Tíminn - 02.03.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 2. mars 1989
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306,wíþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Frá og meö 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Lok verðstöðvunar
Verðstöðvunar- og kaupbindingartímabili síð-
ustu mánaða og missera er nú lokið.
Engum hefur dottið annað í hug en að slíkar
aðgerðir séu tímabundnar í eðli sínu. Þess vegna
varð að setja verð- og launastöðvuninni ákveðin
mörk. Hins vegar voru þessar ráðstafanir nauðsyn-
legar á sínum tíma. Á því er enginn vafi, að
verðstöðvunaraðgerðirnar hafa haldið í við mesta
ógnvald íslensks hagkerfis, verðbólguna. Ef ekki
hefði verið gripið til stöðvunarráðstafana, væri
efnahagsástandið miklu verra en það er.
Þegar verðstöðvun lýkur er augljóst að ýmsar
hækkanir verða á neyslu- og nauðsynjavörum.
Slíkt þarf ekki að koma neinum á óvart. Síst af öllu
ættu menn að setja upp undrunarsvip hvað þetta
varðar, þegar öllum heilskyggnum mönnum má
vera ljóst, að íslenska hagkerfið, launa-, verðlags-
og vaxtakerfi hefur innbyggða verðbólguhvata,
sem ekki eru í samræmi við rekstrarhagsmuni
útflutningsframleiðslunnar.
í sjálfu sér getur það ekki verið sérstakt
stefnumál eins eða neins að halda sífellt uppi
verðstöðvun og launabindingu. Slíkar aðgerðir eru
alltaf neyðarráðstafanir og leiða af því að efnahags-
kerfið-er í lamasessi og hin sjálfstæðu markaðsöfl,
þar ímeðal aðiljar vinnumarkaðarins ef á heildina
er litið, gera sig iðulega bera að því að láta annað
ráða en heildarhagsmuni þjóðarbúsins.
Það er ekki vinsælt að halda því fram og hafa
orð á því í opinberri umræðu að Islendingar lifi um
efni fram. Sá, sem orðar slíkt, á vísa von á því að
verða ásakaður um að halda því fram að al-
menningur í landinu lifi í óhófi og sólundi aflafé
sínu. Það er þó ekki þetta sem átt er við þegar talað
er um að íslendingar lifi um efni fram, heldur hitt
að viðskiptasiðferði og rekstrarhættir ganga í þá átt
að sinna ekki þörfúm og fjárhagsgetu frumfram-
leiðslu, útflutningsstarfsemi og samkeppnisiðnað-
ar. Petta eru þær greinar, sem halda uppi þjóðfé-
laginu og öll önnur atvinnustarfsemi og þjónusta
veltur á. Ef þessum frumþörfum efnahagslífsins er
ekki sinnt, þá er verið að grafa undan sjálfum
efnahagsgrundvelli þjóðfélagsins og stefnt að því
sem augljóst er: að búa til neyslustig, almenna
lifnaðarhætti, sem ekki á sér stoð í afkomu
grundvallaratvinnuveganna. Slík pappírsvelmegun
stenst ekki til lengdar.
Pótt verðstöðvun sé nú lokið og launasamningar
séu lausir, þá getur það ekki þýtt, að aðhalds í
verðlags- og launamálum sé ekki lengur þörf. Nú
reynir á ábyrgð markaðsaflanna um að fara með
gát í eiginhagsmunabaráttu sinni. Hóflausar hækk-
unarkröfur úr öllum áttum munu leiða til verð-
bólgu, sem ógerlegt er að hafa hemil á nema með
nýjum neyðaraðgerðum af hálfu stjórnvalda.
Ábyrg þjóðfélagsöfl og áhrifaaðiljar á þróun
efnahagslífsins verða að sameinast um að forðast
það ástand, sem gerir endurteknar neyðarráðstaf-
anir óhjákvæmilegar.
ÞORSKAGAFUR
Nú cr komið að því. Núna ætla
Grænfriðungar að fara að berjast
fyrir réttindum þorsksins. Eftir
fréttum, scm okkur hafa borist frá
okkar gamla sambandslandi, Dan-
mörku, hefur Grænfriðungadcild-
in þar kallað á blaðamenn og gcfíð
út yfirlýsingu. Þeir ætla ekki lcngur
að láta við það eitt sitja að berjast
fyrir réttindum sela og hvala um
norðanvert Atlantshafíð. Þeir ætla
að snúa sér að fískunum líka.
Það fylgdi fréttinni að í fyrstu
lotu væri ineiningin að hefja að-
gerðir í Barentshafí. Aðspurður
sagði málsvari Danmerkurdeildar-
innar þó að það lægi í augum uppi
að fljótlcga yrði farið að huga að
fískveiðum Islcndinga lika. Allir
vissu jú að við veiddum töluvert af
físki.
