Tíminn - 10.03.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavlk. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttstjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Timans. Prentun : Blaöaprent h.f.
Frá og meö 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift I kr. 1000,-, verð í lausasölu I 90,- kr og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Sigur Genschers
Helmut Kohl, kanslari Vestur- Þýskalands og
formaður Kristilegra demókrata, hins stóra og
valdamikla hægri flokks landsins, heíur þótt sein-
heppinn í ýmsum gerðum sínum. Hafí hann náð sér
á strik í einn tíma hefur hann dalað jaínskyndilega
í annan.
Um það bil sem austur-þýska stjómkerfið var að
hrynja og aðrir stóratburðir áttu sér stað austan
jámtjaldsins síðastliðið haust var gengi Kohls í
lægð. Hins vegar tókst honum að reisa sig nokkuð
við, þegar hann kvað einna fyrstur upp úr með það
að þýsku ríkin yrðu að sameinast sem íyrst, þótt hjá
mörgum fengi hann bágt fyrir það orðalag á tillög-
um sínum um sameininguna að tala um „endur-
sameiningu“, sem lagt var út þannig, að hann sæi
fyrir sér að sameinað Þýskaland eignaðist að nýju
þau lönd sem áður töldust þýsk en tilheyra nú Pól-
landi samkvæmt landamærasamningum eftir styrj-
öldina.
Það verður ekki frá Hemut Kohl tekið að hann sá
rétt í því að sameining Þýskalands myndi ganga
hratt fyrir sig. Hins vegar hefiir hann orðið offari í
pólitískri veiðibræði sinni í sambandi við þetta mál.
Hann fór að slá á strengi þýskrar þjóðemishyggju,
sem hvarvetna þótti óviðurkvæmilegt og þótti stað-
festa grunsemdir um að tal hans um „endursamein-
ingu“ merkti í raun og vem að Þjóðverjar hlytu fyrr
eða síðar að fara í landamæradeilu við Pólverja.
Ekki var það einasta að hann fengi pólsk stjóm-
völd upp á móti sér, heldur Evrópuþjóðir yfirleitt,
ekki síst sigurvegarana í heimsstyrjöldinni, sem
þóttust eiga síðasta orðið um það, hvemig landa-
mæmm Þýskalands og Póllands skyldi háttað. Auk
þess kom í ljós að sameiningartal Kohls og viðhorf
til landamæra Þýskalands í austri, vöktu minni
hrifningu í Vestur- Þýskalandi en hann kann að
hafa átt von á. Mestu varðaði að samstarfsflokkur
Kristilegra demókrata, Frjálsir demókratar, undir
forystu Hans-Dietrich Genschers utanríkisráð-
herra, snerist algerlega gegn hugmyndum Kohls,
svo að lá við stjómarslitum.
Innan þýsku stjómarinnar hefur þetta mál nú
verið til lykta leitt með uppgjöf kanslarans á stefnu
sinni. Sambandsþingið í Bonn hefur samþykkt
þingsályktun í anda Genschers, þar sem Pólveijar
em fullvissaðir um að Þjóðveijar ætli að virða nú-
verandi landamæri, allt landakröfutal sé úr sög-
unni.
Vestur-Þjóðveijar hafa í þessu máli notið stefnu-
festu og skynsamlegra ráða Genschers utanríkis-
ráðherra, sem á óvenju löngum ferli í því embætti
hefur unnið Þjóðveijum traust í utanríkisstefhu
sinni, ekki síst hvað varðar samskipti við Austur-
Evrópuríkin. Hafi Genscher tekið „austurstefnu“
Willy Brandts sér til fyrirmyndar, er víst að hann
hefur fylgt henni eftir af sannfæringu, fest hana í
sessi sem gmndvallaratriði í þýskri utanríkisstefhu.
Með stefnufestu hefur Genscher brotið tækifæris-
stefnu Kohls kanslara á bak aftur.
