Tíminn - 09.01.1990, Qupperneq 6

6 Tíminn.
Þriðjudagur 9. janúar 1990
Tíniinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
Steingrí mur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Friðun Þjóðleikhússins
Tíminn varð fyrstur blaða og annarra fjölmiðla
til þess að greina frá áætlunum þjóðleikhússtjóra
og ráðherraskipaðrar „bygginganefndar“ um að
gerbreyta útliti og fyrirkomulagi áhorfendasalar
Þjóðleikhússins.
Tíminn lagðist gegn þessari breytingu og skoraði
á menntamálaráðherra að verða við kröfu húsafrið-
unarnefndar um að friða leikhúsið fyrir ótímabær-
um og vanhugsuðum útlitsbreytingum og óvirðingu
við höfundarrétt arkitekts hússins, Guðjóns Samú-
elssonar.
Tíminn benti á í forystugreinum að það er ekki
einkamál þjóðleikhússtjóra, starfsmanna Þjóðleik-
Tíussins eða neinnar „bygginganefndar“, að standa
fyrir útlitsbreytingum á sjálfu Þjóðleikhúsi íslend-
inga, listrænu mannvirki í alþjóðareign. Jafnvel
æðstu stjórnvöld hafa ekki slíkan rétt. Þvert á móti
hefur ríkisstjórn og þjóðleikhússtjóra verið trúað
fyrir þessari þjóðareign. Stjórnvöld eru vörslumenn
Þjóðleikhússins og það væri trúnaðarbrot ef þau
tækju sér vald til þess að breyta upprunalegum
formum og heildarsvip byggingarinnar, hvort held-
ur er utan dyra eða innan húss.
Þjóðleikhúsið hefur ótvíræða sérstöðu í sögu
íslenskrar byggingarlistar og leiklistar. Aldrei fyrr
hafði verið ráðist í að reisa sérhannað leikhús á
íslandi. Aldrei hafði íslenskum arkitekt verið falið
vandasamara verkefni en að forma gerð og svipmót
þessa fyrsta leikhúss á íslandi.
Hin svokallaða „bygginganefnd“, sem ráðherra
skipaði til að annast viðgerðir á Þjóðleikhúsinu,
hefur gengið fram úr öllu hófi í hugmyndum sínum
um „endurbætur“ á húsinu. Reyndar vekur nafn
nefndarinnar, það að hún er kölluð „bygginga-
nefnd“, nokkra furðu, því að með slíkri nafngift er
verið að gera meira úr nefndinni en verkefni hennar
gefa tilefni til. Útilokað verður að telja að nefndin
hafi umboð til þess að standa fyrir einhvers konar
nýbyggingarframkvæmdum eða endurbyggingum.
Hún getur í raun ekki verið annað en nefnd til að
annast nauðsynlegar lagfæringar og viðhald.
Margir hafa orðið til þess að andmæla ráðagerð-
um um breytingar á Þjóðleikhúsinu. Húsafriðunar-
nefnd hefur gengið þar fram fyrir skjöldu með því
að krefjast friðunar á húsinu í samræmi við
húsfriðunarákvæði þjóðminjalaga. Formaður Arki-
tektafélags íslands hefur lýst andstöðu sinni, sem
telja verður að sé jafnframt andstaða félagsins.
Margir einstaklingar úr hópi leikara og arkitekta
hafa skrifað greinar gegn breytingaáformunum. Og
nú hefur það gerst að bandalag íslenskra listamanna
hefur gefið út yfirlýsingu um andstöðu sína gegn
endurbyggingarhugmyndum „bygginganefndarinn-
ar“. í mótmælum BÍL segir að ástæðulaust sé að
gerbreyta yfirbragði salarins til þess eins að „fylgja
tísku“ eða breyta því „breytinganna vegna“.
Þess er að vænta að menntamálaráðherra láti
þetta mál til sín taka með því að virða framkomin
andmæli og verða við óskum um friðun Þjóðleik-
hússins.
