Tíminn - 11.08.1990, Blaðsíða 7

Laugardágúr 11. ágúst 1990
Tíminn 7
trúar- og þjóðarsamsetningu í
Miðausturlöndum, þar sem öllu
ægir saman og viðheldur þessum
parti heimsins sem ófiriðarbæli.
Inn í þetta litskrúðuga þjóða- og
menningarmynstur blandast síð-
an utanaðkomandi áhrif Evrópu-
landa og stórvelda austan hafs og
vestan sem með afdrifaríkum
hætti hlutast til um málefhi þess-
ara þjóða, sjá þeim m.a. fyrir
vopnum, en eru annars að efla
pólitísk áhrif sín og tryggja sér
olíuviðskipti.
Þegar Irak ræðst inn í Kúvæt er
eins og köttur leiki sér að mús.
Þótt Irak sé skuldum vafið og
þjóðin þreytt eftir átta ára styij-
öld sem nýlokið er, er landið eitt
mesta herveldi heims. Einræðis-
herra íraks, Saddam Hussein,
hefúr með dyggilegri aðstoð ffá
Sovétríkjunum og Frakklandi og
vopnasölum og bröskurum víðar
að unnið að því frá stríðslokum
við Irani fyrir tveimur árum að
stækka og efla her sinn, svo að
hann hefúr aldrei verið jafn fjöl-
mennur og aldrei betur búinn
vopnum en nú. Saddam Hussein
hefúr auðvitað ofúrtrú á hervæð-
ingu og tekur hana ffarn yfir allt
annað. Hann er auk þess maður
til þess að nota herinn í árásar-
og útþensluskyni, því að hann
ætlar sér að vinna fleiri lönd ef
hann mögulega getur og spyr þá
ekki vopnasalana leyfis á hvem
hann eigi að ráðast eða af hvaða
tilefni. Honum var það meina-
laust að beija á Irönum og
klerkaveldinu þar. En nú virðist
bæði Frökkum og Sovétmönnum
ofboðið, að ekki sé minnst á
Bandaríkjamenn, að Irakshér
skuli beitt til þess að leggja und-
ir sig vinveitt smáríki, lítið Ar-
abaland, sem vafalaust hefði lát-
ið undan kröfúm Iraka með
samningum, ef reynt hefði verið
til þrautar.
Hagsmunir í voða
En hvað kemur heiminum ann-
ars við, þótt einn Arabahöfðing-
inn ráðist á annan? Hvað geta
fjarlægar þjóðir gert við því þótt
óffiður og ósamlyndi sé í Mið-
austurlöndum, þegar aldrei verð-
ur neitt lát á slíku? Og hvað
snertir það Evrópumenn, þótt
stríð geisi á þessum slóðum og
víða annars staðar í heiminum,
þegar Norðurálfan er að samein-
ast undir einum hatti, þegar
Bandaríkin og Sovétríkin sam-
einast um eina ffiðarstefnu?
Það sem gerst hefur í samskipt-
um Iraks og Kúvætbúa eru engar
venjulegar Arabadeilur, engar
ættflokkaskærur í eyðimörkinni.
Innrásin í Kúvæt er í rauninni
árás á hagsmuni stórvelda og
iðnríkja og alls hins vestræna
heims. Innrásin er reyndar litin
svo alvarlegum augum að Ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna
hefur orðið næstum einhuga um
að knýja verði íraka til undanláts
með algeru viðskiptabanni, sem
þegar hefúr haft áhrif. Sovét-
menn stöðva vopnasendingar til
vinar síns Saddams Husseins og
eiga ekki orð til að lýsa fram-
ferði hans. Bandarikjamenn
knýja á ráðamenn í Saudi-Arab-
íu að loka olíuleiðslum ffá írak
sem liggja um land þeirra, þótt
Irakar hafi raðað óvígum her á
landamæri ríkjanna. Tyrkir gera
það fyrir vináttusakir við Vestur-
yeldin að skrúfa fyrir olíuleiðsl-
ur íraka í Tyrklandi. Bandaríkja-
menn vígbúast af kappi til þess
að veija Saudi- Arabíu, ef innrás
verður gerð í landið, og banda-
rísk, bresk, frönsk og sovésk
herskip bíða á Persaflóa til þess
að hindra olíuflutningaskip á
vegum Iraka. Þannig standa sak-
ir viku eftir að íraksher réðst inn
í Kúvæt.
Heimaþjóðunum í Miðaustur-
löndum er ekki lengur látið ein-
um eftir að halda uppi krónisku
óffiðarástandi þessa heimshluta
með dulinni aðstoð stórveldanna.
