Tíminn - 20.12.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 20. desember 1989
Miðvikudagur 20. desember 1989
Tíminn 9

ipí j '

Eftir Stefán Ásgrímsson
„Það eru engar sérstakar hátíðir hjá
okkur sem tengjast hestum eða einhverri
sérstakri umhyggju eða meðferð á þeim
eins og oft gefur að líta erlendis,“ sagði
Þorkell Bjarnason hrossaræktarráðu-
nautur þegar hann var spurður hvort
íslendingar væru búnir að koma sér upp
einhvers konar sérvisku í sambandi við
jólin hjá hrossum sínum.
Þorkell og aðrir hestamenn og fræði-
menn um hesta tóku í sama streng og
sögðust ekki vita til að einhver sérstakur
viðurgerningur væri við hesta í tilefni
jóla, svo sem t.d. að járna þá sérstökum
jólaskeifum eða eitthvað í slíkum dúr.
Það væri þá helst að menn fylltust
almennt svo mikilli góðvild og jólaanda
að hún næði til hesta jafnt sem til
annarrar skepnu sem lífsanda drægi.
Þorkell Bjarnason sagði að í desem-
ber, einkum nú seinni hluta hans væru
menn sem óðast að taka hesta sína á hús
eins og venja væri og sagði:
„Um þetta leyti er oft byrjað að snjóa
og kólna verulega í veðri og því hefur sú
venja skapast að þetta sé gert í desem-
bermánuði, jafnvel þótt tíðarfar sé ágætt
og veðurfarsins vegna í sjálfu sér óþarft
að hýsa hross,“ sagði Þorkell.
Þorkell sagði að á jörðum t.d. á
Suðurlandi þar sem þéttbýlisbúar geyma
hesta sína að sumarlagi sæist nú varla
hestur lengur þar sem búið væri að taka
þá á hús í næsta nágrenni eigendanna.
Jólahugur hestamanna
„Ég býst við að menn séu búnir að
þessu nú, einmitt vegna þess að þeir vilji
að hestar þeirra hafi það gott um jólin
og séu öruggir fyrir veðrum og hafi nóg
að bíta og brenna þótt að veðurfar hafi
hingað til verið með þeim hætti að í
sjálfu sér geti hestar gengið úti enn.
Segja má að einmitt þetta sé hvað
órækastur vottur um umhyggju manna
fyrir hestum sínum sem kannski tengist
jólunum. Fólki er talsvert í mun að
hestum þess líði vel einmitt þegar það
sjálft ætlar að fara að halda gleðileg jól
í ljósi og yl. Ætli þetta sé einmitt ekki
mest einkennandi fyrir jól og hesta-
mennsku á íslandi," sagði Þorkell.
Hann sagði að vanir hestamenn
þekktu það að varlega yrði að fara í að
gefa hestum sem nýteknir hafa verið á
hús og alls ekki mætti troða í þá. Fyrstu
vikurnar þyrfti því að velja lakara hey,
þar sem hestarnir væru komnir af útibeit
þar sem þeir hefðu verið á föllnu grasi
og sinu sem væri fremur kraftlítið fóður.
Viðbrigðin mættu ekki vera of mikil
og snögg til betra fóðurs. Ef gefið væri
kjarnmikið fóður strax væri hætta á
ýmsum kvillum og meltingarvandræð-
um. Ef fóðrið er of gott í byrjun og
fóðurbreytingin of snögg og mikil þá slær
svita út um hestinn, einkum í náranum.
Óvönum hestamönnum skyldi því
ráðleggja að hafa gætur á þessum þætti
hústökunnar og t.d. endilega ekki gefa
hestum fóðurbæti fyrst eftir að hestur
hefur verið hýstur.
Aðgát skal höfð við fóðrun á húsi
- Lítum á hvað um þetta segir f
Hestaheilsu, bók Helga Sigurðssonar:
„Miklar umhverfisbreytingar eiga sér
stað þegar hestar eru teknir á hús. Þær
eru einkum fólgnar í þrem meginatrið-
um, og til þeirra má rekja nokkra helstu
kvillana sem hrjá hestana á fyrstu vikun-
um eftir að þeir eru teknir á hús.“
Þessi meginatriði eru þau að á útigangi
bítur hesturinn sinu. í stað hennar
kemur skipuleg fóðrun.
í öðru lagi hefur hann hreyfingu úti
við en í hennar stað kemur nú kyrrstaða
á húsi.
í þriðja lagi hafði hesturinn ferskt loft.
