeim atriðum sem
Sjálfstæðisflokkur vildi hvað síst samþykkja í síðustu
ríkisstjórn og ber enginn flokkur meiri ábyrgð á þeirri
vaxtastefnu sem viðgengist hefur en hann.
Núverandi ríkisstjórn hefur lagt mikla vinnu í að
finna leiðir til að rétta við atvinnufyrirtækin í landinu.
Vonandi tekst ríkisstjórninni að koma fótum undir
atvinnulífið að nýju. Frá þeim vanda hlupust sjálfstæðis-
menn. Það er sú staðreynd sem óhögguð stendur, hvað
svo sem öllum hrópum frá þeim líður nú.
GARRI

Að brosa á búlgörsku
Forystusgrein Morgunblaðsins í
gær heitir: Er þetta sjúkt þjóðfé-
lag? Þar er vitnað til þess hve
heimkomnum íslendingum bregð-
ur í brún, þegar þeir sjá ysinn og
þysinn í fslendingum við lífsbjarg-
arleitina. Ofan á þetta daglega
spretthlaup bætast svo jólin og
undirbúningur að þeim ár hvert,
og það er því engin furða þótt
Mogganum blöskri. Raunar
blöskrar okkur líka á stundum. Þá
bendir Moggi á, að opinberar um-
ræður einkennist í stórauknum
mæli af miskunnarieysi og hörku,
en auðvitað fylgir slíkt í kjölfarið
þegar margir hanga á bcininu ■
einu. Að ‘minnsta kosti var það
þannig í sveitinni í gamla daga.
Moggi segir að tímin sé kominn til
að slaka á þessari spennu og er það
orð að sönnu.
En þegar litið cr yfir sviðið sést
að spennan á sér m.a. rætur í
stjórnlausri gróðaleit og alefli við
að græða. Á góðri stundu vcstur á
Patreksfirði ncfndi Matthías
Bjarnason, þingmaður, til gróða-
punga í Reykjavík svo gnast við
hátt í flokki hans. Þótt orðið sé
notað þarna i heldur niðrandi
merkingu eru þó fjölmargir að
sækjast eftir því að verða gróða-
pungar með sama hætti og Bretar
sækjast eftir að fá að rita D.S.O.
aftan við nafnið sitt. Til saman-
burðar mætti nefna að hér skrifuði
gróðapungur nafnið sitt Jón Jóns-
son G.P.
„Kassi með rusli“
Kaupæði og neysluæði er lang-
vinnur sjúkdómur, sem fyrst ságði
til sín á uppboðuni, axsjónum, úti
á landi, þegar bú voru boðin upp
vegna brottfarar. Á uppboðsgögn-
um sést víða að seldur hefur verið
„kassi með rusli" og fór kannski á
tvær krónur í æsingnum og það
fyrir stríð. Síðan tóku við útsölur,
skammtanir á stríðsárunum og
lengur og síðan gengisfcllingar og
vöruskattar. Allt þctta ýtti undir
kaup og neysluæði. Við erum orðin
langþjálfuö í slíkum æðisgangi.
Einn leiðari í Mogga, þótt góður
sé, gerir þar litla stoð.
Dæmi um dýrar vörur og dýra
vinnu sjást víða. Verslun á Islandi
býr nú við húsakost sem hæfir
fjögurra milljóna þjóð, og verður
að selja dýrt og hafa tnikiö umleikis
til að standa undir stcinsteypunni.
Á sáma tíma standa helstu atvinnu-
vegir, þ.e. framleiðslan frammi
fyrir gjaldþrotum af meiri stærðar-
gráðu en við höfum þekkt áður.
Það er því engin furða þótt fréttir
af almennum æsingi liafi jafnvel
borist inn á ritstjórnarskrifstofur
Mogga.
Skothelt kerfi G.P.
Við hér á Tímanum höfum líka
haft frá margvíslegum æsingi að
segja. Nú síðast tannviögcrðum í
Búlgaríu. Lengi hefur því verið
haldið fram að G.P. tannlækna-
þjónustunnar hér hafí komið sér
upp skotheldu verðlagskerfi, þar
sem tannviðgerðir, brýr og heila
gebyssið er verðlagt á fjallháar og
óskiljanlegar upphæðir. Margar at-
lögur hafa verið gerðar að G.P.
kerfinu í tannlæknaþjónustunni en
án árangurs. Einn af fulltrúum
Framsóknar í borgarmálum, Jón
Aðalstcinn Jónasson, gerði kostn-
aðinn að umtalsefni fyrir nokkrum
árum, en því máli tókst að þvæla
þannig, að engin leiðrétting fékkst.
Þá gerði Jóhanna Sigurðardóttir,
harða hríð að tannlæknum og fékk
einn frá Húsavík, sem hélt nú að
verðlagið væri í lagi. Þannig hafa
tannlæknar varist hverri gagnrýnis-
rödd og snúið vöm í sókn, þegar
kemur að kostnaði við tannvið-
gerðir. Áfram situr við það sama.
Fólk verður að borga fjallháar
upphæðir fyrir tannhirðuna í
trausti þess að íslenskir tannlæknar
séu cinir i heiminum.
Postulínsmunnar
En svo gerðist það um daginn,
að tannlæknar okkar voni ekki
lengur einir í heiminum með sinn
fjallháa skala fyrir tannviðgerðir.
Frétt barst um það til Tímans, að
ferðalangar í Búlgaríu hafi komist
á snoðir um það, eiginlega fyrir
tilviljun, að hægt er að fá gert við
tennur þar í landi, keyptar brýr og
heilu stellin fyrir aðeins part af því
verði, sem sambærilegt tyggitau
kostar á Islandi. Þetta þykja nú
aldcilisttíðindi i tannhrjáðu landi,
þar sem það kostar hátt upp í
gæðingsverð að láta laga á sér
munninn. Þcir verða árciðanlcga
margir á næstunni sem nota sér
þau góðu kjör sem gilda uni tann-
viðgerðir í austantjaldsiöndum.
