Tíminn - 07.12.1989, Qupperneq 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 7. desember 1989
Timinn
MÁLSVARIFRJALSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð i lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ofbeldi í Reykjavík
Líkamlegt ofbeldi í formi skipulagðra árása og
misþyrminga fer vaxandi hér á landi, einkum í
Reykjavík.
Ofbeldið á götum Reykjavíkur er orðið að slíku
vandamáli að ráðamenn borgarinnar og lögreglunnar
verða að ræðast við um ráð sem fær eru um að
stemma stigu fyrir þessari óáran í borgaralegu öryggi.
Þótt á það sé bent að það sé málefni borgaryfir-
valda og lögreglunnar að fjalla í sameiningu um
ráðstafanir í þessum málum, þá er ekki þar með sagt
að yfirvöld borgarmála og löggæslu eigi ein að fjalla
um málin. Það hljóta fleiri að koma til, einkum þegar
leita á skynsamlegra skýringa á vaxandi ofbeldis-
hneigð og hrottaskap í þjóðfélaginu.
Borgaryfirvöld og lögregla kunna að liggja vel við
höggi þegar þessi mál ber á góma. Borgarstjórn
hefur ekki orðið tíðrætt um borgaralegt öryggi á
reykvískum götum. Stjórn og skipulag lögreglumála
hafa ekki hingað til verið talin til brýnustu mála
pólitískrar umræðu. Almenningur veit því sáralítið
um starfshætti og aðbúnað lögreglunnar og fær litlar
leiðbeiningar um það hvers á að krefjast í lögreglu-
málum. Hins vegar verður aðieita orsakanna fyrir
ofbeldishneigðinni til annars en þess eins sem
vangert kann að vera í skipulagi lögreglumála.
Ólafur Ólafsson landlæknir ræðir þessi mál í grein
í Morgunblaðinu í gær. Þar segir hann að telja megi
upp ýmsar hugsanlegar samverkandi orsakir ofbeldis
eins og það birtist nú og hefur raunar lengi gert. Þar
bendir hann á að ofbeldi hafi „breytt um mynd“, eins
og hann orðar það. Ofbeldi og misþyrmingar hafa
lengi þekkst í mynd hrottafenginna áfloga, sem
landlæknir kallar „hin hefðbundnu slagsmál“. Nú
berast hins vegar fregnir af miskunnarlausum mis-
þyrmingum á fólki á götum úti. Þeir sem standa að
verki fara oft saman í hóp, segir landlæknir, og
bendir á að þarna sé um að ræða skipulagðar árásir
á saklaust fólk, hrottafengnar ránsaðferðir eða útrás
fyrir einhverja ónáttúru.
Landlæknir segir erfitt að svara því hver sé orsökin
fyrir þessari „breyttu mynd“ ofbeldistilefna. Hann
segir þó að augu manna hljóti að beinast að
ofbeldiskvikmyndum sem margar hverjar séu „náms-
efni“ í misþyrmingum. Hann segir að vísu að
lögregluna þurfi að efla, því að ekki megi ofbeldis-
seggir komast (upp með athæfi sitt án þess að
lögreglan veiti þeim fullt aðhald og borgurum
nauðsynlegt öryggi á götum úti. Hins vegar segir
landlæknir að foreldrar eigi að bregðast við þessum
voða að sínu leyti með betra eftirliti og upplýsingum.
Hann beinir einnig orðum sínum til skóla- og
heilbrigðisyfirvalda og fjölmiðlanna um að gera sitt
til að unnið sé jákvætt gegn ofbeldishneigðinni,
orsökum hennar og afleiðingum.
Lögreglumál í Reykjavík sem annars staðar heyra
undir ríkisvaldið. Svo hefur reyndar alltaf verið þótt
fyrr á tíð hafi borgin greitt laun tiltekins fjölda
lögreglumanna. Víst er umræðuvert að hverfa aftur
til fyrra skipulags að þessu leyti. Um það mættu
takast viðræður milli borgaryfirvalda og dómsmála-
ráðherra.
GARRI
Rotmassinn í tilverunni
Margt flytjum við inn, enda
eigum við ekki yfir að ráða neinu
því góssi, sem nægir okkur til
nauðþurfta nema físk og mjólk og
kjöt. Innflutningur okkar er marg-
þættur vegna þess að við lifum vel,
eða svo höldum við, og langt er
síðan að innflutningur okkar var
einkum snæri, rúgmjöl, kandís,
kaffi og salt. En nú er skipt um
skreið. Ótrúlegustu hlutir eru flutt-
ir inn, og höfum við dæmi um
margvíslegar jólagjafir, sem seld-
ust svo grimmt að geymslur eru
fullar af fótanuddtækjum og stól-
um fyrir bakverk, að ekki sé talað
um hárgreiðslubúnað til heima-
nota.
