Tíminn - 26.01.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminnv.v,v> \
Föstudagur 26. janúar 1990 Föstudagur 26. janúar 1990
i’t’*
Timinn
ÞingmennirnirSkúli AlexanderssonogGuðmundurH.Garðarssonsetjaframfurðulegakröfu í utandagskrárumræðu á Alþingi:
Vilja að ríkið
greiði kostnað
vegna útgerðar
Andra við BNA
Þingmennirnir Skúli Alexandersson
og Guðmundur H. Garðarsson sögðu í
utandagskrárumræðu um málefni Andra
BA, sem nú liggur verkefnalaus við
stendur Alaska, að ríkisvaldið bæri
ábyrgð á því hvernig komið væri fyrir
skipinu. Þeir sögðu að eðlilegt væri að
ríkisvaldið bætti þann skaða sem útgerð-
arfélagið hefði orðið fyrir. Utanríkisráð-
herra vísaði þessum kröfum á bug og
sagði að alla tíð hefði verið ljóst að um
áhætturekstur væri að ræða sem væri
algerlega á ábyrgð útgerðarfélagsins.
Hvernig á að skilja
samninginn frá 1984?
Það var Skúli Alexandersson, þing-
maður Alþýðubandalagsins á Vestur-
landi, sem óskaði eftir utandagskrárum-
ræðunni. Hann óskaði eftir því að utan-
ríkis-, samgöngu- og sjávarútvegsráð-
herra gerðu grein fyrir sínum afskiptum
af málinu. Sjávarútvegsráðherra gat ekki
verið viðstaddur umræðuna.
í upphafi ræðu sinnar vitnaði Skúli til
ummæla sem Steingrímur Sigfússon sam-
gönguráðherra lét falla þegar hann flutti
á síðasta þingi frumvarp um heimild til
íslenska úthafsútgerðarfélagsins til að
kaupa skip. Þá sagði ráðherrann m.a.:
„Þannig háttar til að skipaútgerð þessi,
ef af verður, er ætluð til að nýta veiði-
heimildir sem íslendingar hafa sam-
kvæmt samningi við Bandaríkjamenn."
Skúli spurði síðan á hverju hann byggði
ummæli sín um veiðiheimildir.
Þá spurði hann utanríkisráðherra
hvernig utanríkisráðuneytið skilji samn-
inginn sem íslensk og bandarísk stjórn-
völd gerðu með sér árið 1984 og útgerð
Andra byggir á. Einnig spurði hann
hvort samningurinn væri öðruvísi en
haldið hefur verið fram. Þá spurði hann
ráðherrana báða hvort þeir telji sig ekki
bera ábyrgð á hvernig komið sé fyrir
Andra þar eð útgerð hans hefði byggst á
fullyrðingum ráðherra um að gerður
hefði verið samningur um veiðiheimildir
við strendur Alaska.
Andri missti af kvótanum
fyrirárið 1989
Steingrímur Sigfússon samgönguráð-
herra rakti í stuttu máli afskipti ráðu-
neytisins af málinu. Hann sagði að
ráðuneytið hefði meðhöndlað ósk út-
gerðarfélagsins, um að skrásetja skipið
hér á landi, eins og venja er þegar um
eldra en 12 ára gamalt skip er að ræða.
í bréfi sem sjávarútvegsráðuneytið sendi
samgönguráðuneytinu snemma árs 1989
kemur fram að árið 1988 fékk Úthafsút-
gerðarfélagið úthlutað 40 þúsund tonna
þorskkvóta til veiða við strendur Alaska.
Félagið gat ekki nýtt sér þessa heimild
en var úthlutað sama kvóta fyrir árið
1989. í bréfinu er hvatt til þess að
útgerðarfélagið fái að flytja til landsins
skip svo að hægt verði að nýta þennan
kvóta.
Eftir að utanríkis- og sjávarútvegs-
ráðuneytið höfðu mælt með umsókn
útgerðarfélagsins flutti samgönguráð-
herra frumvarp á Alþingi þar sem félag-
inu var veitt heimild til að flytja inn skip.