Á húsi er tíðum stækjumengað loft og
ryk úr heyi.
Fyrstu vikurnar á húsi er því hætta á
meltingarsleni eða garnakvefi. Þá fær
hesturinn oft háan hita en annars lýsir
kvillinn sér þannig að hesturinn er lystar-
lítill, er lengi að éta og klárar ekki upp.
Hrossasótt kemur einnig oft upp fljót-
lega eftir að hestar eru teknir á hús. Þá
fær hesturinn ákafar kvalir í kviðarholi
og sé ekkert að gert getur hrossasótt
dregið hestinn til dauða.
Þá er algengt að bjúgur myndist á
hestum fyrst eftir hústöku. í Hestaheilsu
segir: „Bjúgurinn er yfirleitt mestur
fremst á skauðhúsinu, en er einnig
algengur í fótum. Fæturnir eru þá eins
og stokkur og er bjúgurinn kaldur við-
komu. Stundum getur myndast hella
neðan á kviðnum sem nær fram að
afturfótum. Umskiptin frá hreyfingu í
kyrrstöðu eru aðal orsökin, sérstaklega
ef hestarnir eru settir á bás.“
Ekkert sérstakt jólastúss
„Ég veit ekki um neinn sem les
Reiðhestar landsmanna hafa flestir verið teknir á hús um jólin. Jólin eru ósköp látlaus meðal hesta og við vitum ekki til þess að nokkur maður skreyti hesta sína eða láti loga kertaljós hjá þeim á jólanótt.
jólaguðspjallið fyrir hestana sína á að-
fangadagskvöld, syngur fyrir þá jólalög
eða -sálma eða setur jólaskeifur á þá eða
einhverja aðra slíka múnderingu. Það
leggja hins vegar margir áherslu á að
vera búnir að taka hestana sína á hús
fyrir jólin og hygla þeim gjarnan með
„jólagjöf", eða velja í þá gott hey og
jafnvel gefa þeim tvisvar. Ég hef reyndar
heyrt því fleygt að sumir taki hesta sína
á hús fyrir jólin til þess að hafa ástæðu,
sem mark er á tekið, til þess að sleppa
við jólaboðin," sagði Helgi Sigurðsson
dýralæknir og höfundur bókarinnar
Hestaheilsa, sem er handbók hesta-
manna í hrossasjúkdómum og -kvillum.
„Það er venjan að taka hestana á hús
rétt fyrir jólin og gera síðan vel við þá á
flestan hátt á aðfangadagskvöld. Það er
venjulega látin nægja ein jólamáltíð.
Síðan er það gert af stakri skynsemi eins
og með mannfólkið að hafður er hemill
á átinu enda ekki ráðlegt að éta allt árið
eins og étið er á jólunum,“ sagði Flosi
Ólafsson leikari og hrossabóndi í Reyk-
holtsdal.
Flosi sagðist ekki reikna með því að
vanir hestamenn væru yfirleitt með ein-
hverjar sérstakar serimóníur við hesta
sína um jól. Þeir tækja hesta sína á hús
þegar tíðarfar tæki að versna og jarð-
bönn hæfust. Þeir hugsuðu ekki um
hesta sína eins og hver önnur gæludýr
svo sem hunda eða ketti. „Menn sem
aldir eru upp við þetta frá blautu barns-
beini eru sjálfsagt jarðbundnari en aðrir
hvað þetta varðar,“ sagði Flosi.
Róleg jól Reykjavíkurhrossa
„Jólin eru ósköp látlaus hjá reykvísk-
um hestum. Ansi margir reyna að taka á
hús fyrir jól enda halda margir ekki
rólegir jól nema að vita af hestum sínum
í húsi,“ sagði Þorgeir Ingvason fram-
kvæmdastjóri hestamannafélagsins
Fáks.
Þorgeir sagði að eftir að hestur hefur
verið tekinn á hús þyrfti hann um tvær
vikur til að jafna sig á breytingunni og
að taka fóðri eins og það er kallað.
Meðan á þessum aðlögunartíma stæði
væru hestarnir ekki notaðir og fóðraðir
af varfærni ef menn vildu á annað borð
fara vel með þá.
Hann sagði að ekkert sérstakt væri að
gerast í félagslífi Fáks um jólin sjálf. Þeir
sem væru búnir að taka hesta sína á hús
um tveim vikum fyrir jól væru gjarnan
vanir að ríða út á aðfangadagsmorgun og
væru síðan að sinna hestum sínum fram
yfir hádegið. Þá væri hestunum gefið en
síðan væri hesthúsum og hesthúsasvæði
Fáks lokað kl. 14 á aðfangadag. Húsin
væru síðan lokuð á jóladag enda þyrftu
starfsmennirnir á smá jólafríi að halda
ekki síður en aðrir.