Fram að þessu hafa innkaupaferðir
til Glasgow þótt hinar mestu kjara-
ferðir. E'n þær em aðeins hismi og
hjóm hjá því að fá gert við tennur
í Búlgaríu og sleppa þannig við að
greiða skattinn til G.P. kerfisins á
Islandi. Það verður ekki dónalegt
fyrir þá nýviðgerðu að koma heim
með hvítan postulínsmunn og
brosa á búlgörsku. Garri
VÍTTOG BREITT

Skattamál barna
undir fermingu
Frændkona mín á 12. ári og ekki
allra kvenna mest á vöxt eða um
líkamsburð hefur ekki áhyggjur af
öðru meira en sumaratvinnu sinni
á næsta ári. Af hennar hálfu kemur
ýmislegt til greina. Hún gæti vel
hugsað sér að vinna sveitastörf,
einkum ef hún fengi að „keyra
traktor“. Hins vegar er áhugi henn-
ar ekki síður bundinn við það að
verða sendill eða töskuberi á hót-
eli! Miklu síður freistar það frænku
minnar að bera út blöð. Það finnst
henni ekki nógu frumlegt
Barnavinna
Ætli það sé ekki séríslenskt fyrir-
bæri að börn innan við fermingu
séu áhyggjufull út af atvinnu sinni
og peningaafkomu á þann hátt sem
þetta litla dæmi sýnir? Erlendur
kunningi þess sem þetta ritar, hafði
orð á því eitt sinn, að hvergi í
vestrænum heimi né nokkru vel-
sældarlandi sem hann þekkti til,
væri barnavinna jafnalgeng og á
íslandi. Furðaði hann sig á því að
sjá börn taka þátt í erfiðisvinnu á
almennum vinnumarkaði, m.a. í
verksmiðjum og fiskvinnslustöðv-
um. Slíkar athugasemdir útlend-
inga erp algengar, enda talið auð-
kenni á fátæktarlöndum og frum-
stæðum þjóðfélögum að nýta
vinnuafl barna. Hitt er annað mál
að glöggir útlendingar sjá fljótlega
að hér viðgengst engin barnaþrælk-
un. Þótt svo vilji til að sjá megi
börn að vinnu á almennum vinnu-
stöðum, þá er yfirleitt svo, að þau
eru þar í skjóli sinna nánustu eða
kunningja og vina. íslendingar
þurfa ekki að óttast að fá á sig óorð
fyrirbarnavinnu. Nærtækara sýnist
að halda því á loft að á íslandi þyki
hverjum manni fremd að því, hvert
svo sem leiðin kann að liggja, að
hafa kynnst atvinnulífinu frá ýms-
um hliðum allt frá barnæsku. Ef til
vill er meiri hætta á því nú að sá
tími fari í hönd að börn og ungling-
ar taki að fráfælast svo erfiðisvinnu
og hversdagsstörf, að þau gerist
þeim framandi ef ekki fjandsam-
leg. Eða hvar er skjól fyrir fordóm-
um og firringu?
Sérgrein bama
Eitt er það starfssvið, sem lengi
hefur verið e.k. sérgrein barna,
það er blaðasala og blaðaútburður.
Útburður dagblaða (í Reykjavík)
er býsna reglubundinn og sýnist í
góðu lagi, þannig að nú fá kaup-
endur dagblaða blaðið sitt eld-
snemma á morgnana. Oft eru það
börn undir fermingu, sem sjá um
útburðinn og hafa farið á fætur
fyrir allar aldir til þess að hafa
lokið skylduverki sínu áður en þau
fara í skólann og áður en kaupend-
urnir fara í vinnuna. Þessi börn eru
stundum svo snemma á ferðinni,
að kaupendur blaðanna sjá þau
ekki og vita varla af því að það
voru lítil börn sem komu með
þessa brýnu skyldulesningu
dagsins.
Fyrir fótaferð
Fyrir þjónustu sína fá börnin
umsamda þóknun frá blöðunum.
Auðvitað er það hennar vegna sem
þau sækjast í að bera út blöð löngu
fyrir fótaferðartíma, í skammdegi
og ýmsum veðrum. Ekki eru þetta
háar upphæðir á mælikvarða
heimsmarkaðarins, nokkurþúsund
krónur sem hvert barn vinnur sér
inn á mánuði. Nú hefur eftir-
rekstrarmönnum í skattkerfinu
upplokist sú tilgáta að börnin og
blöðin séu í sameiningu að stinga
fúlgum fjár undan skatti í sam-
bandi við þessa blaðburðarþókn-
un. Hafa dagblöðin fengið áminn-
ingu frá embætti ríkisskattstjóra
um að taka 6% af blaðburðarþókn-
un upp í fyrirframgreiðslu skatta.
Kannske finnst eitthvert reglugerð-
arákvæði, sem embættismenn hafa
búið til og látið ráðherra undirrita
óvörum, sem styður þessa inn-
heimtu. En mikið má það húmor-
leysi vera og óþjál sú bókstafstrú,
sem fær skattayfirvöld til þess að
gera rex út af svona tittlingaskít.
Hverju munar?
Það væri annars fróðlegt að sjá
áætiun um það, hverju það munar
fyrir ríkissjóð að halda þessari
innheimtu til streitu, eða hvort
ekki finnist einhverjar málsbætur
fyrir skattleysi blaðburðarbarna,
svo að samviskusamir embættis-
menn geti sofið rólegir og þurfi
ekki að vera með eftirrekstur út af
smámunum. Ingv. G.