GARRI
Bankabyltingin
Viðunandi lausnir virðast í sjón-
máli á vandamálum Sambands ísl.
samvinnufélaga, en um tíma
horfðu mál þannig eftir síðasta
tilboð Landsbanka íslands, að
engra lausna væri að vænta vegna
þess að stjórn Sambandsins myndi
fella tilboð bankans. Eftirtvo fundi
stjórnarinnar um helgina, sem
samtals stóðu í níu tíma var tilboð
bankans samþykkt með því viðbót-
arákvæði að samningurinn gilti frá
því í septemberbyrjun, eins og
fyrri samningur gerði ráð fyrir, en
ekki frá áramótum, eins og sagði i
síðasta tilboði. Með því samkomu-
lagi sem nú stendur fyrir dyrum er
lokið bankabyltingunni, en eftir
standa þrir aðalbankar fyrir utan
sparisjóðina. Þarf varla að reikna
með breytingum í framtíðinni,
nema þá að sparisjóðirnir fari að
taka upp á því að sameinast sem er
heldur ólíklegt. Jón Sigurðsson,
bankamálaráðherra, getur vel
unað við niðurstöður mála, þótt
hugmyndir hans um verð á þeim
ágætu stofnunum sem seldar hafa
verið kunni að orka tvímælis. í
rauninni hefur verið sérkennilegt
að fylgjast með því hverjir hafa
unnið að því að koma verðinu á
Samvinnubankanum niður. Þar
hjuggu þeir sem talið var að myndu
hlífa, eða að minnsta kosti sýna
viðskiptalega sanngimi. Komið
hefur í Ijós að afstaða Lúðvíks
Jósepssonar og Eyjólfs K. Sigurj-
ónssonar, en þeir em fulltrúar
Alþýðubandalags og Alþýðuflokks
í bankaráði Landsbankans, hefur
reynst sérkennileg í meira lagi.
Þeir virðast hafa talið að hægt væri
að fá Samvinnubankann fyrir
spottprís vegna erfiðrar stöðu Sam-
bandsins. Nú verður það verkefni
kaupanda að reyna að vinna upp
þann skaða á góðvilja, sem afstaða
þessara tveggja manna olli.
Bréf frá Sjálfstæðismanni
Blaðinu hefur borist bréf frá
Sjálfstæðismanni um kosningu í
bankaráð Landsbankans. Þar
segir:
„Ákvörðun Sjálfstæðisflokksins
um kosningu fulltrúa flokksins í
bankaráð Landsbankans hefur
vakið nokkra athygli. í bankaráð-
inu átti flokkurinn tvo fulltrúa en
hefur nú einn því annan fulltrúa
flokksins fékk Kvennalistinn í sinn
hlut. Fram hefur komið í fjölmiðl-
um að Kvennalistinn vildi allt í
einu fá fulltrúa í bankaráð ríkis-
bankanna, en hafa til þessa látið
svo, að þær vildu síst af öllu koma
nálægt svo spUltum stofnunum, og
em nú búnar að missa meydóminn
í þessu sem öðru.
KvennaUstinn vildi fá fulltrúa í
bankaráð Seðlabanka, en á því gaf
Sjálfstæðisflokkurinn ekki nokk-
um kost. Hann var ákveðinn í því
að koma Kvennalistanum í Lands-
bankann því þá var auðveldara að
losna við þá fulltrúa flokksins sem
þar vom fyrir. Byggðist þetta á
óvild margra í flokknum í garð SÍS.
