Tíminn - 14.08.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 14. ágúst 1990
Þriðjudagur 14. ágúst 1990
Tíminn 9

- ■-

Neysluútgjöld námsmanna um 10-15.000 kr. hærri á mánuði en ráðstöfunartekjur ASÍ-launþega:
Þurfa námsmenn meira en aðrir?
„Hagstofan hefur kosið að nota orðið
neysluútgjöld í stað framfærsluút-
gjalda“, segir m.a. í skýringum Hagstof-
unnar með könnun sem hún gerði á út-
gjöldum 311 námsmanna úr hópi lán-
þega Lánasjóðs ísl. námsmanna, sem
stunda nám í Reykjavík. Hagstofan tekur
fram að engin tilraun sé gerð til þess að
meta hvað mikið námsmenn „þurfa“ sér
til framfærslu. Ekki er heldur ólíklegt að
ýmsum þeirra, sem verða að láta sér
nægja 60-70 þús.kr. útborguð mánaðar-
laun (eftir skatt og annan fastan frádrátt),
þyki tíðindum. sæta ef einhleypir og
bamlausir námsmenn „þurfa“ 15-25 þús.
kr. meiri framfærslueyri. Af könnun
Hagstofunnar vérður nefnilega ekki ann-
að séð en að námsmenn hafi mun meira
fé handa á milli heldur en almennir laun-
þegar t.d. innan ASÍ og BSRB hafa að
meðaltali í útborguðum launum fyrir
fulla vinnu og umtalsverða aukavinnu.
Til að fá nokkum samanburð er fróðlegt
að glugga í gögn Kjararannsóknamefnd-
ar um tekjur 12.500 launþega innan ASI-
félaga á tímabilinu janúar-mars á þessu
ári. Heildartekjur þessa stóra hóps vom
93.600 kr. að meðaltali. Að frádregnum
staðgreiðsluskatti og iðgjaldi í lífeyris-
sjóð og stéttarfélag gætu útborguð laun
verið um 73.800 kr. að meðaltali á fyrsta
fjórðungi þessa árs — þ.e. nær 12 þús.kr.
lægri upphæð en meðalútgjöld ein-
hleypra námsmanna m.v. Hagstofukönn-
unina.
Af þessum ASÍ félögum em það aðeins
iðnaðarmenn og ýmsir hópar „stjóra“
meðal skrifstofukarla sem höfðu nokkm
hærri útborgaðar meðaltekjur heldur en
einhleypir námsmenn. Það virðist benda
til þess að námsmenn hafi margir hverjir
úr meiru að moða heldur en foreldrar
þeiira. A.m.k. virðist ljóst að afar fáar
ASI-konur fá yfir 85 þús. kr útborguð
laun á mánuði. Það mun einnig eiga við
konur innan BSRB og jafhvel BHMR.
„Þarfir“ námsmanna?
Hagstofan skipti hinum 3.11 náms-
mönnum í hópa eftir fjölskylduaðstæð-
um: Þ.e. þrjá hópa einhleypra; í foreldra
húsum (90), þá sem búa einir (48) og síð-
an einstæða foreldra með 1,26 böm að
meðaltali (19). Og síðan þrjá hópa
hjóna/sambúðarfólks; bamlaus hjón
(74), hjón með 1 bam (54) og hjón með
2,5 böm að meðaltali (26). Mánaðarút-
gjöld hverrar Qölskyldu miðað við verð-
lag í apríl s.l. reyndust sem hér segir:
Mánaðarútgjöld námsmanna í april
Fjölskylduhagir: kr./mán.
Einn i foreldrahúsum 67.100
Einn m. eig.heimili 85.400
Einst.foreldri (1,25 b.) 126.100
Hjón bamlaus 122.200
Hjón eitt bam 144.800
Hjón 2,5 böra 174.900
Vegið meðaltal allra: 112.200
miklu meira, eða um 32 þús.kr. að með-
altali. Þá virðist líka athyglivert hve hjón
með eitt „þurfa“ litlu minna heldur en
einstæðir foreldrar með rúmlega eitt bam
að meðaltali.
Utgjaldatölur námsmanna er sem fyrr
segir fróðlegt að skoða í ljósi upplýsinga
um laun á almennum vinnumarkaði.
Nýjustu haldbæm upplýsingamar þar um
em frá Kjararannsóknamefnd og sýna
m.a. heildar mánaðartekjur hinna ýmsu
stétta innan ASÍ-félaga á fyrsta fjórðungi
þessa árs. Að frádregnum staðgreiðslu-
skatti og iðgjöldum í lífeyrissjóð (4%)
og verkalýðsfélag (1%) vom nettótekjur
þessara hópa sem hér segir:
Mánaðartekjur ASÍ-fólks eftir skatt:
Stéttir: „nettó“ kr.mán.
