Tíminn - 29.08.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 29. ágúst 1989
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
___Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Steingrí mur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hagnýting f iskstofna
Hafrannsóknarstofnun ætlar að þorskstofninn
á íslandsmiðum sé tæplega ein milljón og eitt-
hundrað þúsund tonn. Ekki er gefið upp hvað
þetta séu margir fiskar, ef þeir væru taldir einn og
einn og þaðan af síður hversu stór og þungur hver
fiskur er nema það verði næsta spurningin sem
vísindum er ætlað að svara.
Af þessari rúmlega einu milljón tonna af þorski
í íslenskum sjó eru aðeins 340 þús. tonn sem
hrygna og gefa af sér afkvæmi til að halda
stofninum við. Það fer því ekki milli mála að mikil
nauðsyn er á því að veiða hóflegt magn af þorski
og miða veiðina við það að þorskstofninn haldist
vel við. Um þetta eru vafalaust allir sammála. Til
þess má ekki koma að þorskveiðar séu svo miklar
að stofninn gangi saman, hvorki heildarstofn né
hrygningarstofn. Hins vegar fer því fjarri að menn
séu á eitt sáttir um, hvernig bregðast eigi við
viðvörunum Hafrannsóknarstofnunar um gætni í
þorskveiðum.
Út af fyrir sig þarf það ekki að koma á óvart,
þótt sjónarmiðin séu mismunandi hvað þetta
varðar, því að hagsmunaárekstrar koma aldrei
betur í ljós en þegar að þrengir. Einmitt þess vegna
er nauðsynlegt að ríkisstjórn og hagsmunaaðilar
taki sér góðan tíma til þess að ákveða hvernig
brugðist verður við tillögum fiskifræðinganna.
Sá tími ætti að vera liðinn að menn séu að deila
við Hafrannsóknarstofnunina um meginstaðreynd-
ir um ástand fiskstofna. Óhjákvæmilegt er að
upplýsingar fiskifræðinganna séu virtar og lagðar
til grundvallar því hversu mikið er veitt. Ef bregða
á út af tillögum þeirra verður að gera það með
fullgildum rökstuðningi, en hvorki óskhyggju um
að fiskifræðingum geti skjátlast (sem vel gæti þó
verið) né sífelldri frestun á því að styrkja veiði-
stofna og auka nýliðun þeirra með framtíðarhags-
muni í huga fremur en að einblína á hagsmuni
líðandi stundar.
Lífríki hafsins er aðalauðlind íslensku þjóðar-
innar. Þessa auðlind á að skoða sem þjóðareign og
nýta með hagsmuni þjóðarbúskaparins alls fyrir
augum. Ráðamenn þjóðarinnar verða að gera
sjálfum sér og allri íslensku þjóðinni grein fyrir
hvað sé þjóðhagslega drýgst og ábatasamast í því
efni. Ekki er síður ástæða til að beina slíkri kröfu
til þeirra sem ráða rekstri sjávarútvegsgreina, þ.e.
fiskiskipaútgerð og fiskvinnslu.
Mörgum þykir nóg um þá togstreitu sem forráða-
menn í þessum greinum leyfa sér að ala á milli
þessara tveggja greina sjávarútvegs, þótt þessi
skipting milli útgerðar og vinnslu sé í rauninni
óæskileg og því verri í þjóðhagslegu tilliti sem
reynt er að gera meira úr henni. Það á að vera
meginatriði í skipulegri nýtingu fiskimiðanna að
líta á veiðar og vinnslu sem eina heild. Slíkt er
hagkvæmast fyrir þjóðarbúskapinn og tryggir best
atvinnuöryggi í sjávarútvegsgreinum.
GARRI
ISLENSKT VAL
Nú f'yrir skömmu stóðu yfir ís-
lcnskir dagar hér í nokkrum versl-
unum KRON í Reykjavík. Þetta
var vissulega þarft framtak hjá
kaupfélaginu, og tókst enda vel í
alla staði, eftir því sem fréttir hafa
horist af.
Það fer ekki á milli mála að hér
var verið að huga að hlutum sem
skipta máli, núna þegar manni er
sagt að þjóðin stefni inn á sam-
dráttarskeið. Hér á landi er nefni-
lega haldið uppi margs konarfram-
leiðsluiðnaði. Hér innanlands eru
framleiddar fjölmargar nauðsynja-
vörur fyrir heimilin og atvinnulífið.
Nauðsynjavörur sem um leið eru í
samkeppni við aðrar vörur sem
fluttar eru inn frá útlöndum.
Um samkeppni er vitaskuld ekki
nema gott eitt að segja og þessu
fylgir þá líka að íslensku vörurnar
verða að vera samkeppnisfærar við
þær útlendu í gæðum og verði. En
að ýmsu fleiru en þessu tvennu er
þó að hyggja þegar fólk velur á
milli innlends og erlends.
