Tíminn - 21.07.1990, Blaðsíða 7

„Sjálfstæðisbarátta smáþjóða er ævarandi".
fært það út og gert það innihalds-
meira en í íyrstu var.
Þegar eistneskur þjóðffelsismaður
kemur til íslands í þeim tilgangi að
kynna hina nýju sjálfstæðisbaráttu
þjóðar sinnar, mim hann mæta fullum
skilningi um réttmæti þess máls.
Hins vegar er ekki alveg eins víst að
góður skilningur Islendinga á sjálf-
stæðisbaráttu Eistlendinga dugi til
þess að hafa áhrif á gang þeirrar bar-
áttu, en hvort sem svo er eða ekki ber
íslenskum stjómvöldum að kynna sér
sjálfstæðiskröfur Eystrasaltsþjóð-
anna til hlítar og styðja þær eftir þvi
sem í þeirra valdi stendur. Má til
sanns vegar færa að engri þjóð standi
nær en Islendingum að sýna sjálf-
stæðisbaráttu Eystrasaltsþjóðanna
skilning og áhuga í verki. Er þá haft í
huga það sem áður hefur verið
minnst á, að sumt er líkt með sögu
Eystrasaltsþjóðanna og Islendinga.
Hvað sem líður samanburði á ógnum
aldalangrar sögu erlendra yfirráða
hér og þar, þá á það við um Island og
Eystrasaltslönd að hafa lotið útlendu
valdi öldum saman, og stofhun sjálf-
stæðs rikis i þessum löndum bar upp
á sama tíma í kjölfar heimsstyijaldar-
innar fyrri, þegarþjóðffelsi smáþjóða
var virt og sjálfsákvörðunarréttur
þjóða hafði raunhæft, pólitiskt gildi.
Gæfumunur
Islendingar og Eistlendingar nutu á
þessum tíma, fyrir meira en 70 árum,
sömu strauma í alþjóðamálum sem
færðu þeim langþráð stjómffelsi og
fullveldi. En þeim hélst misvel á
þessum pólitíska ávinningi. Á það
hefur verið minnst hér á undan hvað
varð úr frelsi Eistlendinga saman-
borið við pólitíska þróun á íslandi.
Fullveldi og sjálfstæði Eistlendinga
var tekið af þeim, þeir vom innlim-
aðir i það sama Rússaveldi sem þeir
höfðu áður losnað ffá. íslendingar
hafa haldið sjálfstæði sínu og full-
veldi, enda ekki að þeim sótt.
Nú er auðvitað hægt að velta þess-
um ólíku örlögum þjóðanna á ýmsa
vegu í huga sínum. Það er m.a. hægt
að bera saman pólitískt umhverfi
þeirra heimshluta sem hér koma við
sögu. Auðvitað liggur gæfa Islend-
inga í því hvar þeir búa á hnettinum,
að þeir eiga lýðræðislönd að ná-
grönnum, sem ekki gimast land
þeirra til yfírráða. Eistlendingum
hefur ekki fallið slík gæfa í skaut.
Næsti nágranni þeirra var ólýðræðis-
legt stórveldi, sem beinlínis ásældist
land þeirra og ákvað að innlima það í
veldi sitt. Við það varð ekki ráðið.
En það má líka skoða þennan gæfu-
mun Islendinga og Eistlendinga ffá
öðru sjónarmiði. Ekki þarf að spyija
þeirrar spumingar hvorri þjóðinni
hafi hlotnast meiri gæfa. Hins vegar
væri ástæða til að spyija hvemig
þessar þjóðir túlka reynslu sína,
hvað þær telji sig hafa lært af sögu
sinni og örlögum, þessar þjóðir, sem
öðluðust frelsi og fullveldi á sömu
stundu fyrir meira en 70 áram, en
önnur glataði frelsi sínu, en hin héit
sínu ffelsi. Þessu er e.t.v. vandi að
svara, en það er a.m.k. víst að sú
þjóðin, sem svipt var frelsi sínu og
stjómarfarslegu fullveldi, veit hvað
það er að tapa verðmætum, annars
væri hún ekki að beijast erfiðri bar-
áttu til þess að endurheimta þau.
Og þá er líka réttmætt að spyrja
hvort sú þjóðin, sem hélt sínu ffelsi
og stjómarfarslegu fullveldi, geri sér
grein fyrir hvers virði þessi verð-
mæti vora henni, hvort hún átti sig á
því að gæfa hennar var i því fólgin
að hún var stjómarfarslega ffjáls, en
ekki eingöngu það að hún bjó í rétt-
um heimshluta.
