Tíminn - 11.08.1990, Blaðsíða 4

I
4 Tíminn
Laugardagur 11. ágúst 1990
ÚTLÖND
Fundur Arabaleiðtoga um írak og Kúvæt:
Leiðtogarnir vilja senda
herlið til Saudi-Arabíu
Egyptar hvöttu leiötoga Arabaríkja á föstudaginn til að verða við ósk
Saudi-Araba um að senda þeim liðstyrk. Þetta kom fram í drögum að
ályktun leiötogafundar Araba sem fulltrúar á fundinum sögðu að Egypt-
ar hefðu lekið til fjölmiðla. Þeír segja að þetta hafi veríð svar Egypta við
ákalli Saddams Husseins í gær en í ákalli sínu hvatti hann alla múslima
til að fara í heilagt stríð gegn spilltum stjómendum og eriendrí hersetu.
í ákalli sínu snerti Saddam Hussein
viðkvæma strengi í bijóstum margra
múslima. Hann sagði að helstu helgi-
staðir jjeirra væru nú hersetnir af
Bandaríkjamönnum en Mekka er í
Saudi-Arabíu. Saddam sagðist vilja
dreifa olíuauðævunum jafnt á milli fá-
tækra araba og hann hvatti Egypta til
að loka Súez-skurðinum fyrir erlend-
um herskipum. í gær fóm múslimar
viða í mótmælagöngur til að lýsa yfir
stuðningi við Saddam Hussein sem
margir telja vera orðinn helsta mál-
svara undirokaðra múslima. I ályktun
Egypta var hvatt til fordæmingar á
írökum fyrir innlimun þeirra á Kúvæt
og hvatt til þess að emírinn, Sheikh Ja-
ber al-Ahmed al- Sabah og fjölskylda
hans yrðu affur sett á valdstóla sína. I
gærkvöldi bárust ffegnir um að meiri-
hluti arabaleiðtoganna hefði samþykkt
að senda lið til Saudi-Arabíu en fúnd-
urinn í Kaíró er af mörgum talinn vera
síðasta tækifærið til að finna friðsam-
lega lausn á deilu Iraka og umheims-
ins. Forseta Egyptalands tókst í gær að
koma í veg fyrir að fúndurinn leystist
upp þegar emírinn af Kúvæt yfirgaf
fúndinn án skýringa. Forseti Egypta-
lands sagði í opnunarávarpi sínu á
írak:
Bandarikja-
menn íhuga
hafnbann
Á föstudag sögðu bandarísk
stjórnvöld að þau ihuguöu að
efna tíl hafnbanns á írak með
þátttöku bandamanna sinna.
Marlin Fittzwater, talsmaður
Hvíta hússins sagði fréttamönn-
um að áætlanir væru uppi um
hafnbaun en „við teljum enn að
það sé ótimabært að ræða nánari
útfærslu þess, en við viljum vera
undirbúnir ef hafnbann reynist
nauðsynlegt“ Georg Bush
Baudaríkjaforseti sagði að hann
byggist eldd við að á næstunni
kæmi til hernaðarátaka. í bréfi
til Bandarikjaþings sagöist hann
trúa því að herílutningar Banda-
ríkjanna til Persaflóa myndu
stuðla að friðsamlegri lausn deik
unnar. Hann sagði að hersveit-
írnar yrðu í Saudi- Arabíu jafn-
lengi og þær stuðluðu að öryggi
í Persafióa og á meöan ríkis-
stjórn Saudi-Arabíu óskaði nær-
veru þelrra. Utanríkisráðherra
Banda-ríkjanba sagði í Brussel á
föstudag að hann teldi að Banda-
ríkjamenn og önnur lönd hefðu
lagalegan rétt til að framfylgja
viðskiptabanni Sameinuðu þjóð-
anna með hervaldi ef útlaga-
stjórnin í Kúvæt færi fram á það.
„Eg velt eldd hversu mörg NA-
TÓ ríki eru á sömu skoðun. En
ég get sagt aö Bandaríkjamenn
eru það og sum önnur mikilvæg
lönd.K Bandaríkjamenn, Sovét-
roenn, Bretar, Frakkar og nú sið-
ast Ástralir og Kanadamenn
hafa sent herskip til Persaflóa.