Atvinnan
Sannleikurinn er vitaskuld sá að
með því að kaupa íslenskt er fólk
um leið að efla atvinnu hér í
landinu. Þegar horft er fram á
samdrátt í fiskafla, líkt og manni er
sagt að sé núna framundan, þá þarf
vitaskuld að skapa sem flest störf í
landinu í öðrum greinum. Þar á
meðal í iðnaði.
Og störfum í iðnaði fjölgar ekki
nema framleiðslan seljist. Það á
fyrst og fremst við á innlendum
markaði.
Ef þjóðin fylgir almennt þeim
sið að kaupa útlendar vörur í stað
þeirra innlcndu þá verður það
vitaskuld ekki til annars heldur en
að samdrátturinn í fiskinum leggist
af auknum þunga á iðnaðinn líka.
Ef á hinn bóginn fólk reynir að
nota íslenskar vörur alls staðar þar
sem hægt er að koma því við þá
verður samdrátturinn í iðnaðinum
snöggtum minni en ella og jafnvel
enginn. Og hugsanlega kemur þá
upp sú staða hér að innlendur
framleiðsluiðnaður geti jafnvel
bætt á sig fólki og létt þannig
samdráttinn sem verður í öðrum
greinum.
Með öðrum orðum, ef fólk kaup-
ir almennt íslenskt fremur en útlent
þá getur sú stefna orðið til þess að
draga stórlega úr samdráttaráhrif-
um hér á komandi misserum. Þar
með gæti þetta orðið til þess að
draga hér úr atvinnuleysi og auka
framtak í landinu, á tímum þegar
full þörf er á slíku. Það er þannig
allt sem bendir í þá átt að rétt sé
fyrir fólk að fylgja hér hvatningu
kaupfélagsins og kaupa íslenskt.
Með því er beinlínis verið að skapa
hér atvinnu í landinu, sem full þörf
er á nú um stundir.
Gjaldeyririnn
Önnur hlið er líka á þessu máli
sem ástæða er til að huga að. Verði
hér samdráttur í fiskafla þýðir það
auðvitað einnig minnkaðar gjald-
eyristekjur.
Þegar venjuleg heimili sjá fram
á tekjuskerðingu bregðast þau
þannig við að þau reyna að draga
úr útgjöldum. Þá er reynt að
minnka eyðslu og fresta kaupum á
dýrum hlutum sem hægt er að
komast af án, að minnsta kosti um
stundarsakir.
Um þjóðarbúið gildir nákvæm-
lega það sama. Ef horft er fram á
tímabil þar sem fyrirsjáanlegt er að
tekjur í erlendum gjaldmiðli verða
minni en verið hefur þá verður að
spara. Þá dugar ekki að slá bara
lán og halda áfram óbreyttri
eyðslu. Þá er margfalt mannslegra
að draga saman um stundarsakir
og eyða ekki uinfram það sem
aflað er. Þetta eru búhyggindi sem
hver einasta fjölskylda í landinu
þekkir.
Og í slíkum aðstæðum dugar
ekki að hrópa bara á stjórnmála-
menn og heimta að þeir dragi
saman í útgjöldum ríkisins. Þá
verður að hafa í huga að íslenska
þjóðfélagið er í rauninni ekki ann-
að en stór fjölskylda. Þá verða allir
að leggja sitt af mörkum.
Það þýðir að núna er komin upp
sú staða að allir verða að taka sig
á. Nú þarf þjóðin að spara erlenda
gjaldeyrinn sinn, og það verður
meðal annars best gert með því að
snúa sér að íslensku vörunum.
Með því að kaupa og nota íslenskar
vörur í stað útlendra getur fólk hér
haft geysimikil áhrif í þá átt að
halda vöruskiptajöfnuðinum við
útlönd í jafnvægi. Þannig að við
eyðum ekki meiru en við öflum.
Og á sama tíma verður slíkt til þess
að fjölga störfum fyrir vinnufúsar
hendur í landinu og draga verulega
úr hættunni á því að draugur
atvinnuleysisins kveðji dyra hjá
íslenskum heimilum. Þess vegna
var þetta framtak kaupfélagsins í
Reykjavík þörf og tímabær áminn-
ing. Ekki bara fyrir Reykvíkinga,
heldur þjóðina alla. Garri.
VÍTTOG BREITT
Hátimbraðar f úahallir
Ógnarlegar fréttir ganga um
hrun stórbygginga og að púkka
þurfi upp á þær fyrir ntilljarða
króna til að þær haldist uppistand-
andi og haldi vatni og vindum.
Hvað frægast er viðvarandi hrun
Þjóðleikhússins, sem nú er til með-
ferðar í nefndum sérfræðinga á
sviðum byggingarlistar og leiklist-
ar.