Um afstöðu tíl SÍS era þó mjög
skiptar skoðanir í flokknum.“
Varnaðarorð dr. Bjarna
Eins og kunnugt er, þá kaus
Sjálfstæðisflokkurínn að setja
Friðrik Sophusson í bankaráð
Landsbankans. Um þá ráðstöfun
segir bréfritari m.a.:
„Nú árar iUa hjá mörgum stómm
atvinnufyrírtækjum og þar með ■
sjávarútvegi. Bankaráð Lands-
bankans mun því þurfa á næstu
mánuðum að taka mikUvægar
ákvarðanir vegna ýmissa stórra
aðila sem skulda mikið í Lands-
bankanum. Það er harla einkenni-
legt að forysta Sjálfstæðisflokksins
skuU telja það ákjósanlega stöðu
að einn af aðal forystumönnum
flokksins skuli þurfa að taka slíkar
ákvarðanir. Ef til vill er ástæðan sú
að fjandskapur þeirra í garð sam-
vinnuhreyfingarinnar sé svo mikill
að þeir sjáist alls ekki fyrir.“
Þessi skrif Sjálfstæðismanns
minna á frásögn af orðum dr.
Bjama Benediktssonar, þáverandi
forsætisráðherra, þegar gerð var
ein hríðin að Sambandinu. Hvöttu
flokksmenn dr. Bjarna mjög tU
þess að láta kné fylgja kviði gegn
Sambandinu nú þegar sjálfstæðis-
menn væru í stjórn og gætu saumað
að því. Dr. Bjarni á þá að hafa
svarað m.a. kaupmönnum og
heUdsölum sem voru á fundinum
með svofeUdrí spurningu: Hvar
haldið þið að þið verðið staddir,
þegar Sambandið hefur verið
rústað.
Þetta era sömu sannindin í dag
og þau vora á dögum dr. Bjama.
Sannleikurínn er nefnUega sá, að
sú athafnasemi sem fram fer í
landinu er ein heild, þar sem
eðUlegt er að leita jafnvægis hverju
sinni. Pólitísk bUnda er ömurleg og
oft erfið viðureignar, þegar offarar
komast tU valda. En sem betur fer
era þeir yfirleitt í minnihluta, sem
sjá ekki skóginn fyrir trjánum,
Garri
lllllllllllllllllllllllllll VITTOGBREITT
Vond heimska á versta tíma
íslenskir heimalningar hreykja
sér stundum á haug og kveða upp
úr um heimsku annarra og þykjast
helvíti góðir, því þar með setja
þeir gáfumannastimpil á sig sjálfa.
Svona heimskutal er ekki alltaf
gáfulegt og ber oftar en ekki frem-
ur keim af sleggjudómum og útúr-
boruhætti, svo ekki sé talað um
fávísi, en sjálfstæðri hugsun viti
borinna manna.
Fleygt er að íslendingar þoli að
flestar ávirðingar séu upp á þá
bornar nema þá einu að vera
vændir um heimsku. Vera má að
eitthvað sé til í þessu, en hins ber
þá að gæta að þar er ekki sama
hver kaliar annan heimskan, því
ómerk eru ómagaorðin.
Maður sem lenti ungur í utanför-
um og þykist hafa höndlað sjálfan
heimsborgarabraginn kemur
stundum í fjölmiðla til að fræða
fáfróða landa sína um umheiminn
og kann þar á öllu skil eins og
tíðkast meðal þeirra sem grynnst
vaða.
Jón Ormur Halldórsson skrifaði
í síðasta tölublað Pressunnar grein-
arkorn undir fyrirsögninni „Vax-
andi heimska á versta tíma.“
Fíflsleikur
Heimsborgarinn veit svosem
hvaða einkunn hann á að gefa
löndum sínum og upphefur ræðu-
. höld úr leikverkinu Erasmus Mont-
anus í heimsPressunni. Sem kunn-
ugt er fjallar leikur sá um lítilsigld-
an afdalastrák sem lenti í þeirri
ógæfu að vera sendur til náms á
ókunnar slóðir og þóttist svo held-
ur betur yfir sveitunga sína hafinn
þegar heim kom og flutti ræður um
heimsku og fáfræði granna sinna
og ættingja.
Auðvitað var Montanus sá sem
lék mesta fíflið.
Spói fer út í heim er annað
skáldverk, sem Ólafur Jóhann setti
saman og fjallar um íslenskan
heimsborgara sem fór að spígspora
á erlendum torgum og taldi sig
góðan af. Einhverra hluta vegna
kærir tíðarandinn sig ekkert um að
halda Spóasögunni á lofti.
