Tíminn - 25.07.1990, Blaðsíða 9

Tíminn 8
Miðvikudagur 25. júlí 1990
Miðvikudagur 25. júlí 1990
Tíminn 9
Eftir
Sólveigu
Ólafsdóttur

Konur f meirihluta í kennslu og fá
makana með út á land
í Reykjavík sóttu 146 kennarar um stöður
við grunnskóla höfuðborgarinnar og hafa 68
einstaklingar þegar verið ráðnir, þar af þriðj-
ungur í skertar stöður. A sama tíma er aðeins
helmingur þeirra sem starfa við vestfirska
skóla með kennsluréttindi, og ekki einn ein-
asti nýútskrifaður kennari hefur sótt um
stöðu í Norðurlandsumdæmi vestra.
Fræðslustjórar landsbyggðarumdæmanna
telja margir að þar sem konur séu nú yfir-
gnæfandi meirihluti kennara reynist erfitt
fyrir þær að telja maka sina á að flytjast
landshomanna á milli, auk þess sem kynn-
ingu á kennslu úti á landi mætti bæta í Kenn-
araháskóla Islands.
Offramboö í Reykjavík
en aðeins 68 nýráöningar
Ragnar Georgsson hjá Skólaskrifstofu
Reykjavíkur sagði að 148 umsóknir hefðu
borist í kennarastöður í grunnskólum borg-
arinnar. Hann sagði þetta vera ívið hærri tala
en vant væri.
„Af þessum hópi hafa skólastjórar þegar
gert tillögu um setningu 68 nýrra kennara,"
sagði Ragnar. „En þessir 68 eru ekki nærri
allir í fullar stöður.“
Ragnar sagði að meira en þriðjungur af
þessum kennurum óskaði ekki eftir nema
hálfri stöðu, eða 2/3 úr stöðu, þannig að
stöðugildin sem búið væri að ráða í væru
mun færri. Hann sagðist ekki hafa gert neina
könnun á þessum 146 manna hóp, en þama
blönduðust saman kennarar utan af landi
sem væm reiðubúnir að kenna annars staðar,
nýútskrifaðir kennarar og svo kennarar sem
hafa starfað annað í millitíðinni.
Að sögn Ragnars em engir leiðbeinendur,
þ.e. réttindalausir kennarar, í þessum hópi
umsækjenda, en það sýndi sig oft að í lok ág-
úst að einstaka kennarar hafa ekki séð fyrir
sínar ástæður og biðja um að mega frá að
hverfa, og því kæmi ofl viðbótar kennara-
þörf í bytjun skólaársins og skólastjórar
þyrftu heimild til að ráða leiðbeinanda þá.
Konur kjósa skertar stööur
til aö vera í Reykjavík
„Það er mjög mikið af konum í kennara-
stéttinni á gmnnskólastiginu. Nýútskrifaðir
kennarar em búnir að hreiðra um sig héma,
þetta er fólk ekki lengur svo mjög ungt, það
hefur verið þijá vetur við nám og oft í sam-
búð eða gift. Skýringin er áreiðanlega stund-
um sú að makinn er hér í námi í Reykjavík
eða í vinnu og karlamir fylgja ekki svo
gjaman konunum eftir. Þeir em miklu tregari
í taumi fyrir þær en konur fyrir karla,“ sagði
Aslaug Brynjólfsdóttir, fræðslustjóri í
Reykjavík, er hún var spurð um ástæður á
offramboði kennara á höfuðborgarsvæðinu
meðan skortur er á þeim úti á landi.
Áslaug sagðist hafa orðið vör við það að
konumar væm bundnar af því að vera þar
sem eiginmaðurinn er þegar þeim er bent á
staði í dreifbýlinu þar sem vantar kennara.
„Jafnvel þó að þetta fólk sé í húsnæðishraki
þá virðist það heldur vilja kúldrast hér,“
sagði Áslaug.
Hún taldi að hátt hlutfall af skertum kenn-
arastöðum í Reykjavík kæmi einnig til af því
að konur tækju heldur hálft starf hér en að
fara í fullt starf úti á landi.
skólinn ekki staðið sig.
Hvað snertir kynningu á skólum umdæmis-
ins í Kennaraháskólanum sagði Pétur að
fjölmargir skólastjórar þess hafi farið í skól-
ann til að kynna sína skóla, og lagt ffam ým-
is gögn um það.