Þessi skip gætu tekið þátt í hafn-
banni margra þjóða á frak. Enn
sem komið er virðist enginn þörf
á að beita valdi til að framíylgja
viðskiptabanninu þar sem eng-
inn hefur reynt að kaupa af þelm
olíu siðustu daga.
fimdinum að Arabar yrðu sjálfir að
finna lausn á deilunni til að koma í veg
íyrir að erlend stórveldi skærust i leik-
inn. Gorbatsjov Sovétleiðtogi hvatti
eiimig til þess í gær að Arabar reyndu
sjálfir að leysa deiluna og sagði að
Sovétmenn æsktu lausnar sem skaðaði
Iraka sem minnst. Irakar skúlda Aust-
ur-Evrópuþjóðum stórfé og gjaldþrot
þeirra kæmi A-Evrópu illa. Georg
Bush sagði á fostudaginn að hann teldi
að Bandaríkjamenn þyrftu ekki að
beita hervaldi gegn Irökum og hann
var vongóður um að friðsamleg lausn
íyndist.
Saddam Hussein berst nú með orð-
um í stað vopna og hvetur almenning
í Arabalöndum til að steypa spilltum
leiðtogum sínum. Þegar Saddam
réðst á fran studdu fhaldssamir ar-
abafurstar og ættarhöfðingjar fraka af
kappi vegna þess að þeir héldu aö
Saddam værí málsvarí óbreytts
ástands. Þeir óttuðust að ef franir
sigmðu myndi almenningur steypa
þeim eins og keisaranum í fran. Nú
hafa arabaleiðtogar snúist gegn frök-
um en stuöningurfátæks almennings
við Saddam vex.
Tyrkir búa sig undir að loka olíuleiðslunni í langan tíma.
Engin hætta á árás
Saddams í Tyrkland
Vestrænir sérfræðingar um hemað
sögðu fréttamanni Reuters í gær að
ekkert benti til yfirvofandi innrásar
Irakshers í Tyrkland þrátt íyrir tal
tyrkneskra stjómvalda um liðsflutn-
inga við landamærin. Tyrkland er í
NATÓ og Bandaríkjamenn og
bandamenn þeirra í NATO hafa
heitið Tyrkjum íúllum stuðningi ef
á þá verður ráðist. Á fostudag sagði
forseti Tyrklands, Turgut Ozal, að
næsta vika myndi skera úr um hvort
til stríðsátaka komi við Persaflóa.
Hann sagði að ef ekkert alvarlegt
gerðist næstu viku byggist hann
ekki við neinum stórtíðindum á
næstunni.
Tyrkir hafa lokað olíuleiðslunni
sem liggur um land þeirra frá írak.
Þeir vom seinir til að tilkynna um
þessa lokun en það var ekki aðeins
vegna þess að þeir óttuðust hefndar-
aðgerðir íraka heldur vegna fjár-
hagstjónsins sem þeir sjálfir verða
fyrir. Tyrkir hafa fengið meira en
helming þeirrar olíu sem þeir nota
úr þessari leiðslu og þeir hafa inn-
heimt gjöld fyrir afnot hennar. Lok-
unin kostar þá meira en 45 milljónir
ísl. króna á dag en Bandaríkjamenn
hafa heitið að bæta þeim tjónið að
einhverju eða öllu leyti. Tyrkir búa
sig nú undir langvarandi lokun
leiðslunnar og segjast geta lokað
henni í eitt ár ef þörf krefúr.
Starfaði fyrir Hitler en hjálpaði síðan Bandaríkjamönnum
við að koma mönnum til Tunglsins.
Smiður Appolóflaug-
arinnar flýr Kanada
Arthur Rudolph hefur ákveðið að fara
fra Kanada til að komast hjá yfirheyrsl-
um innflytjendayfirvalda um fortið
hans sem vísindamanns í Þýskalandi
nasista. Rudolph er 83 ára og starfaði
sem eldflaugasmiður fyrir Adolf Hitl-
er. Eftir heimssfyijöldina söfnuðu
Bandarikjamenn til sín visindamönn-
um sem höfðu starfað við smíði V-2
eldflaugarinnar og þar á meðal voru
Arthur Rudolph og Wemer von Braun.
Rudolf var mikilvægur stjómandi Ap-
polóáætlunar Bandarikjamanna sem
kom fyrstu mönnunum til tunglsins.
Hann hefúr búið í Bandarikjunum í 20
ár en fór þaðan til Kanada fyrir sex ár-
um þegar honum var hótað brottvisun
úr landi. Hann er sakaður um að hafa
verið yfirmaður í eldflaugaverksmiðu
þar sem hundruð verkamanna dóu í
striðinu. Rudolph ákvað að fara fra
Kanada til heimilis síns í V-Þýskalandi
þegar Kanadamenn boðuðu til rann-
sóknar um hvort hann væri striðs-
glæpamaður. Rudolf neitar slfloim
ásökunum en hann segist vera orðinn
of gamall til að vilja eyða mörgum ár-
um í argaþras út af fortíð sinni.