Þar með lauk afskiptum ráðuneytisins af
málinu.
Jón Baldvin Hannibalsson utanríkis-
ráðherra sagði að útgerð Andra hefði á
árinu 1989 fengið heimild til að vinna allt
að 30 þúsund tonn af þorski sem sameig-
inlega var ætlaður erlendum vinnsluskip-
um. Ástæðan fyrir því að ekki tókst að
nýta þennan kvóta var að skipið komst
ekki á vettvang. Yfirvöld í Kanada buðu
ekki upp á framlengingu á þessum kvóta
en skipið gat fengið að veiða aðrar
fisktegundir.
Ráðherra sagði að það væri skylda
íslenskra yfirvalda að aðstoða íslensk
fyrirtæki í samskiptum við erlend
stjórnvöld. Hann sagði að það hefði
utanríkisráðuneytið gert eftir að útgerð
Andra óskaði eftir aðstoð í desember
síðastliðnum.
Ábyrgð íslenskra stjórnvalda
Skúli Alexandersson tók aftur til máls
og sagði að útgerð Andra hefði treyst því
að hægt væri að hefja vinnslu á fiski í
tengslum við samninginn frá 1984. Hann
sagði að svo virtist sem að íslensk
stjórnvöld hafi misskilið þennan
samning. Skúli sagði að fyrir tæpu ári
hefðu verið gefnar yfirlýsingar á Alþingi
um að hér væri um að ræða veiðiheimild-
ir sem hann sagðist skilja sem svo að
þýddi jafnframt heimild til vinnslu. Skúli
sagði að ef svo væri ekki hefði Alþingi
verið blekkt.
„íslensk stjórnvöld hljóta að taka
ábyrgð á þessu, hvað svo sem þau segja
í dag. Ef Andri BA fær ekki fisk til
vinnslu, hefur orðið stórkostlegur skaði
hjá útgerðinni þar eð ekki er hægt að
nota skipið hér við land. íslensk stjórn-
völd hljóta því að finna fyrir því þegar
þau reyna að koma sér út úr þessari
klípu.
Skipið virðist ekki hafa annað en
stimpil á pappírum um að það megi
vinna fisk.“
„Nú duga engin stóryrði
herra utanríkisráðherra“
Guðmundur H. Garðarsson þingmað-
ur Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík, vildi
taka undir með Skúla um ábyrgð stjórn-
valda í þessu máli. „Þeir aðilar sem
standa fyrir þessari útgerð verða að fá
þær bætur sem greinilegt er að íslenska
ríkið verður að greiða vegna þessa máls.
Og nú duga, hæstvirtur utanríkisráð-
herra, engin stóryrði eða persónulegar
árásir á menn út í bæ. („Hef ég verið
með stóryrði"? Innskot frá utanríkisráð-
herra) Nú dugir ekkert að vera með
stráksskap eins og þú hefur verið með æ
ofan í æ. („Ég verð að benda háttvirtum
þingmanni á að hæstvirtur utanríkisráð-
herra hefur ekki haft í frammi hin
minnstu stóryrði í ræðustóli." Innskot
frá forseta Sameinaðs þings) Maður er
nú bara orðinn svo vanur því hér að
þegar aðila utan þingsala ber á góma, að
þá sé ráðherrann með skæting og svari
útúr, að maður gefur sér það fyrirfram.
En sleppum því. Hér er fullyrt að
núverandi ríkisstjórn hafi vísvitandi
blekkt þingmenn og hafi hún gert það
hefur hún einnig blekkt þann útgerðar-
aðila sem hér um ræðir. Því hlýtur það
að vera krafa okkar að þessir ráðherrar,
sem bera ábyrgð á þessum máli, geri
okkur grein fyrir þvi' hvernig þessum
málum er raunverulega háttað. Ég sé
ekki betur en útgerðaraðilinn hljóti að
eiga háar kröfur á hendur þeim sem hafa
haldið á þessu máli.“
Ábyrgðin er útgerðarinnar
Steingrímur Sigfússon sagði að ráðu-
neytið hefði staðið í þeirri trú að engir
meinbugir væru á því að nýta veiðiheim-
ildir við Alaska. „Ég tel það alla tíð hafa
verið ljóst að áhætta í sambandi við
þennan rekstur var á herðum fyrirtækis-
ins sem að fúsum og frjálsum vilja tekur
þá ákvörðun og áhættu að reyna að fara
í þessa atvinnustarfsemi."