„Eitt árið sendi ég öllum nemum á síðasta
ári bréf þar sem ég kynnti fyrir þeim mögu-
leikana á Vestfjörðum og sendi þeim jafn-
framt yfirlitsrit um skólana, hvað hér væri
gert og hvemig þeir væru. Það er held ég
eina árið sem ég hef ekki fengið kennara
þaðan, hvort sem það var nú því um að
kenna eða ekki!“ sagði Pétur.
Hann sagði að hvert einasta ár hafi þeir haff
samráð við skólanefndir og skólaskrifstofur í
þéttbýlinu, og fengið hjá þeim nöfn þeirra
sem sótt hafa um en ekki fengið stöður, og
hann bendi síðan skólastjómm á að hringja í
þetta fólk.
„Ein skýringin á þessum skorti er sú að
kennarastarfið er í vaxandi mæli kvenna-
starf, og það virðist nú vera þannig að kon-
umar eiga erfiðara með að teyma karlana
með sér út í dreifbýlið en öfugt,“ sagði Pétur.
Hann sagði að ekki væri mikil fjölbreytni
fyrir langskólagengna menn í litlum sjávar-
þorpum, og að það kynni að ráða einhveiju
um að starfsframboð maka sé ekki nægilegt.
Það skýrði hins vegar ekki af hveiju það
væri ekki síður erfitt að manna skólana á Isa-
firði, sem er stærri staður og úr mörgum
störfum að velja.
„Bestu skólamir að manna hér em minnstu
skólamir. Þeim fylgir yfirleitt ódýr íbúð og
ágætis aðstaða og tekjumöguleikar em mjög
góðir, eins og reyndar í öllum skólum hér.
Ménn geta fengið mikla vinnu og hafa alla-
jafna ódýrt húsnæði og flutningsstyrki,“
sagði Pétur. „Eitthvað mun þetta lagast í ág-
úst, en ég sé fyrir mér vandræði samt sem
áður í mörgum skólum."
Enginn nýútskrifaður
í kennslu á
Noröurlandi vestra
„Því er ekki að leyna að það er heldur
verra hljóð hér en undanfarin ár. Það liggur
engin umsókn fyrir frá nýútskrifuðum kenn-
ara eða kennumm sem hafa útskrifast und-
anfarin tvö þrjú ár. Okkur finnst það hart
þegar útskrifast kannski um hundrað á ári að
það komi enginn í okkar hlut,“ sagði Guð-
mundur Ingi Leifsson, fræðslustjóri Norður-
landsumdæmis vestra, er hann var spurður
um horfur á ráðningum í ár.
Guðmundur Ingi sagði að í hans umdæmi
væm um 150-200 stöður, og enn sem komið
væri, væri nær eingöngu um tilfærslur innan
umdæmis að ræða og leiðbeinendur sem
verið hafa í starfi, en nýráðningar kennara
hafi ekki komið upp á borð hans og mjög lít-
ið væri spurt um kennarastöður. Hann sagði
þetta allt hafa sínar skýringar, það væri ekki
alltaf það að fólk vildi ekki fara út á Iand
heldur gæti það ekki vegna maka sinna sem
ekki fengju vinnu, og það jafnvel bundið
eignum.
Guðmundur Ingi sagði að eftir því sem
honum væri kunnugt væri lítið gert af því í
Kennaraháskólanum að kynna fyrir nem-
endum starfsaðferðir í litlum skólum þar
sem samkennsla væri nauðsyn.
„Þær vilja vera hér, og þær hafa ekki tök á
því að vinna vegna bamapössunar. Það er
erfitt að fá nema hálfsdags vistun og þá geta
þær ekki verið í fnllu starfi, þær hafa ekki
aðstöðu til þess,“ sagði Áslaug.
Áslaug sagði ennffemur að meðan skóla-
dagurinn er svona stuttur væri þetta alltaf
erfitt fyrir konur, það þekktist ekki annars
staðar í heiminum að böm mættu í skóla eft-
ir hádegi. Þá sagði hún að það væri mjög
óheppilegt þegar kennarar sem væm búnir
að ganga frá ráðningu ákvæðu allt í einu að
hætta við.
„Skólastjóramir hafa gert stundatöfiu á vor-
in, svo að foreldrar viti t.d. hvort bam sem
hefur verið fyrir hádegi á að vera eftir há-
degi, því margir þurfa að skipta um vinnu
vegna þess og þurfa að vita þetta með svo-
litlum fyrirvara. Svo getur einn kennari koll-
varpað öllu ef ekki er hægt er að ráða annan
kennara sem getur gengið inn í nákvæmlega
sömu stöðu eftir stundatöflu,“ sagði Áslaug.