INASA býst við merk-
um vísindaárangri og
þarf á honum að halda:
Geimfar kort-
leggur Venus
Geimflaug, sem skotið var á loft fyr-
ir 14 mánuðum, átti að komast á braut
um Venus í gær. Vísindamenn Geim-
ferðarstofnunar Bandaríkjanna
NASA búast við að radarbúnaður í
flauginni muni svipta hulunni af
mörgum leyndardómum þessarar
reikistjömu. NASA-stofnunin vonast
til að árangur ferðarinnar verði til að
auka traust almennings á geimferða-
áætlunum hennar en að undanfomu
hefúr hún sætt mikilii gagnrýni vegna
ýmiss konar mistaka og kostnaðar-
samra bilana. Ekki verður hægt að
gera við Hubble- sjónauka stofnunar-
innar fyrr en í fyrsta lagi eftir þijú ár
og ekki hefúr enn tekist að komast
fyrir eldsneytisleka í geimskutlum
Bandarikjamanna.
Venusarfarinu „Magellan“ er ætlað
að útbúa kort af reikistjömunni Ven-
usi. Reikistjaman er umlukin skýja-
hulu og þess vegna er ekki hægt að ná
venjulegum ljósmyndum af yfirborði
hennar. Magellan er búin sterkum
radarbúnaði sem getur sent merki í
gegnum skýjahuluna og numið end-
urvarp þeirra og sett saman ljósmynd-
ir úr merkjunum. Eitt af markmiðum
ferðarinnar er að komast að því hvort
Venus hafi orðið fyrir svokölluðum
„gróðurhúsaáhrifúm" sem margir ótt-
ast að ógna muni lífi á jörðunni. Ma-
gellan mun leita að ummerkjum um
vatn á Venusi en ef þau finnast þá
styrkir það þá skoðun að reikistjaman
hafi hitnað vegna gróðurhúsaáhrifa.
Geimfarið á líka að komast að því
hvort virk eldfjöll eru á Venusi en
sovéskt geimfar hefúr áður sýnt að á
Venusi em eldfjöll. Myndir ftá
Magellan eiga að geta greint hvort
glóandi hraun renna frá þessum eld-
fjöllum. Venus er líkari jörðunni en
aðrar reikistjömur. Stjaman er nálægt
því að vera jafn stór og jörðin og um
hana er andrúmsloft, sem er að vísu
eitrað, og er 80 til 90 sinnum þéttara
en andrúmsloft jarðar. Kortlagningin
hefst 1. september. Það mun aðeins
taka einn Venusardag að kortleggja
alla stjömuna en einn Venusardagur
er 243 jarðardagur.
Fyrir 12 árum náðu Bandaríkjamenn
yfirborðsmyndum af litlum hluta
Venusar. Fjórum árum síðar kort-
lögðu Sovétmenn 30% af yfirborð
stjömunnar og náðu tiu sinnum meiri
skerpu í sínar myndir. Núna segja
NASA-menn að þeir muni ná langt-
um betri myndum og þær verði 100
sinnum skarpari en fyrri myndir
þeirra og 10 sinnum skarpari en
myndir Sovétmanna. Af geimferðum
Sovétmanna er það að frétta að þeir
náðu i fyrradag geimforum sínum úr
MIR- geimstöðinni til jarðar heilu og
höldnu en vegna ýmiss konar erfið-
leika var um tíma óttast um líf þeirra.
Lichtenstein
bannar vjð-
skipti við Irak
Hans Adam II príns af Lich-
tenstein undirritaði í cær lög
sem banna 511 víöskiptí við írak.
Hinir 28 þúsund íbúar Alparík-
isins Lichtensteins fara með
þessu að dæmi nágranna sinna í
Sviss sem tilkynntu á þriðjudag
um samskonar bann. Löndin
hlíta meö þessu fyrirmælum
Öryggisráðs Sameinuðu þjðð-
anna þótt Lichtenstein og Sviss
eigi ekld aöild að þeim samtök-
um. Svisslendingar hafa að
undanförnu teldð æ meiri þátt í
alþjóðastarii og reynt að vera
samstiga ' Efnahagsbandalagi
Evrópu en íbúar Lichtensteins
greiddu i desember atkvæði
með því að gerast aðilar að
Sameinuðu þjóðunum. Hvorugt
ríkið hefur áður tekið þátt f al-
þjóða aðgeröum af þessu tagi.