Tíminn - 10.01.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 10. janúar 1989
1793 var liann gerður höfOinu
styttri en á árinu 1988 var hann
úrskuröaöur sýkn safca. Hér er
veriö aö tala iini örlög vcsalings
l.úövíks 16. Frakkakonungs.
200 ára byltingarafmæli:
Lúðvík 16. sýknaður í
sjónvarpsréttarhöldum
Á árinu 1989 minnast Frakkar þess að 200 ár eru liðin
frá frönsku byltingunni. Hátíðarhöld verða með ýmsum
hætti og eru reyndar þegar hafin. í desember sl. sýndi
franska sjónvarpsstöðin TFl sjónvarpsþátt þar sem sett
voru á svið réttarhöld yfir Lúðvík konungi 16. og var
sjónvarpsáhorfendum gefinn kostur á að úrskurða um sekt
hans. Þátturinn vakti feikna athygli, en mörgum hrýs
hugur við ef fleiri atriði hátíðarhaidanna verða í sama dúr.
Þar þótti sem sagt frjálslega farið með sögulegar staðreynd-
ir og þátturinn undarlega settur fram. En sjónvarpsáhorf-
endur tóku himinlifandi þátt í leiknum og var ekki á annað
sjónvarpsefni meira horft í Frakklandi það kvöldið.
Örlög kóngs
og drottningar
Sýknun, útlegðeða dauðadómur
yfir konungi. Það þurl'ti ekki annað
en að liringja í ákveðin símanúm-
er, sitt fyrir hvert dómsorð, til að
láta álit i' Ijós og 120.000 Frakkar
létu ekki á sér standa svona rétl
áður en þeir lcggjast í hátíðarhöld
til að minnast 200 ára afmælis
frönsku byltingarinnar. Úr-
skurðurinn varð á þá leið að 55%
þeirra sem svöruðu dæmdu Lúðvík
16. sýknan saka en 17,5% vildu
senda hann í útlcgð.
Enn voru þó 27,5% sömu misk-
unnarlausu skoðunar og forfeður
þeirra létu yfir Búrbónakóng sinn
ganga 21. janúar 1793, en þá var
hann gerður höfðinu styttri á þeim
stað í París sem nú nefnist Placc dc
la Concorde með fallöxinni mikil-
virku, tiðeins 39 ára að aldri. Níu
mánuðum síðar hlaut söntu örlög
drottning hans, hin austurríska
Marie-Antoinette.
19% þjóðarinnar
fylgdust með
Ekki voru allir jafnánægðir með
að gera mesta og umdeildasta kon-
ungsdrama franskrar sögu að sjón-
varpsskemmtiþætti þar sem dóms-
fellingin fór fram um síma og mcð
aðstoð tölvu rétt eins og hver
annar spurningaleikur.
Þessi sjónvarpsdagskrá gaf til
kynna hvaða myndir hátíðarhöldin
í tilefni 200 ára afmælis byltingar-
innar í Frakklandi geta tekið á sig
en þegar er búið að tilkynna 8000
atburði í þeim hátíðarhöldum.
En þetta er líklega það sem
franska þjóðin vill. Stærsta sjón-
varpsstöð landsins, TFI, náði til
19% þjóðarinnar með fyrrnefnda
sjónvarpsdagskrá og þar með
llestra sjónvarpsáhorfenda það
kvöldið, þrátt fyrir að boðið væri
upp á kvikmynd með Charles
Bronson hjá einum keppinautnum!
Illvirkin gleymd
eftir tæp 200 ár
Varla er að undra að meirihluti
þjóðarinnar sýknaði kónginn látinn,
sem fyrir 196 árum var ákærður fyrir
„samsæri gegn opinberu frclsi og
almennu öryggi ríkisins", jafnvel þó
að nýjustu skoðanakannanir hafi
leitt í Ijós að allt að 80% þjóðarinnar
eru nú fylgjandi því að taka aftur
upp dauðarefsingar. En það má ekki
gleyma því að munaðaróstjórn kon-
ungs og fyrirrennara hans átti sök á
hungurdauða tugþúsunda þegna
þeirra. Og sagnfræðingar hafa kveð-
ið upp þann dóm yfir einvaldinum
Loðvík 16. að hann hafi bæði veriö
veiklundaöur og heimtufrckur.
Það er augljóst að eftir því sem
lengra er Irá liðið verður litið hlut-
lausari augum á illvirki. Því til
ábendingar ber Pierre Miquel fram
spurninguna: „Myndu Englcndingar
nú ákveða að senda Jóhönnu af Örk
á bálköstinn? Árciðanlega ekki."
21. janúar 1793 var Lúðvík 16. hálshöggvinn á Concorde-torgi í
París.
urðu þessar tvær lagastjörnur að
mæla eins og andinn innblés þeim.
Þar mættust stálin stinn og vægði
hvorugur, enda hafa þeir áður ást
við í réttarsalnum. í réttarhöldun-
um gcgn fyrrum gestapóforingja í
Lyon, Klaus Barbie lenti þeim
saman þegar Vergés var verjandi
Barbies en Collard lögfræðingur
fórnarlamba sakborningsins.
í þeim réttarhöldum beið Vergés
lægri hlut, Barbie var dæmdur í
ævilangt fangelsi. En í margum-
töluðum sjónvarpsréttarhöldum
fór hann með sigur af hólmi. Það
var reyndar við hæfi að Vergés
tæki þátt í þessum forkostulega
leik, hann á sjálfurdularfulla fortíð
og hefur m.a. tekið að sér að verja
palestínska hryðjuverkamenn.
