Tíminn - 30.05.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miövikudagur 30. maí 1990
Tfminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin I Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofúr: Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð i lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Seigla flokkakerfisins
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins,
er að vonum ánægður með útkomu flokks síns í
sveitarstjómarkosningunum og á heiður skilinn fyr-
ir þá skýringu sem hann gefur í því sambandi. Hann
segir í viðtali við Tímann að kosningaúrslitin sýni
að Sjálfstæðisflokkurinn hafi sameinast að nýju eft-
ir klofninginn í alþingiskosningunum 1987. Annað
gerðist ekki.
Þetta er laukrétt mat hjá formanni Sjálfstæðis-
flokksins og sýnir að hann er ekki trúaður á að nein-
ir krafitaverkamenn hafí miklu ráðið um úrslitin hér
eða þar. Hvort sem andstæðingum Sjálfstæðis-
flokksins líkar það betur eða verr fór svo að móður-
sýkisástandið, sem spratt upp kringum nafn Alberts
Guðmundssonar vorið 1987, ljaraði smám saman
út og hjörðin lallaði heim að gömlu jötunni sem
hún mátti ekki við að missa til langframa. Með
skrumlausri skýringu sinni á viðgangi Sjálfstæðis-
flokksins hefur Þorsteinn Pálsson hitt naglann á
höfuðið, sem íhaldsandstæðingum er skylt að veita
eftirtekt ekki síður en liðsmönnum Þorsteins sjálfs,
að í grónum stjómmálaflokkum — hverjir sem þeir
em — leita hlutimir jafnvægis eftir átök og klofn-
ing. Það er þetta sem Oddur Olafsson kallaði í dálki
sínum í Tímanum í gær að væri „sigur flokkakerfis-
ins“ og byggist á seiglu sem ekki bilar.
Oddur bendir á að „f]órflokkakerfið“, sem varð til
um og eftir miðbik fjórða áratugarins, eftir að hafa
verið all lengi í mótun, er í rauninni lífseigt. Því
hefur aldrei verið haggað þrátt fyrir ítrekaðar til-
raunir til þess að velta því. „Nýir flokkar og fram-
boð eiga sér stutt eða löng gönuskeið og lognast
svo út af og allt fellur í gamla góða farið. Flokkar
þessir og klofningsframboð fá eitt eða tvö kjörtíma-
bil áður en þau víkja fyrir gamalgrónu flokkakerfi.
Þeir sem lifa af tvennar kosningar veslast upp allt
síðara kjörtímabilið og hverfa inn í söguna.“
Varla er unnt að segja sögu íslensks flokkakerfis í
styttra máli og koma þó kjamanum til skila, þ.e. að
meginflokkar í íslensku flokkakerfí hafa haldið tölu
sinni og em nokkum veginn þeir sömu og þeir hafa
verið í meira en hálfa öld. „Uppstokkun flokkakerf-
isins“, sem eigi að síður hefur verið munntamt orð
og mörgum góðum manni áhugamál, hcfur reynst
heldur gagnslítil iðja og líkari afþreyingu funda-
glaðra manna og pólitískri ofvirkni en þeirri breyt-
inga- og endumýjunarþörf sem á að vera aflvakinn
í fyrirgangi uppstokkunarstefnunnar.
Sumum kann að fínnast það illa gert að vera að
skensa Nýjan vettvang, þar sem hann liggur í sámm
eftir ósigur sinn í borgarstjómarkosningunum, en
það er ekkert skens þótt aðstandendum hans sé
sagður sannleikurinn um stöðu sína og hversu ólík-
legt það sýnist að þessi framboðshreyfing eigi langt
líf fyrir höndum. Nýr vettvangur - nýjasta tilraunin
til þess að stokka upp flokkakerfið — hefur öll ein-
kenni þess að hverfa skjótt inn í söguna án þess að
skilja mikið eftir sig.

J»ví hefur veriö spáð bér í þessum
»ð kommúnisman, og jafovd infllj-
arður fólks í Kina gcngið undan
merkjum bans, nmni fyrirönnast
framt væri sá síðasti f heiminum.
Kosningarnar um síðustu hclgi
renna einmitt stoðum undir þennan
spádóm. Um alla Austur-Evrópu
hefur almenningur verið að kvcðja
koromúoismaun á síðustu mánuð-
um. En í fyrstu kosningum sera
fraro fara ó íslandi eftir hrno
„heimsstefnunnar44 fær Alþýðu-
bandalagið viðuoandi kosnlngu, og
varla verri en oft hefur gerst áður
: þegar umtáLsverðar sveiflur verða á1
fylgi flukka. Scgja má með nokkrum
sanni, miðaö við aðstæður, að Al-
þýöuhandalagið hafi vcrið sigurveg-
ári kosninganna.
Sögulaust flipp
Eii það er ekki aiveg víst að sú
blekking haidi fil lengdar að ekkert
hafi gerst 1 löndum kommúnista á
síðusfu mánuðum þótt fréttir af því
virðist hafa borist skritiiega seint til
kjóscndafylgis Alþýðubandalagsins.