Verkakonur 61.100
Afgreiðslukonur 65.300
Skrifstofukonur 65.200
Verkakarlar 72.100
Afgreiðslukarlar 72.300
Skrifstofukarlar 90.100
Iðnaðarmenn 90.600
Vegið meðaltal allra:
73.800
Tekið skal fram að hér er reiknað út frá
heildartekjum þessara hópa, sem m.a.
innifela greiðslu vegna tæplega 30 yfir-
vinnustunda á mánuði að meðaltali.
Eftir Heiði Helgadóttur

Sem sjá má bendir mismunur á útgjöld-
um hjónafólksins til um 22 þús. kr. við-
bótarútgjalda vegna hvers bams á mán-
uði. Hjá einhleypum hækka mánaðarút-
gjöldin vegna hvers bams hins vegar
Kannski er eðlilegra að reyna bera út-
gjöld námsmanna saman við þær tekjur
sem þeir geta vonast eftir að námi loknu?
Heildartekjur allra BHMR manna á síð-
asta ársfjórðungi 1989 vom að meðaltali
119 þús. Niðurstaðan verður samt álika.
Eftir skatt, iðgjöld og endurgreiðslu af
námsláni til LIN nær meðal BHMR mað-
urinn varla að halda eftir upphæð sem
jafnast á við meðalútgjöld einhleypra
námsmanna hvað þá útgjöld þeirra ein-
hleypinga sem em með böm á framfæri.
Kom sumum á óvart
öörum ekki
Úrtak Hagstofunnar fyrir neyslukönn-
unina var, sem áður segir, valið úr hópi
þeirra nemenda sem njóta lána frá LÍN.
Vegna mjög umræddrar skerðingar lána
vegna launa var Þorbjöm Guðjónsson
hjá LíN spurður hvemig framangreindar
„ráðstöfunampphæðir“ námsmanna
kæmu heim og saman við að þeir njóta
lána frá LÍN.
Þorbjöm nefhdi sem dæmi að afli ein-
hleypingur sér það mikilla tekna að hann
hafi 85 þús. kr. til ráðstöfunar á mánuði
ætti hann ekki að fá nema um 50 þús. kr.
á ári frá LIN. Hann bendir á að könnunin
upplýsi eingöngu um það hverju náms-
menn eyða, en hins vegar ekkert um það
hvar það aflar þeirra fjármuna sem þarf
til að eyða svona miklu. Hugsanlega geti
þama verið um að ræða lán frá öðmm en
LÍN.
Aðspurður sagði hann sumum hafa
komið á óvart hve neyslutölur náms-
manna vom háar, en öðmm ekki. „En
kannski er þetta bara vísbending um í
hve geysilegu neysluþjóðfélagi við lifum
í dag“.
Bíöa „mögru árin“
aö námi loknu?
Þorbjöm kvaðst ekkert hissa á útkom-
unni úr ffamangreindum samanburði á
útborguðum tekjum almennra launþega
og ráðstöfunarfé námsmanna. „Enda em
kannski ekki ýkja margir einstaklingar
sem halda eftir 90 þús.kr. til ráðstöfunar
af launum sínum á mánuði".
Miðað við þann launasamanburð er þá
ekki hætta á að hluti námsmanna eigi eft-
ir að reka sig á þá nöpm staðreynd að
þeir sitji uppi með minna fé til ráðstöfun-
ar að námi loknu heldur en á námsámn-
um?
Eg held að það séu vissir hópar sem
geta lent í því. Ef við tökum t.d. einstæða
móðir með 2 böm þá tryggir LÍN henni
106 þús.kr. lágmarksframfærslu á mán-
uði. Það virðist ljóst að þeim mun reyn-
ast erfitt að-fá vinnu sem skilar þeim
álíka ráðstöfunartekjum eftir skatta og
gjöld. Það virðist ljóst að hjá vissum
hópum verður um að ræða breytingar
sem erfitt verður að sætta sig við“.
Að sögn Þorbjöms á stjóm LÍN eftir að
ræða um hvað gert verður við þær upp-
lýsingar sem komu fram í könnuninni.
En væntanlega verði hún einhvers konar
gmnnplagg í sambandi við endurskoðun
á framfærslutölunum.
Húsnæöiskostnaður
15>20 þús.kr.
Hvað neysluna snertir er líklega eðli-
legast að geta þess kostnaðarliðar sem
námsmenn hafa umfram aðra: Kostnaður
vegna skólagjalda, námsbóka og annars
efhiskostnaðar vegna aðalnáms reyndist
tæp 74 þús.kr. að meðaltali á ári (um
6.150 kr. á mánuði).