Stórveldin og iðnríkin eru komin
á vettvang albúin til beinna
stríðsátaka. Tilgangur þeirra er
ekki sá að stilla til friðar með Ar-
abahöfðingjum, heldur að veija
olíuviðskipti sín sem nú sem áð-
ur réttlætir vopnaða íhlutun í
málefni Miðausturlanda og styij-
öld ef ekki vill betur til. Olíuvið-
skipti eru ekki endilega spuming
um fijálsa verslun, heldur kapp-
hlaup um að komast yfir olíu
með góðu eða illu. Olíuviðskipti
iðnveldanna eru í húfi ef írökum
helst uppi að hertaka fleiri olíu-
riki, fyrst og ffemst Saudi-Arab-
íu, sem þeir myndu gera ef ekki
verður tekið á móti þeim.
r
Oskilgreind samstaða
Islendingar hafa engra beinna
hagsmuna að gæta í Miðaustur-
löndum og hljóta að varast öll af-
skipti af því sem þar er að gerast.
Þátttaka í viðskiptabanni kann að
vera réttlætanleg en lítið ffam yf-
ir það. Islendingar búa ekki yfir
neinum ráðum sem komið geta
að haldi til lausnar á því ástandi
sem ríkir á þessum slóðum.
Hversu mikið sem menn vilja
gera úr siðferðisskyldum íslencl-
inga sem lýðræðisþjóðar eða
vegna aðildar að Atlantshafs-
bandalaginu þá er ffáleitt að ætl-
ast til að þeir blandi sér í styrjald-
ir og stríðsástand í fjarlægum
heimshlutum af ímyndaðri
skyldurækni við óskilgreinda
samstöðu gegn uppivöðslusemi
og hemaðarátökum á alræmdum
óffiðarsvæðum.
Hins vegar verða Islendingar að
vera við því búnir að afleiðingar
olíustríðanna komi við efnahags-
þróun hér á landi og raski henni
meira eða minna. Hversu bjart-
sýnir sem menn kunna að vera
um að auka megi olíuffamleiðslu
annars staðar í heiminum, svo að
olíuffamboð minnki ekki úr hófi
ffam meðan stríðsástand varir í
Miðausturlöndum, er það mál
heldur ekki á okkar valdi. Við
gemm ekki betur en að njóta þess
ef olíuframleiðslulöndin ákveða
að auka ffamboð á heimsmark-
aði, en verðum allt eins að vera
við því búnir að slíkar aðgerðir
dugi ekki til fúllnustu um það að
halda olíuverði niðri.
Svartifoss í Öræfum.
því sem samið var um í febrúar
sl. Til þessa var gripið sem virk-
ustu efnahagsaðgerðar i barátt-
unni við verðbólguna. Yfirleitt
munu landsmenn sætta sig vel
við þessa ákvörðun, menn skilja
nauðsyn hennar og virða mark-
mið hennar.
Hins vegar hafði ríkisstjómin
naumast komið efnahagsaðgerð
sinni í framkvæmd, þegar at-
burðir i fjarlægum heimshluta
verða til þess að stefna í tvísýnu
áformum um að koma á jafnvægi
í íslenskum þjóðarbúskap. Enn
hafa íslendingar verið minntir á
að þeir hafa ekki allt í hendi sér
um þróun efnahagsmála, atvik
sem gerast úti í heimi geta hve-
nær sem er raskað heimagerðum
áætlunum um þjóðarbúskapinn.
Stundum koma slíkir atburðir
mjög á óvart, m.a. vegna þess að
íslendingar em, — eins og marg-
ar aðrar þjóðir í værð og sælu
vestrænnar sjálfshyggju — gmn-
lausir og meira og minna óvit-
andi um ástand mála í stómm
heimshlutum og leiða varla hug-
ann að því hvemig hagsmunir
þeirra tengjast ástandi og at-
burðaþróun i fjarlægum löndum,
sem menn kunna tæpast að nefna
réttum nöfnum.
A fimmtudaginn í fyrri viku
réðust Irakar imi í smáfúrsta-
dæmið Kúvæt, lögðu landið und-
ir sig fyrirstöðulítið á einum degi
og komu þar upp leppstjóm, því
Kúvætfúrstinn flýði land og átti
ekki annars úrkosti til að halda
lífi. Formleg innlimim Kúvæts í
Iraksríki hefúr nú átt sér stað.
Ekki er nokkur vafi á þvi að inn-
rás Iraka í Kúvæt hefúr sínar sér-
stöku ástæður, að mati innrásar-
manna. Hitt er jafnvíst að þær
ástæður sem einræðisherra Iraks
færir fram fyrir innrásinni em
ekki að öllu leyti heilaspuni hans
sjálfs, heldur allt eins sprottnar
upp úr félags- og menningar-
ástandi þess heimshluta, sem hér
um ræðir, þ.e.a.s. Austurlöndum
nær eða Miðausturlöndum sem
svo em kölluð. Á þessu stóra
svæði, sem menn kenna gjaman
við Arabaþjóðir og islamskan
sið, hefúr verið sífelldur óffiður
áratugum saman og reyndar
miklu meira en það. Reyndar er
það ekki nema hálfúr sannleikur
að kalla þennan heimshluta Ar-
abaheim, hvað þá að allur ófriður
stafi af ættarflokkaskærum
þeirra. Þótt svo vilji til að innrás
Iraka í Kúvæt minni á arabiskar
ættflokkaskærur, þá segir það
ekki alla söguna um menningar-,