Hún sagði að því hefði komið upp að ráðn-
ir hafa verið leiðbeinendur að haustinu til,
þar sem kennarar væm þá ekki lengur til
staðar.
„Því hefur ekki verið laust við það að ráðn-
ir hafa verið leiðbeinendur í Reykjavík þó að
það ætti ekki að þurfa miðað við hvað það er
mikið af umsóknum á vorin,“ sagði Áslaug.
Góöir tekjumöguleikar
í kennslu úti á landi
Að sögn Péturs Bjamasonar, fræðslustjóra
Vestfjarðarumdæmis, hefur verið óvenju lít-
ið um umsóknir nú, þó svo að slæmt hafi
verið undanfarin ár. Pétur sagði að nú væri
verið að ganga frá undanþáguráðningum,
því þær umsóknir lægju fyrir hjá skólanefnd-
um, en útilokað væri að nefna tölur í bili.
„Við höfum verið með mjög hátt hlutfall,
hæsta hluta leiðbeinanda undanfarin ár, og
það verður það vafalaust áfram. Ef svo held-
ur fram sem horfir sýnist mér að hlutfallið
verði svipað og síðustu ár, það hefur verið til
helminga,“ sagði Pétur. „Það bendir ekkert
til þess að nein uppsveifia sé i vændum."
Pétur sagði að þeir ættu engar skýringar á
því hve illa tækist að fá kennara í vinnu út á
land.
„Það útskrifast stöðugt þó nokkur slæðing-
ur af kennumm og þéttbýlið tekur ekki við
nema takmarkað, svo það væri fróðlegt að
vita hvað verður af þeim sem útskrifast og
fara ekki i kennslu,“ sagði hann.
Pétur sagði að i KHÍ hefði verið gefinn
kostur á æfingakennslu út um land um
margra ára skeið. Hann sagði að uppi væm
áform að bæta stöðuna hvað varðar kennslu í
fámennum skólum, en þar hefði Kennarahá-
því að ráða leiðbeinendur við skólana, og
helst þá sem hafa reynslu af kennslu.
Fjarkennsla
kennaranáms undirbúin
Hjalti Hugason, aðstoðarrektor Kennarahá-
skólans, sagði að lengi hefði verið til umræðu
við fræðslustjóra umdæmanna á hvem hátt
kennaranámið ætti að taka á þessum sérstöku
starfsháttum skólanna á landsbyggðinni.
„Ýmsir hafa verið þeirrar skoðunar að við
sinntum því ekki nóg, og við munum í endur-
skipulagningu kennaranámsins, sem fer fram
núna næsta vetur, mjög taka á þeim þætti með-
al annars, og reyna að efla umfjöllun um fá-
mennu skólana," sagði Hjalti.
Hann sagði að sem liður í því að búa fólk
undir störf á landsbyggðinni hefðu þeir lagt á
það töluvert mikla áherslu að nemendur tækju
hluta af æfmgakennslu sinni í slíkum skólum
og ákveðinn ferðakostnaður væri greiddur i
því sambandi til þess að nemendur þyrftu ekki
að verða af þeirri reynslu af fjárhagsástæðum.
„Þetta hefúr mælst nokkuð vel fýrir hjá okk-
ur, og án þess að ég hafi athugað það sérstak-
lega myndi ég álíta að það ætti vaxandi vin-
sældum að fagna. kannski vegna pínulítils
áróðurs og þrýstings héðan,“ sagði Hjalti.
Hjalti sagði ennfremur að margir af þeirra
nemendum væru af landbyggðinni, og kenn-
aranám hefði að því er virtist lengi höfðað
frekar til landsbyggðarfólks en annarra. Þá
væri einnig mikið af þeirra nemendum sem
hefðu þegar stundað kennslu um tíma úti á
landi áður en þeir hæfu nám, og þekktu því
þessa skóla af eigin raun.
„Það er hins vegar stórt vandamál að kenn-
araskorturinn í afskekktustu byggðunum virð-
ist ekki leysast sjálfkrafa með aukinni aðsókn
í kennaranám," sagði hann.
Hjalti sagði að það væri þó afar skiljanlegt,
fólk kæmi til Reykjavíkur og byggi þar í þijú
ár og margt breyttist á þeim tíma.
„Það er kannski ekki endilega eðlilegt að fólk
hverfi til upphaflegra heimaslóða i kennslu,
sem við teljum þó að væri afar æskilegt,“
sagði hann.