„Menn ríða síðan mikið út milli jóla
og nýárs, einkum á morgni gamlársdags
sem er mikill útreiðardagur,“ sagði
Þorgeir. „Sjálft vetrarstarf félagsins byrj-
ar síðan af fullum krafti eftir áramótin
með þrettándahátíðinni og -brennunni
sem haldin er á félagssvæðinu í Víðidal,“
sagði hann. „Þá er hér mikið um að vera;-
flugeldar, álfabrenna og alls kyns óvættir
á ferðinni eins og þau hjón Grýla og
Leppalúði."
Fákur er félag um 1100 reykvískra
hestamanna. Talið er að um 3500 hestar
séu í eigu Reykvíkinga en langt frá allir
hestamenn í Reykjavík eru félagsmenn
í Fáki.
Þorgeir sagði að Fákur vildi gjarnan
að sem allra flestir hestamanna í höfuð-
borginni gerðust félagar sjálfum sér til
hagsbóta og félaginu til eflingar.
Fjölbreytt félagsstarf
Hann sagði að starfsemi Fáks væri
tvíþætt: Annars vegar væri félagsstarf-
semi sem lyti að keppni og að því að
byggja upp aðstöðu fyrir almenna félags-
menn, svo sem reiðvelli, reiðgötur og
þvílíkt og að halda opnum reiðleiðum í-
nágrenni borgarinnar.
Hins vegar væri innt af höndum mikil-
væg þjónusta við félagsmenn: Félagið
ætti fjölmörg hesthús og væru þau eða
aðstaða í þeim leigð einstökum félags-
mönnum. Þá væru hestar teknir í hirð-
ingu sem væri bókstaflega fæði, húsnæði
og þjónusta fyrir hestana.
Þá ætti Fákur land í nágrenni borgar-
innar þar sem félagsmenn gætu beitt
hestum sínum á. „Því miður er nú útlit
fyrir að fari senn að þrengja að okkur.
Stærsta beitarhólfið hefur verið Geld-
inganesið. Nú er búið að skipuleggja þar
byggð þannig að ég býst við að við
missum það innan næstu tveggja ára,“
sagði Þorgeir.
Auk þess hefði Fákur haft aðstöðu til
sumarbeitar á gamla Korpúlfsstaðatún-
inu. Þar hefðu menn haft aðgang að
hestum sínum um helgar en að auki
hefði verið smalað í rétt tvisvar í viku svo
að fólk gæti í þann tíma gengið að
hestum sínum fyrirhafnarlítið. Þá ætti
félagið jörðina Ragnheiðarstaði í Gaul-
verjabæjarhreppi. Þar væru í vetur um
120 hross á fóðrum, einkum ungviði sem
gæti gengið úti eins lengi og veður
leyfðu. Þar væri ráðsmaður sem sæi um
að hirða hrossin, gefa þeim úti og hýsa
þau þegar þörf krefði. Öll aðstaða fyrir
hestamenn í gegn um Fák væri því mjög
góð.
Fákur skipuleggur hópferðir á sumrin
Tímamynd: Ámi Bjama.
og hafa þær verið með nokkuð föstu
sniði undanfarin ár. Farin er árleg Jóns-
messuferð á Þingvöll og síðast tóku þátt
í þeirri ferð um 100 manns og var dvalið
á Þingvöllum yfir helgina.
Þá gengst Fákur fyrir langri ferð um
verslunarmannahelgina en auk þessara
föstu ferða gengst félagið fyrir styttri
ferðum í nágrenni borgarinnar seinni
hluta vetrar og þegar kemur fram á
vorið.
Fákur heldur fræðslufundi um ýmis
efni viðkomandi hestamennsku þrisvar
til fjórum sinnum á vetri. Unglingastarf
félagsins er mjög öflugt að sögn Þorgeirs.
Bæði eru námskeið af ýmsum toga
haldin svo og sérstök árshátíð er haldin
fyrir unga fólkið. Þá fara ungliðarnir
venjulega einu sinni á vetri í kynnisferð
út úr borginni og í fyrra var farið norður
í Skagafjörð til að kynnast starfsemi
skagfirskra hestamanna. -sá

fp
$4 ö ..

* :
_ ■