Breskur hrossaskítur
í nokkurn tíma hefur tíðkast hér
innflutningur á hálmi og að öllum
líkindum hrossaskít frá Bretlandi.
Ekki er leyfilegt að flytja inn hálm
og þaðan af síður dýraskít. Það
breytir engu. EftirUtið virðist
svona og svona og svo er hægt að
orða fylgibréf þannig, að erfitt sé
fyrir aðra en innvigða í hrossaskít
að skilja hvað er á ferðinni. í þessu
tilfeUi mun rotmassinn, það er
hálmurinn og skíturinn bera nafnið
sveppagró vegna þess að í hann
hefur verið sáð þessum gróum.
Hér vaxa af þessu ætisveppir og
eru þeir vinsæl fæða. Fæstir munu
láta sig varða upp úr hverju æti-
sveppir vaxa, þegar þeir eru komn-
ir í súpu eða sósu, og svo er bara
eitthvað framandi að þeir skulu
sprottnir úr innfluttum rotmassa.
Það kemur heim og saman við
aðrar hugmyndir um innflutning á
matvælum.
lllllllllllllllilillllllllll VÍTT OG BREIl
Ljótur
Ofbeldi er tískuorðið í dag og
um það tala og skrifa allir sem
þykjast hafa eitthvað til mála að
leggja. Þjóðarsál Ríkisútvarpsins
lét ekki sitt eftir liggja og þar var
málið reifað með þeim eindæmum,
að landshlutarígur var kallaður
nakið ofbeldi og gengu fordómarn-
ir og klögumálin á víxl með þeim
hætti að hlutlausir hlustendur gætu
haldið að atvinnustéttir og lands-
hlutar ættu í blóðugri styrjöld sín á
milli.
Fæstir þeirra sem görguðu í
þennan orðabelg vildu neitt um
sjálft umræðuefnið vita, sem var
það ofbeldi sem framið er af bar-
smíða- og hnífastungumönnum á
fólki sem þeir hvorki þekkja eða
kemur neitt við.
Umræðan flæktist sem sagt út
um víðan völl og hringdu menn inn
í ákafa til að koma þröngsýni sinni,
vanþekkingu á landshögum og um-
fram allt heift í garð náungans á
framfæri. Inn á milli komst einn og
einn sem reyndi að bera klæði á
vopnin og bað menn að sýna ein-
hverja sanngirni í dómum sfnum,
en á það var lítið hlustað.
Heift
Hrepparígur og nágrannaerjur
eru síður en svo nýtt fyrirbæri og
að halda að grasið sé ávallt grænna
hinum megin í dalnum sýnist vera
hluti af mannlegri náttúru. En það
setti að manni óhug að hlusta á það
heiftúðlega tal, sem borið var á
borð í ríkisfjölmiðlinum og þá
óskammfeilni sem menn sýndu
með því að bera út þær skoðanir
sem þarna komu fram.
Strigakjaftar æstu sig upp í þann
málflutning að bændastéttin beitti
þéttbýlisbúa ofbeldi með sjálftöku
á verðlagi búvara og loðdýrabænd-
ur fengu það óþvegið fyrir að hafa
gert tilraun til að fjölga búgreinum,
allt á kostnað þéttbýlisbúa og
heimta nú að þeir borgi brúsann
fyrir þá.
Hægðatregða í hrossum?
Ekki hefur fyrr komið í ljós að á
íslandi skuli ekki vera til nógur
skítur til að búa til rotmassa fyrir
svepparækt. Mikið hlýtur það að
vera huggulegt fyrir þá, sem annast
vilja um hreinleika náttúrunnar,
og þessa óspilltu náttúru, sem alltaf
er verið að tala um, að þegar tU
stykkisins kemur skuli þurfa að
flytja inn skít, væntanlega vegna
þess að íslensk hross eru svo pen,
að ekki næst utan um þetta hjá
þeim. Samt er nú hrossabúskapur-
inn töluverður og hefði mátt ætla
að nóg félli til af hrossaskít ef eftir
væri leitað. Að vísu er tíðin oft
þannig að hross eru á beit langt
fram eftir vetri eins og núna, og þá
getur orðið erfltt um söfnunina.
Þá er það algjör nýlunda, eftir
að landið er orðið svo laust við skít
svona almennt, að það þurfl að
flytja hann inn frá Bretlandi, til að
geta komið upp sveppum í súpur
og sósur. Einhvemtíma virðist hafa
verið meira af honum, eins og
þegar túnávinnsla var með gamla
laginu og taðkvarnirnar gengu vor-
daginn langan. Þá er hans getið út
af þingmáU, sem kom upp fyrir
stríð, þegar lagt var til að tekinn
yrði upp þegnskylduvinna. Einum
varð þá að orði:
Ó, hve margur yrði sæll
og elska myndi landið heitt
mætti hann vera í mánuð þræll
og moka skít fyrir ekki neitt.