Sú stund er þannig greinilega
runnin upp að Grænfriðungar ætli
að fara að útvikka aðgerðir sínar
gegn okkur. Nú á ekki að láta við
það eitt sitja að vcrnda sel og hval.
Nú er að koma að þorskinum.
Gáfaðar skepnur
Hér við land cru nýttar niargar
físktegundir, svo sem ýsa, karfi,
síld, loðna, grálúða, steinbítur og
fleiri. En þorskurinn er þó mikil-
vægastur allra. Og ýmsir hafa lengi
talið sig vita að þorskurinn væri
gáfaður. Ekki þyrfti annað en að
horfa framan í andlitið á skepnunni
til að sannfærast um þetta. Greind-
in geislaði beinlínis af honum. Það
væri engu líkara en hann hefði
mannsvit.
Þetta hefur að vísu ekki verið
sannað enn þá, en úti í Skandinavíu
bíða hjarðir sálfræðinga, mcira
eða minna atvinnulausar, sem ekki
yrði skotaskuld úr að færa að þessu
full rök ef eftir þjónustu þeirra
væri leitað. í framhaldi af því
vakna svo auðvitað spurningar um
hvort það sé ekki algjör synd að
vera að veiða þessar blessaðar
skepnur. Og svo verður ekki að
sökum að spyrja; mótniælaliðinu
verður hleypt af stað, farið í
göngur, lofti blásið í plastþorska
og staðið með spjöld fyrir utan
búðir sem selja íslenskan þorsk.
Þessir menn segjast kunna sitt fag.
En í þessu máli er þó önnur
mótsögn sein eiginlega er ekki
annað að sjá en að geti orðið
blessuðum Grænfriðungunum að
töluvert erfiðu fótakefíi. Það er sú
einfalda staðreynd að hvalir og
selir éta þorsk í stórum stíl. Ef
dæmigerður selur við íslands-
strendur kemur auga á þorsk þá
rýkur hann af stað. Og hættir ekki
fyrr en hann er búinn að ná þorsk-
inum og éta hann.
Verndun fyrir hverjum?
Ef Grænfriðungum er alvara
með það að ætla núna að fara að
vernda þorskinn þá vaknar spurn-
ingin uni það fyrir hverjum þeir
ætli að vemda hann. Fyrir íslend-
ingum eða fyrir hvalnum og
selnum, sem þeir vilja líka vernda?
Og telji þcir sig þurfa að vemda
þorskinn fyrir hvalnum og selnum,
er þá ekki hætta á að blessaðar
skcpnurnar drcpist hrönnum sam-
an úr hungri? Að því þá ógleymdu
hvernig þcir hugsa sér að koina i
veg fyrir að hvalur og sclur éti
þorsk.
IVlálið er ncfnilega það, sem allir
skilja nema Grænfriðungar, að í
lífríkinu í hafínu umhverfís fsland
þarf að ríkja jafnvægi. Þar lifir
hver tegundin á annarri, og að því
þarf að huga varðandi ailt sem
heitir veiðar og nýtingar á stofnun-
um sem þar lifa.
Þetta vita íslendingar vel, þar á
meðal að rányrkja á einstökum
stofnum má ckki eiga sér stað. Þá
hrynja þeir. Og á sama hátt leiðir
það til ofljölgunar í einstökum
stofnum, og þar af leiðandi röskun-
ar á jafnvægi lífríkisins, ef einum
stofni er of iengi hlíft algjörlega við
veiðum.
Þannig skilst manni að núna sé í
þann veginn að fara að horfa til
vandræða vegna offjölgunar scla
við íslandsstrendur. Selurinn
keppir við okkur um þorskinn, og
fái selastofninn að vaxa óhindraður
þá getur það endað sem töluvcrt
alvarlegt mál fyrir útgerðir fiski-
skipa og fiskvinnslustöðvar. Sakar
reyndar ekki að geta þess að það
gæti komiö illa við neytendur líka,
meðal annars í Vestur-Evrópu.
Þeir gætu þá orðið að leggja sér til
munns einar saman þær fískstirtlur
sem enn tckst að draga upp úr
kolmenguðum Norðursjónum.
Þetta nýjasta dæmi sýnir þannig
hvcrs konar hugmyndafræði við
fslendingar eigum þarna í höggi
við. Þarna eru á ferðinni rökheldir
atvinnumótmælendur og út úr öll-
um tengslum við hið raunverulega
líf á norðurslóðum. Um greindar-
stig þeirra bera kannski fæst orð
minnsta ábyrgð. En máski er það
dæmigert ef þeir fara núna að snúa
sér að þörskinum. Einhvern tíma
var til máltæki sem sagði að líkur
sækti h'kan heim. Garri.