Hvað húsnæðiskostnaðinn snertir búa
29% námsmanna (leigufrítt) í foreldra-
húsum. Aðeins 18% þeirra búa i eigin
húsnæði. Yfir helmingurinn býr í leigu-
húsnæði þar af flestir á almennum leigu-
markaði. Kemur nokkuð á óvart hve litlu
munar á meðal húsnæðiskostnaði eftir
fjölskyldustærð. Lægstur reyndist hann
um 15.500 kr.á mánuði hjá bamlausum
einhleypingum, 16.600 hjá einstæðum
foreldrum og hæstur rúmlega 20.000 kr.
á mánuði hjá bamlausum hjónum. Hér er
um að ræða meðaltal; húsaleigu, kostn-
aðar vegna íbúðalána og viðhaldskostn-
aðar íbúða.
Námsmenn utan foreldrahúsa búa í
íbúðum sem em um 66 fm. að flatarmáli
og 2,6 herbergi að meðaltali.
Einnig er athyglivert hve litlu munar á
fatakaupum hvort um einstakling eða
stóra fjölskyldu er að ræða. Þannig
verja einstaklingar i foreldrahúsum að-
eins þriðjungi minna til fatakaupa held-
Lánamál námsmanna eru reglulega í almennrí umræðu. Hér sést menntamálaráðherra á fundi með námsmönnum í vor vegna meintrar skerðingar á lánum.
ur en stærstu fjölskyldumar (8.300
kr./mán.).
Bíllinn dýrari
en húsnæöiö
Rekstur einkabílsins/bílanna reyndist
námsmönnum dýrari en húsnæðiskostn-
aðurinn. Rúmlega helmingur einhleypra
á eigin bíl og tæp 80% einstæðra foreldra
og bamlausra hjóna. Hjón með böm
virðast nær öll eiga bíl og þó nokkuð er
um 2 bíla á fjölskyldur. Kostnaður við
hvem bíl er talinn um 272 þús.kr. á ári.
Bílakostnaður framangreindra hópa er
því frá um 140-340 þús. kr. á ári. Þar við
bætast um 52 þús.kr. að meðaltali vegna
fargjalda og ferðakostnaðar innanlands
og utan. Þessi bíla- og ferðakostnaður
reyndist því um 21.000 kr. að meðaltali á
mánuði (þ.e. um 3.000 kr. hærri en með-
al húsnæðiskostnaður).
Námsmenn eyddu að meðaltali um
5.600 kr. á mánuði á veitingahúsum og
skemmtistöðum. Athyglivert er að þessi
kostnaður er gegnumsneitt ekki meiri hjá
pömm heldur en einhleypingum og ein-
stæðum foreldrum, raunar lægstur (4.500
kr.) hjá stærstu fjölskyldunum. Þá em
ótalin áfengiskaup í ÁTVR, að meðaltali
um 1.700 kr. á mánuði. Þar munaði einn-
ig litlu hvort einn eða tveir fullorðnir em
í Qölskyldunni.
Fimmfaldur munur
á tóbakskosntaði
Námsmenn í heimahúsum skera sig úr
hvað varðar lág útgjöld til tóbakskaupa,
eða um 700 kr. á mánuði, sem bendir til
að stór meirihluti þeirra sé „reyklaus“. Á
hinn bóginn virðast einstæðir foreldrar
reykja lang mest og raunar meira heldur
en öll hjónin til samans. Tóbakskostnað-
ur einstæðra foreldra er um 3.400 kr.á
mánuði að meðaltali.
Þá er athyglivert að ly^a- og læknis-
kostnaður er líka hlutfallslega lang hæst-
ur hjá einstæðu foreldmnum (6.600
kr./mán.), og raunar álíka mikill og hjá
tvöfalt stærri hjónafjölskyldum. Bara-
lausir námsmenn í sambúð virðast hins
vegar áberandi heilsubestir.
Raunar má merkilegt telja, að lyfja- og
lækniskostnaðurinn reyndist eini liður-
inn þar sem útgjöld þessara ungu náms-
manna (og fjölskyldna þeirra) sker sig
vemlega frá útgjöldum „vísitölufjöl-
skyldu“ Hagstofunnar. Vísitölugmnd-
völlurinn er sem kunnugt er fundin með
svipaðri neyslukönnun meðal úrtaks
þjóðarinnar allrar. Gæti því virst
áhyggjuefni að lyfja- og lækniskostnaður
hinna ungu námsmannafjölskyldna
reyndist hlutfallslega um 65% hærri
heldur en hjá „vísitölufjölskyldunni“.
■
m