Enda gengur hann undir heitinu
„Mefistófeles réttlætis Parísar-
borgar".
Rökstuðningur Collards var á þá
Franskir konungs*
sinnar fagna
- en rangt farið með
staðreyndir
Daginn eftir að franska þjóðin
hafði kveðið upp sýknudóminn
hljómuðu fagnaðarlæti úr herbúðum
franskra konungssinna. Talsmaður
þeirra sagði að loks hefði þjóðin
viðurkennt „að hún hefði samvisku-
bit gagnvart einveldinu".
Ætlunin er að sjónvarpsréttar-
höldunum yfir Lúðvík 16. fylgi önn-
ur yfir Robespierre og Danton, sem
hlutu sömu örlög og kóngurinn rúmu
ári síðar. Það líst sagnfræðingum
ekki á. Þeir hafa litla trú á að þar
verði farið sannferðugar með staðr-
eyndir en í réttarhöldunum yfir
kónginum. Lúðvík 16. var nefnilega
ekki dæmdur til dauða fyrir rétti né
samkvæmt úrskurði þjóðarinnar,
heldur voru það fulltrúar á þinginu
sem tóku þá ákvörðun með nafna-
kalli. 387 þeirra heimtuðu höfuðið
af kóngi en 334 vildu útlegð eða
fangelsi.
Dómsins beðið við
nútímaafþreyingu
Það leið allt að ein og hálf klukku-
stund þar til tölvutalningu lauk og
dómsforseti felldi úrskurð sinn.
„Capet, rísið á fætur,“ sagði hann og
tilkynnti síðan sýknudóminn. Á
meðan franskir sjónvarpsáhorfend-
ur biðu spenntir úrslitanna stytti
sjónvarpsstöðin þeim stundirnar
með nútímalegum hætti, víðs fjarri
byltingareldmóðnum 1789. Sýndur
var þátturinn „Súper sexý“ þar sem
fjallað var um þá brennandi spurn-
ingu: „Eiga Frakkar kynmök nógu
oft?“
„Barátta þess
fáránlega gegn
því hlægilega“
Sjónvarpsdómstólnum stjórnaði
einhver frægasti sjónvarpsmaður
Frakka, Yves Mourousi. í leiknum
tóku þátt bæði lærðir og leikir leikar-
ar, aðalatriðið var að þcir bæru fræg
nöfn, cn að mati franska blaðsins Le
Monde var sjónarspilið „barátta þess
fáránlega gegn því hlægilcga".
Atvinnuleikarar léku konunginn
og byltingarforingjann Robespierre.
En franskir sjónvarpsáhorfendur
fengu líka að sjá Léon Zitrone,
fastagest sjónvarpsins sem alltaf er
leitað til í sambandi við skautadans,
reiðar og konungleg brúðkaup, í
hlutverki dómsforseta.
Þessi sérfræðingur í konungafólki
var ekki einu sinni reiöubúinn að
þúa kónginn sem var ákærður undir
alþýðlega óvirðingarnafninu Louis
Capet, eins og hinir byltingarforin-
gjarnir. Dómsforseti þéraði
kónginn!
Fllutverk Dantons var í höndum
vinsæls sjónvarpsskemmtikrafts og
eftirhermu, Patricks Sébastien og í
hlutverki ákærandans Fouquier-Tin-
ville var rithöfundurinn Edern Hal-
lier, sem litið er á sem sérvitring og
kemur grínaktuglega fyrir án þess að
ætla sér það. Þar sem hann gerði sér
sérstaklega far um að fylgja tíðar-
andanum lýsli hann Capetunum sem
„alþjóðlegum konungum". Áhor-
fendur á sjónvarpsöld skellihlógu.
Frægustu lögmenn
Parísar eigast við
Aðalstjörnur réttarhaldanna
voru hins vcgar tvcir menn, sem
aldrei hafa tilheyrt byltingarsög-
unni og varð að færa íklædda
götubúningum t'rá 1793 inn í dóm-
stól nútímans. Þetta voru frægustu
lögmenn Parísar, Jacques Vergés
og Gilbert Collard, sá fyrrnefndi
sem verjandi konungs en sá síðari
sem aðstoðarákærandi.
Öfugt við hina leikendurna sem
höfðu lært hlutverkin sín utan að
Lúðvík 16. var dreginn fyrir rétt í
sjónvarpssal. Þar var ekkert til spar-
að í glæsilegum búningum og fræg-
um persónum. En sumir vilja ekki
sjá meira af slíkum sirkus.
leið að Lúðvík 16. hefði „svikið
föðurland sitt“ í þeim tilgangi að
bjarga einveldinu frá falli,-Vergés
kallaði ákæruna „ónákvæma og
íburðarmikla". Auk þess hefði
konungurinn - réttilega til þeirrar
tignar borinn - ekki fengið að
mæta dómurum heldur „kviðdómi
ákærenda“.
Vergés, einn frægasti lögfræðingur
Frakka var verjandi konungs og
fékk sjónvarpsáhorfendur á sitt
band.
Sjónvarpsfastagesturinn Zitrone,
sem er sérfræðingur í kóngafólki,
fékk sig ekki til að þúa kónginn fyrir
réttinum.