Tíminn - 25.01.1990, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 25. janúar 1990
Tíminn 9
hugsað sér tímasetninguna á lýð-
ræðislegum umbótum. Hann hefur
talað um nauðsyn pólitísks sam-
hengis til 1997. En hann hefur líka
sagt að Bretar væru ekki uppteknir
við að hlusta á hvað Kínverjum
væri að skapi og fara síðan ná-
kvæmlega eftir því.
Kínverjar þrjóskir
og tortryggnir
Kínversk stjórnvöld eru við-
kvæm fyrir gagnrýni og halda
þrjósk við þá fullyrðingu að at-
burðirnir á Torgi hins himneska
friðar væru aðeins staðbundnir
smáerfiðleikar. Þau neita að viður-
kenna ástæðurnar til núverandi
uppreisnarhugarfars Hong Kong-
búa. Hvert skref sem Bretar hafa
tekið til að draga úr áhrifum at-
burðanna 4. júní hefur samkvæmt
því aukið æ meir á tortryggni í
samskiptum Kínverja og Breta.
Ákvörðun Breta um að veita
50,000 fjölskyldum í Hong Kong
(25,000 manns alls) fullgild bresk
vegabréf hefur hleypt sérstaklega
illu blóði í kínversk stjórnvöld.
Hér er um að ræða úrvalsfólk, sem
Kínverjar álíta nauðsynlegt að
verði um kyrrt til að tryggja að
umskiptin 1997 gangi snurðulaust
fyrir sig.
Andstaða í Bretlandi gegn því
að veita þessu fólki viðtöku gerir
illt verra. Ólíklegt er að þjóðarstolt
Kínverja eflist við þá vissu að
sennilega er Hong Kong borgurum
aðeins veitt landvist í Bretlandi
fyrir náð og miskunn, af ríkisstjórn
sem er undir áköfum þrýstingi
heima fyrir að veita eins fáum
Kínverjum innflytjendaleyfi og
þeir komast upp með.
Skýring Breta á því að hafa veitt
vegabréfin - sú að þeir sem þau
fengu myndu því aðeins velja að
fara til Bretlands ef Kínverjarsvíki
samkomulagið eftir 1997 - mætir
litlum skilningi í Peking. í>ar halda
menn því fram að meðlimir laga-
stofnana og aðrir í mikilvægum
stöðum álíti sér frjálst að rífa niður
áhrif frá meginlandinu, vitandi að
þeir eigi víst hæli í Bretlandi.
Auðvitað er það niðurrifsstarf-
semi sem litlausu mönnunum í
Maó-fötunum stendur mest skelf-
ing af. Li Peng, sem nýlega er
orðinn 61 árs, er sennilega mest
hataði maðurinn í Kína. Sem ætt-
leiddur sonur Chou Enlai er hann
það sem næst verður komist þvf að
vera erfðaprins í því sem eftir er af
kommúnistaheiminum. Það var
hann sem kom fram í sjónvarpi í
júni sl., baðandi út handleggjun-
um, þar sem hann tilkynnti að
herlög væru sett, og litið er svo á
að hann sé sá sem aðalábyrgðina
beri á fjöldamorðunum. Það hlýtur
að hafa verið í hans augum eins og
versta martröð hans væri að koma
fram þegar fólk safnaðist saman
þúsundum saman á gamlárskvöld í
miðborg Hong Kong og krafðist
þess að gripið yrði til sömu aðgerða
í Kína og í Rúmeníu. Myndirnar
af Nicolae Ceausescu líflátnum,
eina bandamanni Kína sem eftir
var í Evrópu, minntu harkalega á
bitra uppskeru þeirra sem undir
verða í byltingu.
En það er ekki Hong Kong sem
Kína stendur mest hætta af. Það er
sjálf forystan í landinu. Þó að hún
lúti valdi harðlínumanna er hún
veikburða og sundruð. Mennirnir
sem stýra fjölmennustu þjóð á
jarðríki hafa engar sannfærandi
áætlanir um hvernig vinna megi
landið út úr efnahagslegum og
félagslegum þrengingum, sem auk-
ið er á með undirokun.
Hins vegar er óhjákvæmilegt að
tíminn vinni gegn hinum gömlu og
þrjósku. Deng og Yang Shangkun
forseti eru báðir um áttrætt. Við 1
dauða þeirra, sérstaklega Dengs,
kemur fram í dagsljósið valdabar-
átta bak við tjöldin. Og eins og
venjan er í Kína getur dauði leið-
toga verið tími nýrrar uppreisnar.