Varla hefði á þessum áram þótt
ástæða tU að sækja hrossaskít tU
Englands og alls ekki hefði nú
orðið af þegnskylduvinnunni.
Viðskiptajöfnuðurinn
Ekki mun þess gæta svo mjög í
viðskiptajöfnuði við útlönd, þótt
fluttur sé inn erlendur skítur. Það
er hins vegar töluvert sérkennUeg-
ur innflutningur. Viðskiptajöfnuð-
ur okkar er yfirleitt óhagstæður,
enda getum við lítið látið af hendi
nema þennan þorsk, sem stöðugt
fer minnkandi. Og eins og sagði í
upphafi, þá er Ijóst að margt þarf
að flytja inn vegna þess að ekki era
ástæður hér tíl að framleiða aUt tU
þarfa þjóðarinnar. Mitt í þessum
innflutningsþrengingum kemur
það alveg flatt upp á Garra að tU
landsins þurfi að flytja sklt. Fyrir
utan að það ætti að vera nóg af
honum í landinu, er Ijóst að vegna
smithættu er frágangssök að halda
þessum innflutningi áfram. Tómt
mál er að skjóta sér á bak við
sveppagróin. Þau geta vaxið í ís-
lenskum hrossaskít. Nema þaraa
sé kominn angi af helsta baráttu-
máli ritstjóra DV, sem viU láta
flytja inn matvæU tU að keppa við
matvæU okkar í hagkaupum þétt-
býUsstaða. Sveppir eru matvæli og
aUt sem tU þeirra er lagt verður að
þessum matvælum. Vel má vera að
enskur hrossaskítur sé það mikið
ódýrari en sá íslenski, að innflutn-
ingurinn haldi niðri verði á
sveppum. Það er eina skýringin á
þvi að ekki skuU notast við íslensk-
an skít, en þá fer maður að skUja
þessa stóru nauðsyn. Hún yfir-
skyggir aðrar röksemdir eins og
þeir vita sem hafa fyármálavit sitt
úr DV. Garri
)
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
orðabelgur
Þeir sem þóttust málsvarar dreif-
býlis eða landsbyggðar fóru létt
með að sýna fram á að helvítin í
Reykjavík mergsjúga alla þá sem
annars staðar búa. í höfuðborginni
er enginn matvinnungur heldur lifa
þar allir góðu lífi á þrældómi og
striti þeirra sem annars staðar búa.
Einn vildi sigla á brott með
Vestfjarðakjálkann og þá 200
mílna auðlindalögsögu sem honum
heyrir til. Þá verður, sko, ekkert
nema garnagaul fyrir sunnan.
Glóruleysa
Það er umhugsunarefni hvernig
og hverjir ala á hugmyndum af því
tagi sem hér er minnst á. Það
kemst engin heil hugsun eða vit-
glóra að í hausum þeirra sem ala á
ástæðulausum hatursáróðri milli
landshluta eða atvinnustétta.
í hugarheimi sumra fer engin
verðmætasköpun fram nema með
veiðum eða frumframleiðslu. Aðr-
ir líta á þá verðmætasköpun sem
dragbít og sníkjudýr á skattborgur-
unum, að því er best verður séð.
Að atvinnulífið sé samtvinnað
úr mörgum ólíkum þáttum og að
tæknivætt nútímasamfélag er allt
annarrar gerðar en bænda- og veið-
imannaþjóðfélagið sem hér var við
lýði langt fram á okkar daga,
kemst auðvitað ekki að í þeirri
frumstæðu hugsun sem elur á heift
og ósanngirni manna á meðal.
Tæknin ein sér og fjármagns-
hræringar alls konar kemur fyrir
lítið ef engin er framleiðslan. En
þegar allt kemur til alls fer verð-
mætasköpunin fram með svo marg-
víslegum hætti að þar er einatt
erfitt að greina á milli hvort einn
þáttur atvinnulífsins sé eitthvað
merkilegri eða mikilvægari en
annar.
Búseta manna ræðst af mörgum
hlutum og það er ekkert endilega
einhver sérstök dyggð að búa af-
skekkt fremur en hitt að þéttbýlis-
búinn getur þóst vera skattborgar-
inn sem heldur framleiðslugreinun-
um uppi með fégjöfum.
Þeir sem vitandi vits ala á að-
skilnaðarstefnu með tilheyrandi
óvildarhug á milli landshluta vinna
þjóðinni allri mikið ógagn. Ef
menn hafa ekki skilning á því að
hagsmunimir sem eiga að tengja
eru svo miklu mikilsverðari en þeir
sem sundra, eiga þeir að hafa vit á
að vera ekki að opinbera fáfræði
sína og heimskulega heift í garð
þeirra samlanda sinna sem ekkert
hafa ti' saka unnið annað en að búa
annaðhvort í dreifbýli eða þéttbýli
og vinna fyrir brauði sínu sitt með
hvoru mótinu. OÓ