Forkólfar i þeim flokki voru varla
stignir á land bér heima eftir kurt-
eisisbeimsóknir i austurveg þegar
afncitunin liófst og „heimsstcfnan“
stakkst lóðbeint á bauslnn inn í
Þeir af forystullðl Alþýðubanda-
lagsins, sem ekki eru menntaðir í
Austur-Þýskalandi eða annars stað-
ar þar sem rctta menntun var að
hafa fyrir unga kandidata á vegum
,,heimsstefhunnar“, verða nú að
sæta ákxiTum fyrir að hafa yerið of
CljóUr á sér að víkja undan Stalín-
ismanum eða hvað það er nú kallað
þetta sögulausa flipp sem enginu viH
kaimast við
Íengur. Frerast-
ur í þeirra húpi
er Ólafur
Ragoar Gríms-
son, sem á erf-
iða glingu fram-
undan vegna
framboðs
H-iistans í Reykjavík, þar scm sýnt
þóttí að hann vlldi blanda geði við
ókristilega krata cf það mætti verða
til bjargar Alþýðubaodalaginu sem
svo kom á dagiun að ekki þurfíi að
bjarga fra sjálfu sér eins og ætlunin
halði verið. H-listínn tapaðí af
tækmlegum ástæðum cn ekki vegna
þess að plottið væri vont. Liðið var
svo hláeygt og ánægt með sigað það
raðaði fyrstu þremur sætunum vh-
laust á lisiann vegna þess að það héit
að fundið vœri sjónvarpsbarn sein
siægi aðra frambjóðendur út. Ilið
eina sem sjúnvarpsbarnið gerði i
fyrsta sæti var aðhrekja kralatOað
kjósa ibaldið. Hefði röðou listans
verið Bjanii, Kristín, Ólína, helðu
allir skilað sér sem reiknað var með.
Þetta vLssi frelsisherinn ekki.
Sjóhrakið hafvillufóik
Það cr hastarlegt að sæmileg kosn-
ingaúrslh«flokki skuii þýða að sótt
er aö formanni flokksins að kosning-
um lokmtm. Sanna þessar aðfarir
enn einu sinni að Alþýðubandalagiö
er frekar deild « trúarbrögðum en
fullgildur flokkur þar sem hægt er
að ræða deildar meiningar án blóðs-
útheilinga. í
Jón Baldvin út í tilraun sem var
sjálfsögð áf hálfu Alþýðubandalags-
?ns miðað við bvenúg komið var fyr-
ir kommúnismanum. Hann gat ekki
reiknað roeð að engar fréttír frá
Austur-Evrópu hefðu borist til Al-
þýóubandalagsins. Þessi tilruun var
einnig vel þcss virði fyrir krata enda
átti Alþýðuflokkurinn að verða eins-
konar móðurskip IVrir sjóhrakið
bafvillufólk úr Alþýðubandalaginu.
Nú dró sjónvarpsbarnið í efsta sæti
H-Iistans hafvillufólkið ekki um
borð eins og vænst hafði verið. Það
trúir enn á að hin daufu neyðarblys
bjargi þvi upp á vafurloganna
strönd „heimstefúunnar“.
Þrátt fyrir að svona tækist tfl i þctta
sinn á Alþýðubandalgið erfiða tíma
fvrlr höndum svona elft í veröldinni
hér á vesturhveö jarðar. Heimsókn-
arstöðum hefur fækkað, og ekkert
iand orðið eftír ncma Albanía. Aldr-
ei fór það svo að Albania kæmist
ekki á óskalista íslensks stjórnmála-
flokks. Næstu kosningar verða mjög
hæpnar roeð einlita forystuhjörð
fyrir flokknum. Tvennt hefur orðið
Alþýðubandaiaginu til bjargar á
stefnuna“ hafa gengið. I fyrsta lagi
er vert að geta þess að Alþýðu-
handalagiö cr í rikisstjórn og stend-
ur síg bara sæmilega. í öðru iagi er
Ólafur Ragnar Grímsson formaður
flokksins en hann hefur akirei orðið
dráttarklár eða þræll „heimsstefo-
unnur“. Þráit fyrir alll geta móðgað-
ir forystumenn I flokknum þakkað
Ólafi Ragnari að ekki fór verr i
kosningunum. Sé hægt að tala um
kosningasigur Alþýðubandalagsins
vegna aðstæðna, þá cr líka um að
ckki annað sér til skammar og van-
virðu að mati iiðsoddanna en að
vfldka aðcins björgunarflekann svo
það frestaðist um tíma að heitda
göinlu Stalínistunum fyrirborð.