Það kann að vera að besta von
íbúa Hong Kong um að njóta
freisis og lýðræðis sé sú að þegar
að því kemur að 1997 rennur úpþ,
hafi almcnn bylting komið frjáls-
lyndari stjórn að völdum í Kína. ,
jlllllllllllllllllllllllll FÓLK llllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllliflllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllll^
Israelskur fræðimaður
Andstæðingarnir kunna
líka að leggja saman
„Þeir geta lagt saman eins og
allir vita,“ segir hann. Fjögurra
milljóna talan, samanlögð við
fjölda þeirra sem dóu annars
staðar, gæfi endanlega útkomu
fórnarlamba Helfararinnar sem
væri sýnu hærri en sú ónákvæma
tala 6 milljónir sem hefur lengi
verið fest í sessi með mismunandi
aðferðum, m.a. samanburði á hag-
tölum um fjölda evrópskra gyðinga
fyrir og eftir styrjöldina.
Þó að mismunandi áætlaðar töl-
ur um fjölda dauðra í Auschwitz
hafi verið gefnar upp á þessu ári
meðan æsingurinn var sem mestur
vegna rómversk-kaþólsks nunnu-
klausturs sem komið hefur verið á
laggirnar í Auschwitz er oftast
vitnað til talnanna 2,5 milljónir
gyðinga og 1,5 milljón af öðrum
kynstofnum, sem flestir eru álitnir
hafa verið Pólverjar. f lok sept-
ember birti Yehuda Bauer grein í
The Jerusalem Post þar sem hann
sagði þessar tölur „augljóslega
rangar".
1,6 milljón drepin
í Auschwitz
Bauer segir að fyrir fimm árum
hafi rannsókn franska gyðinga-
sagnfræðingsins Georges Wellers
staðfest að u.þ.b. 1,6 milljón
manna hefðu verið drepnir með
gasi, teknir af lífi á annan hátt,
píndir til dauða eða hefðu fallið
fyrir hungri eða sjúkdómi í Ausch-
witz. Samkvæmt þessari rannsókn
hefði um 1,35 milljón fórnarlamb-
anna verið gyðingar. 83.000 voru
Pólverjar, 20.000 sígaunar og
12.000 sovéskir stríðsfangar. Að
auki voru 150.000 Pólverjar fangar
í Auschwitz en síðar fluttir eitthvað
annað þar sem margir þeirra, þó
ekki meirihlutinn, dóu.
Grein Bauers hleypti af stað
heilmiklum gauragangi í ísrael.
Hann fékk símhringingar og bréf
þar sem hann var spurður hvers
vegna hann héldi því fram að
milljón færri gyðingar hefðu dáið í
Auschwitz en áður hefur verið
fullyrt.
Hvaða máli skiptir mun-
urinn þegar tölurnar eru
hvort sem er svo háar?
Það er svo sannarlega ástæða til
að spyrja hvers vegna munurinn á
svona óhugnanlegum áætluðum
dánartölum skipti yfirleitt máli.
Bauer svarar af tilfinningahita og
vísar til hlutverks sagnfræðingsins
og freistingarinnar til að búa til
„goðsögur" sem sé hættuleg tii
lengdar.
í ádeilum sínum á hinar þekktu
dánartölur í Auschwitz nýtur Bau-
er samþykkis starfsbróður síns við
hebreska háskólann, Yisrael
Gutman, sem er ritstjóri fjögurra
binda alfræðibókar um Helförina
sem kemur út á næsta ári. Gutman
stjómaði neðanjarðarhreyfingu
gyðinga í fangabúðunum í Áusch-
witz.
Var tilgangur talna-
fölsunarinnar af stjóm-
málalegum toga?
Meðal sagnfræðinga sem fjalla
um Helförina hefur stærri tölunum
verið vísað á bug í mörg ár að sögn
Bauers, þó að almenningur hafi
ekki haft spurnir af því, „og mér
finnst tími til kominn að al-
menningur fái að vita af því,“ segir
hann. Bauer gerir því skóna að
bæði pólskir kommúnistar og þjóð-
ernissinnar hafi haldið á lofti hærri
tölunum í stjórnmálalegum til-
gangi, þ.e. að sýna tap bæði gyð-
inga og Pólverja í svo gríðarlega
stórum tölum að mismunurinn á
örlögum þessara tveggja hópa má-
ist út. Bauer segist þó ekki gera
lítið úr árásum nasista á Pólverja.
Hann kallar þær þjóðarmorð, sem
hann skilgreinir sem „eyðingu
þjóðlegrar heildar með fjölda-
morði á úrvali" þeirra sem veittu
andstöðu. Blómi pólskra
menntamanna var myrtur í fanga-
búðunum, þ.á m. Auschwitz, að
hans sögn. En hvað gyðinga varð-
aði ætluðu nasistar þeim örlög sem
tóku út yfir það að eyða þjóð, þ.e.