'\oo\ T-crT' n; i i.i-íhnsoiifi i
Laugardagur 10. mars 1990
JLESSAR VIKURNAR eru
þjóðir að vakna upp í nýjum
heimi, þar sem helstu viðbrögð
þeirra, sem vilja ekki taka á sig
vitundina um heimskupör fyrri
daga, er að segja að þeir hafi
ekki verið fæddir á tímum kalda
stríðsins um 1950 og ekki komn-
ir til vits og ára á dögum blóma-
byltingarinnar skömmu fyrir
1970. Hér á landi hefur verið
ástunduð mikil þrætubókarlist
um svart og hvítt og misjafnlega
grátt í pólitík, brúnstakka og
svartstakka og falangista stríðs-
tímans, og það rauða veldi sem
hótaði að leggja undir sig heim-
inn undir kjörorðinu: Betri
rauður en dauður, og hélt úti
undirróðursstarfsemi í lýðræðis-
ríkjum Vestur-Evrópu, fyrir
utan að standa grátt fyrir járnum
gegn kapítalistum Bandaríkj-
anna, sem voru jafn gráir fyrir
járnum og höfðu auk þess tekið
að sér að gegna einskonar lög-
reglustörfum í heiminum við
misjafnt þakklæti. Þetta vilja nú
mestu þrætumennirnir og trú-
boðar austurs og vesturs í pólitík
strika yfir, og byrja upp á nýtt
með hreinar hendur. Það getur
hins vegar reynst erfitt þótt fólk
sé fljótt að gleyma sé því sagt að
gera það. Fyrstu og ótvíræðustu
viðbrögð um að gleymskan er
fjórða pólitíska aflið í landinu,
fyrir utan þessar alvanalegu Iín-
ur eins og hægri, miðju og
vinstri, komu fram í nýlegri
skoðanakönnum um fylgi flokka,
sem Félagsvísindastofnun há-
skólans gerði fyrir Morgugn-
blaðið. Par kemur fram að Al-
þýðubandalagið eitt flokka bætir
við sig 3,6% í fylgi frá því í
október s.l. Allir hinir stóru
flokkarnir tapa fylgi þótt í litlum
mæli sé. Þetta er stórmerkileg
niðurstaða, einkum þegar haft
er í huga að fortíð Alþýðu-
bandalagsins er þannig að mati
flokksmanna, að þeir vilja ekki
ræða hana. Er engu líkara en
þeir sem gerðust gistivinir
Ceausescu njóti nú meiri pólit-
ísks trúnaðar en aðrir menn.
Herferð
gleymskunnar
Ljóst er að gleymskuherferðin
mikla er hafin og rekin af ekki
minni krafti en sóknin áður gegn
því lýðræðisskipulagi, sem við
búum við. Hún er í sjálfu sér
ekkert undrunarefni. Hitt sætir
meiri undrun, að þeir sem eru
spurðir í skoðanakönnun skuli í
svo ríkum mæli muna eftir Al-
þýðubandalaginu og tjá því holl-
ustu sína. Víst á Alþýðubanda-
lagið marga stuðningsmenn, eða
fólk sem það getur spilað á hjá
fréttastofum. Nægir í því efni að
minna á dagskrá sem gerð var
um Havel Tékkóslóvakíuforseta
á Stöð 2, þar sem smalað var
saman þekktu Alþýðubanda-
lagsfólki til að tjá sig um forset-
ann og væntanlega „sigur sósíal-
ismans“, eins og þetta fólk kall-
aði umbyltinguna í Tékkó-
slóvakíu meðan á heimsókninni
stóð. Aðeins einn maður var
kvaddur til úr öðrum herbúðum.
Honum var mest umhugað um
að ræða um skáldið Havel. Þetta
sýnir eitt með öðru að andlegt
hernmám kommúnista, sem
komið var á hér á landi á fjórða
áratugnum varir enn. Enda er
keppst við um þessar mundir
veifa þeim trjám sem til eru.
Annað kemur til sem gerir
þeim sem fylgdu og fylgja Al-
þýðubandalaginu auðvelt að
gleyma. Núverandi formaður
Alþýðubandalagsins, Ólafur
Ragnar Grímsson, er alls ekki af.
því sauðahúsi sem nauðsynleg
upprifjun nær til. Hann er kom-
inn úr öðrum stað og var að læra
stjórnmálafræði í skjóli sam-
vinnuhreyfingarinnar og fram-
sóknarmanna á meðan hvað
harðast var sótt að almenningi
með, að betra væri að vera
rauður en dauður, m.a. hér á
íslandi. Ólafur Ragnar og Jón
Baldvin Hannibalsson hafa að
undanförnu haldið fundi, þar
sem þeir hafa verið að kynna
fyrir almenningi hvað það væri,
sem gæti sameinað jafnaðar-
menn í landinu. Þessi samvinna
þessara tveggja ágætu manna,
sem eins og margir aðrir í ríkis-
stjórn Steingríms Hermanns-
sonar eru fulltrúar nýrrar kyn-
slóðar í pólitík, hefur slævt mjög
það uppgjör sem beið Alþýðu-
bandalagsins eftir síðustu at-
burði í Austur-Evrópu. Sam-
kvæmt fyrrnefndri skoðana-
könnun virðist Alþýðubanda-
lagið hafa grætt á þessum hug-
myndum formannanna, en Al-
þýðuflokkurinn heldur áfram að
tapa, enda er fortíð hans flekk-
laus. Þeir ætla ekki einungis að
gleyma því sem liðið er hjá
Alþýðubandalaginu. Þeir eru
þegar komnir með skikkju jafn-
aðarmennskunnar á aðra öxlina
og ætla að hafa hana þar á
meðan élið stendur. Þannig hef-
ur tilvist Ólafs Ragnars og upp-
runi orðið m.a. til bjargar flokki
hans í bili, fyrir utan þá vist-
munalegu kenningu íhaldsins að
ekki megi sparka í „hræið.“
Eiður vill ekki
í flatsængina
Lítið hefur heyrst frá Alþýðu-
flokknum um þær nýju hug-
myndir um jafnaðarstefnu sem
þeir Ólafur Ragnar og Jón
Baldvin eru boðberar fyrir. Al-
þýðublaðið er ekki stórt og
kannski er þar ekki pláss fyrir
jafn þýðingarmiklar hugmyndir
og þær að sameina fyrrum gamla
Moskuv-komma og krata, en
þeir hafa verið þekktir að allt
öðru en stórum kærleik. Það
kærleiksleysi á sér þær sögulegu
rætur, sem að vísu er búið að
strika yfir samkvæmt kenning-
unni um að nú skuli öllu gleymt,
að Moskvuvaldið átti varla meiri
fjandmenn á sínum tíma en
Jafnaðarmenn. Þeir voru hinn
lini leir, sem þvældist bara fyrir
þeim sem kunnu skil á öllum
vandmálum, eins og nú er komið
í ljós eða hitt þó heldur. En nú
á að endurskrifa söguna og byrja
upp á nýtt. Eiður Guðnason,
alþingismaður, er ekki allskost-
ar sáttur við að Alþýðubanda-
lagið sé ekki orðið annað en
samsetningur af loftöndum án
tengsla við jörðina.