Langt er síðan farið var að gera
við leikhúsið við Hverfisgötu, allt
frá tröppunum, sem aldrei eru
notaðar en molnuðu samt, upp í
stuðlabergsdranga á þakbrúnum.
En þetta hefur lítið að segja, því
nú er upplýst að taka þurfi alla
bygginguna í gegn fyrir miklar
fjárhæðir og flytja listasvið stofn-
unarinnar eitthvað annað á meðan.
Um það bil sem mönnum var
farinn að blöskra kostnaðurinn af
viðgerð musterisins fyrir alvöru
skilaði einhver úttektarnefnd
skýrslu um ástand Þjóðminjasafns-
ins, en sú bygging lekur og molnar
og liggur allt sem í henni er undir
skemmdum ef ekki verður snarað
svo og svo mörg hundruð milljón-
um í lekavarnir fyrr en síðar.
Stórt skal það vera
Allt þetta tíundaði menntamála-
ráðherrann okkar á sunnudags-
kvöldið og bætti við að enn væri
eftir að breyta hverfinu sem gekk
undir nafninu Mjólkurstöðin í
Þjóðskjalasafn.
Mjólkurvinnslusalirnir kváðu
henta einstaklega vel sem geymslur
fyrir þjóðskjöl, sem eru svo mikil
að vöxtum að ekki dugir minna en
eitt hverfi stórbygginga í höfuð-
borginni til að hýsa þau. Sam-
kvæmt höfðatölureglunni þyrfti
heilar stórborgir í fjölmennari
löndum undir þjóðskjalasöfn ef
rétt er reiknað að allar byggingar
gömlu Mjólkursamsölunnar fyllist
af skjölum sem nauðsynlegt er að
halda til haga.
Hvað um það, ekki er annað
eftir en að breyta salarkynnum
mjólkurvinnslu í skjalageymslur og
munu þær framkvæmdir kosta
fremur hundruð milljóna en millj-
arða. Og eitthvað liggur á að koma
því í verk.
Svo þarf að klára Þjóðarbók-
hlöðu og byggja tónlistarhús og er
það önnur og kostnaðarmikil saga.
Viðhald á byggingarstigi
Eina stórkirkjubyggingin sem
hafist hefur verið handa um í
Evrópu, kannski í öllum heimin-
um, um og eftir miðbik þessarar
aldar ber Reykjavík ofurliði á
Skólavörðuholti og var ekki fyrr
komin undir þak en farið var að
halda byggingunni við með ærnum
kostnaði.
Mun sú kirkja seint fullsmíðuð
þar sem skemmd kemur í Ijós á
einum stað um svipað leyti og
byggingu á að vera lokið á öðrum.
Ef að líkum lætur munu viðgerðar-
menn hanga utan í byggingunni
um aldur og æfi á einum stað eða
öðrum.
Fjöldi annarra bygginga liggur
undir skemmdum og mun það æra
óstöðugan að fara að taka saman
allt það sem gera þarf þeim til
viðhalds og hvern þann sturlaðan
sem reyndi að kalkúlera hver
kostnaður yrði.
Flöt þök leka og leka um land
allt og áfram halda byggingamenn
að smíða hús með flötum þökum,
þótt þau séu heldur á undanhaldi
sem betur fer. En seint gekk að
komast í skilning um að flötu
þökin henta ekki á íslandi.
Og það er greinilega margt fleira
í byggingalist sem ekki hentar
veðráttunni eða þeim efnum sem
notuð eru. Það er ekki andskota-
laust að fjöldi bygginga, aðallega
opinberra, sem aðeins eru nokk-
urra áratuga gamlar skuli að hruni
komnar og halda ekki einu sinni
veðrum utanhúss, og vatnsagi flýt-
ur um alla veggi og innviði.
Oftast sýnist hafa verið byggt
meira af kappi en forsjá og verk-
kunnátta einfaldlega ekki verið
fyrir hendi til að reisa byggingar
eins og Þjóðleikhúsið og Þjóð-
minjasafnið, svo að eitthvað sé
nefnt. Og auðvitað er svo ekki
farið að endurbæta fyrr en alltof
seint og allt er komið í óefni.
Enn er verið að reisa stórhýsi og
fleiri eru ráðgerð. Engin trygging
er fyrir því að fúskinu sé útrýmt og
væri líklega ráð að bíða með öll
stórvirki þar til tryggt verður að
kunnátta í húsabyggingum sé fyrir'
hendi, svo að ekki þurfi að fara að
hefja dýrt viðhald áður en bygging-
um er að fullu lokið.
Svo væri ráð að einhver verði
ábyrgur fyrir að rammgerð stein-
hús standi eitthvað lengur en torf-
bæimir gömlu, sem snöruðust eftir
einn eða tvo mannsaldra, og þótti
ekki tiltökumál.
Annars best að hætta að byggja
stórt og dýrt.
OÓ