Höfundur heimskugreinarinnar
hefur óskaplegar áhyggjur af því
að engir af forystuliði Sjálfstæðis-
flokksins hafa dvalið í útlöndum.
Þess vegna er útsýn þeirra þröng
og þeir ekki færir um að fást við
stjórnmál. Þegar aftur á móti Jón
Ormur var í íhaldinu voru þar við
stjórnvöl menn sem höfðu dvalið i
meðal erlendra stórþjóða og voru |
því menn með mönnum.
Svo setur pressupenni sig í um- k
burðarlyndar stellingar: „Það
verða ekki allir heimskir á að halda i
sig heima, né heldur verða allir
víðsýnir af því að sjá vítt.“
Það skyldi þó aldrei vera.
Sleggjudómar
Mitt í allri angistinni yfir því að
forystulið Sjálfstæðisflokksins
skuli ekki hafa átt heima meðal
manna, það er að segja í útlöndum,
telur heimskugreinarhöfundur að
Kvennalistinn hafi séð ljósið ytra
og meira að segja Framsókn hefur
innan sinna vébanda menn sem
horft hafa langt út af bæjarhlaðinu,
„... þó dagblaðið Tíminn minni
kannski helst á héraðsfréttablað í
Albaníu, hvað varðar vídd í heims-
mynd.“
Þessi skarpgáfulega skoðun
byggist væntanlega á víðsýni og
þekkingu á málefninu sem um er
fjallað og hæfir þeim sem farið
hefur vítt of veröld og dvalið
meðal þjóða.
Fáfræði og sleggjudómar eru
sem sagt meðal þess sem teyga má
að sér í þeim stóru, fínu útlöndum,
þar sem þekkingin býr og þar sem
menn mannast upp í að verða að
mönnum eftir þeirri formúlu að
heima sé verst.
Annars er lesendum Tímans lát-
ið eftir að dæma um hvaða stoð er
undir skoðunum heimsborgarans
um víðsýni blaðsins og hversu
gáfulega hann fer með skoðanir
sínar.
Ætla mætti að Jón Ormur Hall-
dórsson lesi aldrei Tímann og viti
þar af leiðandi ekkert um hvað
hann er að þvæla og sé því að skrifa
um tilfinningar sínar en ekki stað-
fastar og viti bornar skoðanir.
En í greininni um vaxandi
heimsku víkur hann að lokum að
alþjóðahyggju sinni: „Afstaða
okkar til mjög náinnar efnahags-
legrar og stjórnmálalegrar sam-
vinnu við ríki Evrópu mun skipta
meira máli en flest annað í íslensk-
um stjómmálum."
Og enn kemst greinarhöfundur í
uppnám þegar áhyggjurnar hrann-
ast upp í huga hans vegna þess að
Sjálfstæðisflokkurinn sé svo
hörmulega vanbúinn til að mæta
þeim breytingum. Forystuliðið hef-
ur nefnilega alltaf búið á íslandi og
er því vanhæft til að taka þátt í
stjórnmálum.
Að þessu athuguðu fer að kvikna
á perunni hjá Tímamönnum. Ein-
kunnin héraðsfréttablað í Albaníu
er gefin fyrir það að Tíminn hefur
til þessa ekki verið sérlega ginn-
keyptur fyrir að ísland samsamist
sameinaðri Evrópu, helst umræðu-
laust. Blaðið hefur aftur á móti
varað við allri fljótfærni varðandi
þau mál og staðið heldur á móti því
að bókstaflega öllum landsréttind-
um sé fómað fyrir tollafríðindi og
baunadisk.
Menn mega gjarnan búa exlendis
og leika þar fífl á torgum. En af því
háttalagi ættu þeir að láta þegar
heim kemur og temja sér háttu
siðaðra manna, jafnvel þótt heima-
aldir séu.
Og varðandi allt fljótræði um
sameiningu við Evrópubandalag
er full ástæða til að vara við
vaxandi heimsku á versta tíma.
OÓ