Morgunblaðið fer sér hægt í
umræðum um þær breytingar,
sem orðnar eru í Austur-Evr-
ópu, og þá þýðingu sem þær
kunna að hafa fyrir íslenska
pólitík. Blaðið hefur eflaust
hugann meira við hinar sögulegu
sættir, sem í einn tíma voru
boðaðar við þá, sem kenndu á
götuhornum, að allt væri lygi
sem Mogunblaðið hefði sagt um
kommúnisman. Samt notar
blaðið Staksteina til að hafa eftir
öðrum ummæli um breytingarn-
ar. Þannig kemst blaðið hjá því
að vera sjálft borið fyrir skoðun-
um. Þau eru alltaf viðkvæm
kommamálin hjá Mbl., enda er
haft fyrir satt að giftist hluthafar
í Mbl. á annað borð út fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, þá sé aðil-
ann að finna í Alþýðubandalag-
inu.
En hvað um það, þá birtist
nýverið umsögn og tilvitnun í
grein eftir Eið Guðnason í Stak-
steinum, tekin upp úr Alþýðu-
blaðinu. Þar sagði Eiður m.a.:
„Ég hef ekki séð nein rök sem
mæla með því að leggja niður
Alþýðuflokkinn. Ef þeir Jón
Baldvin og Ólafur Ragnar vilja
í eina sæng, þá er ég ekkert viss
um að mig langi til að liggja þar
með þeim. Ég held jafnvel að
svo sé um talsvert fleiri.“ Þessi
ummæli taka af allan vafa um
afstöðu eins virtasta þingmanns
Alþýðuflokksins. Honum skýst
að vísu svolítið síðar, þegar
hann gerir samasemmerki við
skrif íhalds og krata um Sovét-
kerfið. Borgaraflokkarnir í
landinu gagnrýndu allir þetta
kerfi, þótt Eiður kjósi að sleppa
framsóknarmönnum. En við
erum því vanir að kratar láti
svona, enda hafa þeir lengi verið
á biðilsbuxunum við íhaldið og
er vonandi að þær detti ekki
niður um þá í ákafanum. Eiður
minnist í sambandi við róg
kommanna um krata árásar
Þjóðviljans á Stefán Jóhann,
þegar eina ferðina enn var gerð
tilraun til að gera þennan fyrr-
verandi forsætisráðherra lands-
ins að föðurlandssvikara. Vegna
þess hve Eiður er ánægður með
íhaldið er vert að minna hann á,
að það var Tíminn sem sam-
stundis andmælti þessari aðför.
Alþýðublaðið og Morgunblaðið
voru eitthvað seinni að vakna og
hljóta þau að vita skýringar á
því.
Umbótavilji sker
á efnahagsaðstoð
Eins og látið hefur verið síð-
ustu dagana gæti fólk haldið að
þungamiðja pólitískra átaka í
heiminum hefði færst til Afríku
og þó einkum til Suður-Afríku.
Þetta er kannski eðlilegt, þar
sem engan boðskap er að hafa
frá Moskvu annan en yfirlýsing-
ar um umbætur og sigra umbóta-
sinnaðra frambjóðenda í þing-
kosningum og kosningum til
sveitarstjórna, sem fram fóru
síðastliðinn sunnudag. Þá var
kosið í Sovétlýðveldunum
Rússlandi, Hvíta-Rússlandi og
Úkraníu. Flestir frambjóðenda
voru flokksbundnir umbótasinn-
ar og var haft eftir Gorbatsjov
að kosningarnar mörkuðu tíma-
mót. Boris Jeltsín bauð sig fram
í Sverdlovsk og hlaut 80% at-
kvæða. En málin ganga ekki í
eins fljúgandi umbótafart í lönd-
um þriðja heimsins, þar sem
víða sitja að völdum stuðnings-
menn gamla Moskvuvaldsins.
Hrun kommúnismans í Austur-
Evrópu veldur þessum valda-
mönnum í Afríku og raunar