Tíminn - 14.08.1990, Blaðsíða 16

AUGLÝSINGASÍMAR: 680001 —
NÚTÍMA FLUTNINGAR
Holnorhúsinu v/Tryggvogölu,
S 28822
Í BYGGÐUM LANDSINS
AKTU EKKI ÚT
í ÓVISSUNA.
AKTUÁ
SUBARU
Ingvar
Helgason hf.
Sævarhöföa 2
Sími 91-674000
686300 |
Tíminn
ÞRIÐJUDAGUR 14. ÁGÚST 1990
Kvakl, eða skottulækningar, tekið fastari tökum af yfirvöldum:
MISVITRIR SPÁMENN
BLEKKJA NEYTENDUR
Heilbrígðisyfirvöld hafa nú grípið til ráðstafana sem
miða að því að taka skottulækningar fastarí og skipu-
lagðarí tökum en gert hefur veríð. Sett hefur veríð á
laggimar sérstök nefríd, sem tekur tii umflöllunar mál
sem hugsanlega er hægt að flokka undir skottulækn-
ingar og ákveður hvort grípa eigi til einhvers konar
aðgerða, t.d. kæra málið til dómsyfirvalda.
Skottulækningar eru bannaðar í
læknalögum, en oft leikur vafi á
hvemig skilgreina eigi skottulækn-
ingar. Læknar vilja ekki kenna
skottulækningar við lækningar og
vilja því ffekar nota orðið kvakl, sem
er gamalt islenskt orð og merkir hið
sama og skottulækningar. Yfirleitt er
talað um að um augljóst kvakl sé að
ræða, ef viðkomandi aðili gefur sig
út fyrir að geta læknað fólk af kvilla,
án þess að hafa fyrir þvi forsendur
og röksemdir, og tekur jafnvel fyrir
það miklar peningafjárhæðir. Þ.e.
viðkomandi aðili blekkir fólk og
hefur það í mörgum tilvikum að fé-
þúfu.
Erfitt er að segja um hversu útbreitt
og viðamikið kvakl er, en þeir lækn-
ar, sem Tíminn hefur haft samband
við, eru sammála um að töluverð
gróska sé í kvakli hér á landi. í nóv-
ember s.l. var haldinn fundur á veg-
um Læknafélags íslands um kvakl.
Þar kom sú hugmynd upp að setja á
stofn nefnd, þar sem i ættu sæti þrir
aðilar, einn frá Landlæknisembætt-
inu, annar frá Læknafélagi íslands
og sá þriðji ffá Verðlagsráði, en
mörg mál eru kærð til Verðlagsráðs
þar sem þau heyra undir lög um
ólöglega viðskiptahætti, s.s. villandi
auglýsingar.
Nefndin tók til starfa snemma í vor
og hefur hist reglulega, þ.e. um einu
sinni á mánuði.
„Það má segja að við höfum hafið
baráttu með það að markmiði að
verja hagsmuni lækna og koma í veg
fyrir að fólk fari sér að voða. Ég held
að mönnum hafi ofboðið,“ segir Ein-
ar Þórhallsson læknir, sem á sæti í
nefndinni á vegum Læknafélags ís-
lands. Auk hans eiga sæti í henni
Sólveig Guðmundsdóttir lögfræð-
ingur og Vilborg Ingólfsdóttir, hjúkr-
unarffæðingur og deildarstjóri hjá
Landlæknisembættinu.
Að sögn Vilborgar hefur nefndin
tekið til umfjöllunar sjö mál, sem
ástæða hefiir þótt til að grípa til að-
gerða út af, það sem af er þessu ári.
Vanalega koma upp um tíu tilfelli á
ári sem falla undir kvakl. Hægt er að
senda málin til Verðlagsráðs til nán-
ari umfjöllunar eða til Rannsóknar-
lögreglu, þar sem málið fer eðlilega
leið í dómskerfinu. í einu tilfelli á
þessu ári hefur mál verið kært til
RLR. „En við kærum ekki öll málin.
Við reynum fyrst að fá viðkomandi
til að láta af starfseminni. Ef hann
gerir það ekki, er gengið lengra,"
segir Vilborg.
I nær öllum tilvikum er um að ræða
aðila sem telja sig geta greint sjúk-
dóma og læknað kvilla með imdra-
tólum, kúrum eða meðferðum. Off
getur kvaklið farið á mjög alvarlegt
stig.
„Við höfum tekið mál til meðferðar,
þar sem um er að ræða fólk sem hef-
ur lent mjög illa í því. Viðkomandi
aðilar hafa ef til vill ráðlagt fólki að
hætta við lyfjagjöf, segjum t.d.
vegna asma, sem er langvinnur sjúk-
dómur. Fólk hefur trúað þessu og
hætt við lyfjagjöf og síðan verið flutt
á sjúkrahús nær dauða en lífi,“ segir
Vilborg.
Aðferðimar, sem þessir aðilar beita
til „lækninga“, eru margvislegar. Oft
er um að ræða meðferð á líkaman-
um, t.d. sveigur, beygjur eða stuð
með einhvers konar tækjum eða boð-
ið er upp á svokallaða hollefnakúra.
Aðferðimar eiga það sameiginlegt
að vera byggðar á ósönnðum fullyrð-
ingum, sem síðan er haldið ffarn við
fólk, t.d. með auglýsingum. „Það er
t.d. órökstudd fullyrðing að hægt sé
að eyða tóbakslöngun á 12 daga
hollefhakúr,“ segir Vilborg.