Þau viðhorf era að skapast í þeim
parti heimsins sem íslendingar til-
heyra að stjómarfarslegt fullveldi
smárikja sé úrelt verðmæti og einskis
virði. Ný Evrópuhyggja hefur ratt sér
til rúms sem felur það í sér að stofha
skuli voldug bandaríki í álfunni sem
smám saman þurrki út þjóðriki í nú-
verandi mynd. Þessi útþurrkun þjóð-
ríkjanna á auðvitað ekki að gerast
með hervaldi og leppmennsku kvis-
linga eins og þegar Sovétríkin þurrk-
uðu út fullveldi Eystrasaltsrikjanna á
sinni tíð og innlimuðu þau í efna-
hagsbandalag Sovétrikjanna. Það
þarf því ekki að deila um aðferða-
muninn, allir sjá í hveiju hann liggur.
Þrátt fyrir það er jafnnauðsynlegt að
átta sig á hvort nokkur efnismunur er
á því að glata verðmætum með þess-
ari aðferð eða hinni. Maður, sem læt-
ur svíkja út úr sér aleigu sína eða
glatar henni í fjárhættuspili, er ekkert
betur settur en sá, sem er rændur því
sem hann á, með ofbeldi. Þeir sitja
báðir í sömu súpunni.
r
Islenskt fordæmi
Svo aftur sé vikið að ferð eistneska
ráðherrans sem var að kynna hér
sjálfstæðisbaráttu þjóðar sinnar, þá er
ekki vafamál að íslendingar eiga
auðvelt með að skilja þann málstað,
sem barist er fyrir. Sérstaklega eiga
þau sögulegu rök, sem Eistlendingar
bera fyrir sig í sjálfstæðisbaráttu
sinni, greiðan gang að íslenskri hugs-
un. I stuttu máli era rök Eistlendinga
þau að þjóðin hafi aldrei tilheyrt
Sovétríkjunum. Grundvöllur þess
að Eistland hefur verið talið sovét-
lýðveldi (segja þjóðffelsismenn) var
annars vegar svikasáttmáli Hitlers og
Stalins 1939, sem Sovétmenn hafa nú
lýst marklausan, og hins vegar inn-
limun landsins að afstöðnu hemámi
og stjómlagarofi sem strengjabrúður
Moskvuvaldsins stóðu fyrir. Þegar
svona var í pottinn búið og ekki
lengra um liðið en raun ber vitni er
ekki rétt að tala um að Eistland sé að
„segja sig úr“ sovétbandalaginu,
heidur nánast gerð sú krafa til
Moskvustjómarinnar að hún viður-
kenni að Eistland hafi aldrei gengið í
Sovétríkin, heldur hafi landið verið
hemumið og neytt til að skrá sig í
þann félagsskap sem þessi ríkjasam-
steypa er.
Svo athyglisverð sem þessi röksemd
er, er ekki þar með sagt að Moskvu-
valdið sé tilbúið að fallast á hana.
Stórveldi eiga ekki auðvelt með að
skilja lagarök smáþjóða sem beijast
fyrir frelsi sínu. Yfirleitt er mjög erf-
itt að gera sér grein fyrir hver ffam-
vinda sjálfstæðishreyfmgar Eystra-
saltsríkjanna verður. Eystrasaltsþjóð-
imar vænta stuðnings ffá Norður-
löndum í baráttu sinni. Það hefur
komið ffam að Norðurlandaþjóðir
hafa fulla samúð með sjálfstæðis-
kröfum Eystrasaltsþjóðanna, ekki
síst íslensk stjómvöld. Alþingi sendi
Litháum heillaóskir í tilefhi sjálf-
stæðisyfirlýsingar sinnar 12. mars sl.
Ríkisstjóm íslands bauðst til þess að
sjá fyrir fundaraðstöðu á Islandi
vegna hugsanlegra viðræðna miili
Litháa og stjómar Sovétrikjanna, ef
báðir aðilar samþykktu það. Ekkert
varð af slíkum fundi sem kunnugt er,
enda stefna sovétyfirvalda sú að af-
neita allri utanaðkomandi íhlutun í
þessi mál og kalla ekki yfir sig al-
þjóðlega meðalgöngu í þessu sam-
bandi.
Ekki mun standa á íslendingum að
veita Eystrasaltsþjóðum allan þann
siðferðilega stuðning sem unnt er að
láta í té í sjálfstæðisbaráttu þeirra.
Þar kynni ekki að muna minnst um
þann stuðning sem íslendingar geta
auðsýnt öðram smáþjóðum með því
fordæmi að standa sjálfir fast á eigin
sjálfstæði sínu og fullveldi og láta
tískuhreyfingar ekki hafa áhrif á
gerðir sínar í utanríkis- og viðskipta-
málum, svo að leiði til fullveldisaf-
sala og skerðingar á sjálfstæði lands-
ins. Sjálfstæðisbarátta Eystrasalts-
þjóðanna ætti að minna ráðamenn ís-
lensku þjóðarinnar á þá staðreynd,
að sjálfstæðisbarátta smáþjóða, pól-
itísk sjálfstæðisbarátta þeirra, er
ævarandi.