VÍTTOG BREITT
Skynlaus „fræðsla“
Þegar þessi pistill var að verða til
frelsisdaginn mikla, 1. mars, átti
hann að bregða ljósi á þau miklu
tímamót þegar verðstöðvun lauk
og þann árangur sem náðst hefur
af tveim ríkisstjórnum, að halda
verðbólgu í skefjum með handafli.
En nú hefur takinu sem sagt verið
sleppt og opinber fyrirtæki og olíu-
félögin ganga á undan öllum með
góðu fordæmi, sem sé að hækka
verð á vöru og þjónustu langt
umfram allar kauphækkanir, sem
lengi hafa staðið í stað, en ávallt
hefur verið hægt að kenna um allar
aðrar verðhækkanir.
En allar háspekilegar vangavelt-
ur um efnahagsmál og verðbólgu-
skrímsl, Evrópubandalagið og
þróun hagstjórnar lentu allar í
skötulíki og urðu að víkja fyrir
máli málanna, bjórnum.
Um leið og handboltafárinu
linnti í fjölmiðlunum tók bjórfárið
við og náði slíku hámarki á sjálfan
frelsisdaginn, að öll önnur hugsun
varð að víkja.
Ofmötun
Áður en birti af degi voru út-
vörpin orðin uppfull af bjórfréttum
og við lá að maður yrði rallhálfur
af að fletta blöðunum þar sem
bjórauglýsingar, bjórfréttir, bjór-
viðtöl, bjórleiðarar og bjórgreinar
fylltu hverja síðuna af annarri.
Myndir af bjórstöflum og bjórbun-
um og bjórbúllum og bjórröftum
fylgdu með til bragðbætis.
En þar sem búið er að fjalla
miklu meira um bjór en góðu hófi
gegnir verður reynt að sneiða hjá
því, en stöðvun verðstöðvunar
verður að biða betri tíma, því allt
bjórbullið er svo yfirfljótandi að
öll hugsun er orðin bjórmenguð.
En hvernig væri að reyna að fjalla
um bjórumfjöllun, þar sem verð-
stöðvun og efnahagsmál eru vt'ðs
fjarri allri hugsun á bjórdeginum
mikla.
Einhverjar nefndir og ráð hafa
fengið það hlutverk að vinna gegn
bjórneyslu og varnaðarorðin og
„fræðslan" dynur yfir og ekki eru
nú ónýt meðölin fremur en fyrri
daginn.
Veggspjöld og dægurlagatextar
eru vopnin í baráttunni gegn bjór-
fýsninni.
„Fræðslan" sem á að vega á móti
áróðri fréttastófanna fyrir bjór-
þambi er dægurlagatexti um að
áfengur bjór sé áfengur. Vegg-
spjöldin, scm einhverjir fá góðan
skilding fyrir að búa til, hafa sama
borðskap að flytja. Sem sagt að
sterkur bjór sé áfengur. Og af því
að sterkur bjór er áfengur getur
maður orðið fullur af að drekka
hann og á þess vegna ekki að keyra
bíl eftir að hafa drukkið bjór.
Haldlítill fróðleikur
Til hvaða gáfnastigs þessi
„fræðsla" á að skírskota vita þeir
einir sem framaleiða hana og koma
á framfæri.
Að sterkur bjór sé áfengur og að
maður verði fullur af að drekka
hann hefði maður haldið að væri
almenn vitneskja og að allt fimbulf-
amblið á Alþingi mörg síðustu
kjörtímabil um bjórmálið hefur
einmitt staðið um bruggun og sölu
á áfengu öli.
Þegar sterki bjórinn er loksins í
höfn rísa upp einhverjir auglýsing-
aberserkir og búa til veggspjöld til
að fræða landslýð um að áfengur
bjór sé áfengur. Gott ef einhverjir
fá ekki borgað fyrir þessa
„fræðslu."
Þá er einnig verið að „fræða“
þjóðina um að fullir menn eigi ekki
að aka bílum og svo tyggur hver
upp eftir öðrum þau gáfulegheit að
áfengur bjór sé áfengur og að
maður verði fullur af að drekka
áfengi.
Maður getur leyft sér að vona að
öll þessi bjórþvæla fjari út áður en
langt um líður og að þeirri
„fræðslu" linni að áfengi sé áfengt.
Mergurinn málsins er nefnilega sá
að þeir sem hafa barist fyrir lögleið-
ingu sterka ölsins og þeir sem það
drekka gera það einmitt vegna
þess að sterki bjórinn er áfengur og
það er hægt að verða fullur af að
drekka hann.
Þeir sem taka að sér forvarnar-
starf og hyggjast koma í veg fyrir
að unglingarnir leggist í bjór-
drykkju ættu að leita árangursrík-
ari leiða en þeirra að auglýsa
áfengisþorstann upp.
Það er nóg að láta áfengissalana
um að ná til „markhópanna", en á
þeim hvílir áfengisbölið hvað
þyngst. OÓ