Hjalti sagði að nú væru uppi mjög róttæk
áform til þess að leysa þessi mál þar sem væri
„dreifð og sveigjanleg kennaramenntun“. Þar
væri efnt til kennaramenntunar sem væri
hugsuð þannið að fólk geti áfram búið á
heimaslóðum og stundað námið þaðan, hugs-
anlega með starfi. Fræðslustjórar hafa hins
vegar bent á að þessi góða tilraun um fjar-
Tlmamynd: Pjetur
kennslu fyrir leiðbeinendur og aðra sé í raun
andvana fædd verði þetta ekki metið sem láns-
hæft nám.
Konan víkjandi aöili
í búsetuákvöröunum
Hjalti sagði að kennaraskorturinn úti á
landi væri ekki vegna þess að KHÍ útskrif-
aði of fáa nemendur.
„Eg velti því stundum fyrir mér sjálfur hve
mikill hluti af skýringunni felst í því að yf-
irgnæfandi meirihluti okkar nemenda, yfir
85%, er konur. Er það erfiðara fýrir konu
sem aflað hefur sér kennaramenntunar að
flytja út á landsbyggðina, með fjölskyldu
og mann í eftirdragi sem þarf að fá vinnu
við sitt hæfi, heldur en karlmann? Er það
frekar þannig að kona myndi fylgja manni
sínum út á land en maður konu? Kennara-
hjón eru sárafá að verða í seinni tíð, meðal
annars vegna þess hve karlpeningurinn er
orðinn sjaldgæfur hjá okkur. Ég hef þá
skoðun að í þeim samböndum þar sem kon-
an er kennari, þá er hún víkjandi aðili í
þessu samspili og það sé þá karlmaðurinn
sem er með aðra menntun sem ráði endan-
legri búsetu," sagði Hjalti. —só
Frá kennslustund í grunnskólanum í Hveragerði.
„Það er náttúrlega ekki spuming að þar em
hlutir sem menn þekkja ekki þegar þeir
koma út í litla skóla, og ef til vill er það eitt-
hvað sem menn óttast," sagði hann.
Guðmundur Ingi sagði að oft þyrfti að hafa
tvo til þrjá árganga í sömu kennslustofu sem
yrði að kenna saman.
„Þetta held ég að Kennaraháskólinn leggi
mjög litla áherslu á við sína nemendur. Þrátt
fyrir það eru um 100 skólar í landinu sem
þurfa að nota þetta kerfi að öllu eða ein-
hveiju leyti. Þetta er helmingurinn af skól-
um í landinu, en þeir eru náttúrlega með
miklu færri nemendur,“ sagði Guðmundur
Ingi.
Hann sagði að þó nokkuð væri um það að
skólastjórar umdæmisins fæm og kynntu
skóla sína í Kennaraháskólanum. Einnig
væri mikið um að þessir skólar væm aug-
lýstir uppi í Kennaraháskóla með myndum,
en erfitt væri að „markaðssetja“ skólana
fVekar en gert er og ekki væri ætlað mikið
fyrir auglýsingakostnaði hjá hinu opinbera
varðandi stöður. Hins vegar skorti á kynn-
ingar á skólum úti á landi í Kennaraháskól-
anum.
„Hvort það er svo skylda Kennaraháskól-
ans er aftur spuming. Hann lítur á sig sem
háskólastofnun og á auðvitað ekki að reka
áróður fyrir einu frekar en öðm,“ bætti Guð-
mundur við.
Landsbyggðin á erfitt
meö aö taka viö
mökum kennara
Trausti Þorsteinsson, fræðslustjóri Norður-
landsumdæmis eystra, sagði að viða væri
ekki fullráðið í skólana ennþá.
„Það er afar dauft yfir kennararáðningum
eins og er og hefur verið í nokkum tíma,“
sagði hann.
Trausti sagði að þetta væri svipað og á und-
anfomum ámm. Nýútskrifaðir kennarar
væm einhverra hluta vegna tregir til að fara
út á land, það vantaði kannski meiri kynn-
ingu í Kennaraháskólann á skólum úti á
Iandi.
„Stærsti hlutinn af nýútskrifuðum kennur-
um er konur og þá er þetta líka spumingin um
vinnu fyrir eiginmann ef hann er fyrir hendi.
Það er kannski erfiðara fyrir landsbyggðina
að taka við hjónum, þar sem makinn vill fara
í annað starf en kennslu,“ sagði Trausti.
Hann sagði að skólar væm þegar bytjaðir á