* 1«. uuiræuunum a Ajpingi i gær. Skuli Alexandersson er í ræðustól.
Jón Baldvin Hannibalsson sagði að
samningurinn frá 1984 hefði verið um
veiðar og nýtingu á fiski. „Það er alveg
ljóst að hér er um að ræða sameiginlegt
áhættufyrirtæki íslenskra og bandarískra
aðila. Það var samkomulag um að hinn
erlendi samstarfsaðili annaðist veiðar,
en hið íslenska skip sæi um vinnslu. Um
þetta var enginn blekktur. Á grundvelli
samningsins fékk þetta fyrirtæki vinnslu-
kvóta upp á allt að 30 þúsund tonn úr
sameiginlegum kvóta. Það var áhætta
tekin. Auðvitað gat það hent að þessi
kvóti veiddist ekki. Það hefði líka geta
hent að skipið kæmist aldrei á staðinn.
Það var líka það sem gerðist. Skipið
komst aldrei á staðinn og gat ekki nýtt
þá veiðiheimild sem það sannarlega
hafði. Samningurinn var framlengdur,
en útgerðaraðilanum var að sjálfsögðu
ljóst að það lá ekkert fyrir um það
fyrirfram hvaða kvóta yrði úthlutað á
næsta ári. Það var ekki ráðuneytisins að
segja til um það.
Ef við lítum á tölur yfir hver hefur
verið hlutur útlendinga og sameiginlegra
áhættufyrirtækja á þessu svæði, þá ætti
mönnum að vera ljóst að þar gátu orðið
breytingar frá ári til árs. Árið 1985
veiddu japönsk skip meira en 1,1 milljón
tonna innan bandarískrar efnahagslög-
sögu. Árið 1989 fengu þeir ekki að veiða
neitt. Ef menn eru að spyrja um áhættu
þá ítreka ég, hér var verið að stofna til
áhættufyrirtækis á grundvelli samnings
sem kveður ekki á um kvóta. Hann gefur
aðeins heimild til að sækja um kvóta. Tal
um ábyrgð ríkissjóðs og bótakröfu á
hendur stjórnvöldum er furðulegt. Það
er ábyrgðarhlutur að þingmaður skuli
hafa gerst talsmaður slíkra sjónarmiða
án þess að hafa kynnt sér málið.“
Bandarískir útgerðarmenn
veiða megnið af kvótanum
Guðmundur H. Garðarsson tók aftur
til máls og sagði að stjórnvöld hefðu þá
meginskyldu að vekja athygli viðkom-
andi aðila á því hverjar hugsanlegar
breytingar kunna að verða í úthlutun
kvóta frá ári til árs. Hann ítrekaði fyrri
ummæli um ábyrgð íslenskra stjórnvalda
í málinu og bað um þau legðu fram
skriflega skýrslu um málið fyrir Alþingi.
Jón Baldvin Hannibalsson sagði að í
ár væri horfur á að erlendir aðilar myndu
Tímamyndir: Árni Bjarna
veiða 10% af öllum þeim afla sem verður
veiddur á þessu svæði. Fyrir þremur
árum veiddu þessir aðilar um 80%
aflans.
Ráðherra sagði að það hefði ekki
verið til að auðvelda afskipti stjórnvalda
af þessu máli að Jón Kristinsson, einn af
þremur aðilum að útgerðarfyrirtækinu,
hefði sagt sig úr fyrirtækinu vorið 1989.
í desember sama ár sendi hann út bréf.
þar sem hann segir að útgerðarfélagið
hafi ekki rétt til vinnslukvótans. „Svo er
verið að tala um að íslensk stjórnvöld
séu skaðabótaskyld,“ sagði Jón Baldvin.