„fjöldagjöreyðingu". Þjóðarmorð
og Helför segir hann aðskilinn
hrylling og ef þjóðir heims vilji
berjast gegn því að slíkt endurtaki
sig verði þær að hafa í huga
muninn. „Kólera og krabbamein
eru ekki meðhöndluð með sömu
aðferðum, það verður að gera
greinarmun á banvænum sjúkdóm-
um,“ segir hann.
Fjöldamorð nasista a gyðingum og
fleirum hafa lifað sem óhugnanleg
minning með mannkyninu í um 45
ár. Nú hefur ísraelskur sagnfræð-
ingur kveðið upp úr með það að
ekki hafi eins margir gyðingar
verið drepnir í Auschwitz og til
þessa hefur verið haldið fram.
Samt er talan skelfilega há. Myndin
sýnir einn sýningargripa í Ausch-
witz.
Lægri tölurnar yfirleitt
viðurkenndar af sóma-
kærum fræðimönnum
Um nokkurt skeið hafa mörg
samtök gyðinga forðast að taka
afstöðu varðandi dánartöluna í
Auschwitz. Elan Steinberg, fram-
kvæmdastjóri Heimsþings gyð-
inga, sem lét til sín taka í deilunni
um klaustrið í Auschwitz, fellst á
að lægri tölurnar séu yfirleitt viður-
kenndar af sómakærum fræði-
mönnum. Hann sagði að þó að
lægri tölurnar drægju ekki upp eins
skýra mynd af því sem raunveru-
lega gerðist í Auschwitz, sem „fyrst
og fremst var blóðvöllur gyðinga,"
leiddi sífelld endurtekning einfald-
lega til þess að margir gyðingar
legðu trú á hærri tölurnar.
„í mörgum löndum
björguðu íbúarnir lífi
gyðinga“
„Það er verkefni sagnfræðingsins
að rannsaka goðsögur,“ segir Bau-
er, „og ef þörf krefur að sprengja
þær í loft upp“. Hann skýrði betur
hvað hann ætti við með því að
benda á þá „hugmynd sumra ísra-
elskra stjórnmálamanna að allir
þeir sem ekki eru gyðingar hafi
verið á móti okkur" meðan á
Helförinni stóð, með einni undan-
tekningu, „þeim réttsýnu ekki-gyð-
ingum“ sem hafa verið heiðraðir
við Yad Vashem, minnismerkja-
miðstöðina um Helförina í Jerúsal-
em. „Þetta er hrein og klár vit-
Ieysa,“ segir Bauer. „I mörgum
löndum björguðu íbúarnir lífi gyð-
inganna."
Bauer segir það svipaða mis-
notkun á sögulegum staðreyndum
að „líkja hverjum og einum gyð-
ingahatara eftir Helförina við nas-
ista.“ Hann segir að það séu nas-
istahugmyndir í samtima gyðinga-
hatri, en oft er lfka mikilvægur
munur þar á. „Einfaldar samlíking-
ar eru nokkuð sem við verðum að
vara við,“ segir hann.
Bauer stendur á því fastar en
fótunum að hafa skuli það sem
sannara reynist um dánartölurnar í
Helförinni. En hann hefur líka
varað við því að „drekkja harma-
tárum og þjáningum í hafsjó af
neðanmálsgreinum" og „að koma
fram með fjarlægar gervi-vísinda-
legar aðferðir sem séu eins ómann-
legar og þær sem þeir studdust við
sem frömdu glæpinn eða þær sem
þeir studdust við sem voru við-
staddir og horfðu á án þess að
hafast nokkuð að“.
í Auschwitz er grafið í stein: Fjórar milljónir manna létu
lífið í fangabúðum nasista. En Yehuda Bauer, einn fremsti
sagnfræðingur varðandi Helförina og svarinn andstæðingur
þeirra sem neita því að hún hafi átt sér stað, segir að fjöldi
fórnarlambanna hafi verið minni en helmingur uppgefinnar
tölu.
Hvernig stendur á því að Bauer, yfirmaður deUdarinnar
sem fjallar um rannsóknir á Helförinni við stofnun um
samtíma gyðingdóm við hebreska háskólann í Jerúsalem,
heldur því fram að miklu færra fólk, og þar af leiðandi
miklu færri gyðingar, hafi dáið í Auschwitz en yfirleitt er
talið? „Fyrsta skylda sagnfræðingsins er að segja sannleik-
ann,“ segir Bauer. Og í þessu tilfeUi er sannleikurinn nógu
skelfilegur. Að ýkja fjölda dauðra í Auschwitz segir hann
að „væri aðeins vatn á myllu þeirra sem neita því að
Helförin hafi átt sér stað.“