Garrf
VÍTT OG BREITT
Aö vita ekkert um flest
Eftir að vera búinn að fara yfir
fréttir og önnur skrif allra flokks-
blaðanna um sigur sinna flokka í
sveitarstjómarkosningunum er aug-
ljóst að ekkert er meira um þau mál
að segja. Ljósvakamiðlanir hafa
líka verið duglegir að hjálpa öllum
til að vera sigurvegarar með viðtöl-
um við forystuliðin. Þar sem allir
hafa sigrað og em ánægðir með sig,
nema Bjami P., er engu við umfjöll-
un kosninganna að bæta og rétt að
snúa sér að öðru málefni og verður
þá fyrir greinarkom sem birtist í
Lesbók málgagns Sjálfstæðis-
flokksins á kosningadaginn. Þar er
frá því sagt að Bandaríkjamenn séu
að verða ólæsir og er heimildin
þýska blaðið Spiegel.
Hér er ekki um neina timanióta-
uppgötkvun að ræða. Skrif og um-
ræða um þá staðreynd að þjóð sem
var og er enn í hugum sumra öflug-
asta þjóð heims er á hraðferð til
ólæsis. Fáfræði verður einnig al-
gengari og í landi frelsisins og
auðsins er ekki til fjármagn til að
kenna krökkum almennilega að
lesa og skrifa. Eða því er borið við.
Enginn vill vita
Hins vegar em ástæðumar aðrar
og að því að virðist em margar
þeirra feimnismál. Einfaldast er að
kenna forsetum um fáfræði landa
sinna og menntunarskort. Sú þægi-
lega staðhæfing er að minnsta kosti
algeng.
Margar kannanir staðfesta að
menntun og þekkingu fer hrakandi
og að þeir sem góða menntun hljóta
vita sífellt meira á þrengri sviðum
en öðlast minna af því sem einu
sinni var kölluð almenn þekking.
Tugmilljónir bandarískra unglinga
og fullorðinna em ólæsir og geta
ekki dregið til stafs. Góður helm-
ingur 12 ára barna hefur ekki hug-
mynd um hvar New York er. Önnur
þekking hjakkar í svipuðu fari.
Spiegel og málgagn Sjálfstæðis-
flokksins telja litla von um bata.
Hvað fór úrskeiðis?, spyr maður
en könnuðir veita ekki svör.
Hvergi í veröldinni er upplýsinga-
iðnaðurinn eins magnaður og í
Bandaríkjunum og þarlendir hafa
mikið forskot í notkun hjálpartækja
til að útbreiða þekkingu. Blöð og
timarit em stærri og öflugri en ann-
ars staðar í veröldinni. Hollywood
ber ægishjálm yfir alla bíófTamlcið-
endur annars staðar á jarðarkringl-
unni. Auk kvikmynda era fram-
leiddir þar allir öflugustu
áróðursþættir sjónvarps um allan
heim og er heilaþvotturinn slíkur að
kommúnistastjómir mættu öfund-
ast út af.
Sjónvarps- og útvarpsstöðvar em
stærri og fleiri í Bandaríkjunum en
annars staðar þekkist.
I alla þá nægtabmnna virðist ekki
mikinn fróðleik að sækja hvorki
fyrir læsa né ólæsa.
Rangar áherslur
Hið óhugnanlega er að fáfræðin
eykst eftir því sem fjölmiðlunin er
meiri.
Hér hlýtur að leyfast að draga þá
ályktun að áhersluatriði allrar dag-
skrár og upplýsingamiðlun öflug-
ustu fjölmiðlanna sé menningar-
fjandsamleg lágkúra sem
metnaðarlausir stjómendur haldi að
fólk kjósi.
Samkeppnin á auglýsingamarkað-
inum veldur því að ávallt er verið
að leita vinsælda hins breiða fjölda
eða öllu heldur að draga athygli
hans að tilteknum stöðvum eða
blöðum.
Lítt merkilegum skemmtikröftum
er lyft upp í að vera goðum líkar
vemr og trúðar og sprelligosar alls
konar em þær fyriimyndir sem ólæs
og fávís lýður í samfélagi gráðugrar
auðsældar er mataður á í tíma og
ótíma. Rotarar og hlaupagikkir eiga
sess á sama Olympstindi og er eng-
inn skortur á að slíku fólki sé otað
að fjölmiðlaneytendum í tíma og
ótíma og er það yfirleitt á öllum
tímum árið um kring.
Skólar hafa yfirleitt öll önnur hlut-
verk nú til dags en að kenna lestur
og örfá önnur undurstöðuatriði til
að einstaklingar geti aflað sér
áframhaldandi menntunar. Sumum
tekst að verða sér úti um ágæta
menntun og víðtæka þekkingu í
skólum og læra að vinsa úr það sem
bitastætt kann að vera úr öllu Ijöl-
miðlaflæðinu.
Því miður kemur íslendingum þró-
un í Bandaríkjunum mikið við.
Hérlendis feta menn í fótsporin og
krossa- og punktapróf em tekin upp
á amerískan móð og ofvaxin fjöl-
miðlun dælir út þekkingarleysi og
fáffæði á milli auglýsingarunanna.
Enginn vogar sér að kanna hve út-
breitt ólæsi er eða hve þekkingar-
snauðir menn em að verða, enda
óþarfi, því alltént vita allir hvar í
röðinni við urðum í júróvisjón.