Hægt er að nefna mörg dæmi um
undraefni og tól sem hafa verið seld
neytendum með von um lækningu
við kvillum sínum. Vilborg nefhir
dæmi um ffjókom sem ætluð vom
þroskaheftum bömum. Þá em fyrir
því dæmi að aðilar hafa sagst geta
læknað krabbamein. Þeir hafa þá
tekið til sín sjúklinga, sagt þeim að
leita ekki til læknis og meðhöndlað
þá í langan tíma. Sjúklingur hefur
siðan komist undir læknishendur, en
þá of seint.
A fimdi stjóma norrænu læknafé-
laganna í sumar var kvakl tekið til
sérstakrar umfjöllunar. Þar kom ffam
að kvakl er mjög oft í auðgunarskyni
og ofl veltur slík starfsemi á öðram
Norðurlöndum tugum milljónum
króna.
„Það er spuming hvað fólk vill gera
fyrir heilsu sína. Og þeim sem era
haldnir einhvers konar kvilla, sem
heilbrigðisþjónustan hefur ekki get-
að gefið lækningu við, veigra sér
e.t.v. ekki við að borga háar upphæð-
ir til aðila sem gefur sig út fyrir að
geta hjálpað þeim,“ segir Vilborg.
Flestir viðmælendur Tímans era
sammála um að kvakl sé í mjög
mörgum tilvikum stundað hér á landi
einungis með gróða í huga.
„Verst er þegar verið er með firrar
og vitleysur í auðgunarskyni, eins og
kemur alltaf upp hér af og til. T.d.
má nefna dæmi um konu sem kemur
hér árlega og horfir í augun á fólki,
tiltölulega stutt, og les út úr augun-
um hvað sé að því og hvað sé hægt
að gera. Það er svona vitleysa sem
fólk fellur fyrir og eyðir í þúsundum.
Það er svo skrýtið, að ef fólk leitar til
skottulæknis með einhvem kvilla, þá
er það reiðubúið að borga fyrir við-
talið 15-20 þúsund, en það er oft súrt
út í það að borga 500 kr. fyrir viðtal
hjá viðurkenndum sérffæðingi," seg-
ir Haukur Þórðarson, formaður
Læknafélags íslands.
Sólveig Guðmundsdóttir, fulltrúi
Verðlagsráðs í kvaklnefhdinni, segir
að mikið sé um auglýsingar um
læknisaðferðir með undratólum og
tækjum, t.d. gegn höfuðverk eða
blóðleysi.
„Það era margir, sem era haldnir
þessum kvillum, þannig að fólk
hleypur gjaman í þetta og borgar
stórfé fyrir. Það er kannski það
versta i þessu máli, þetta era orðin
hörð viðskipti þar sem neytandinn er
oft svikinn," segir Sólveig.
Off getur verið erfitt að skilgreina
hvað er kvakl og hvað er það ekki.
Nauðsynlegt er að geta þess að nudd
er ekki talið vera kvakl, a.m.k. ekki
ef það er í umsjón menntaðra aðila,
t.d. sjúkranuddara. Þá er t.d. ekki fett
út í það frngur ef um fegrunarað-
gerðir er að ræða, t.d. það að græða
hár á skalla, þar sem segja má að þau
varði ekki heildar- heilsukerfið. „Þá
eram við ekki að tala um þetta fólk
sem segist hafa samband við almætt-
ið og tekur ekkert fyrir trúarleg sam-
töl við „sjúklinga" sína,“ segir Sól-
veig.
Það er hins vegar annað mál ef fólk
gefur sig út fyrir það, að ganga á
milli vinnustaða og bjóða að það
lækni t.d. vöðvabólgu. „Það hefur
enginn réttindi til slíks nema læknar,
sjúkraþjálfar og sambærilegar stéttir.
Til hvers eram við með 30 heilbrigð-
isstéttir hér ef þær ættu ekki að sinna
þessu?“ spyr Vilborg.
Það er einnig stór spuming í þess-
um málum, hvað sé fullnægjandi
menntun. En ef um kvakl er að ræða
er viðkomandi aðili yfirleitt ómennt-
aður í lækningum. „Maður sem sótt
hefur námskeið um eina helgi í
Kaupmannahöfh getur varla talist í
stakk búinn til að lækna fólk eða
sjúkdómsgreina," segir Vilborg.
En hversu margir hafa sótt meðferð
hjá aðila sem býður upp á kvakl? Um
10% úrtaks í könnun sem gerð var í
vetur á vegum Landlæknisembættis-
ins, kvaðst hafa leitað til einhvers
konar hjálækninga. Ekki þarf þó
endilega að vera um kvakl að ræða,
þar sem oft era hjálækningar viður-
kenndar af sérffæðingum. I könnun-
inni var ekki spurt um hvort fólk
hefði notað einhver „undralyf* eða
farið i einhveija kúra, sem flokka má
undir kvakl.
Orsakir fyrir því að fólk leitar á
náðir misvitra manna með kvilla sína
geta verið margvíslegar. Oft er um
að ræða síðasta úrræði viðkomandi
einstaklings.
„Einstaklingur, sem greinist með
vandamál, sem er ólæknandi, leitar
allra ráða til að fá lækningu. Það ger-
ir menntað jafnt sem ómenntað
fólk,“ segir Vilborg, „Það má e.t.v.
segja að hver einstaklingur beri
ábyrgð á sinni heilsu og ráði því
hvað hann geri. En það er bannað
samkvæmt lögum að hafa fólk að at-
hlægi ogjafnvel að féþúfu." GS.

Hfljj | jt v t*
Fjölgun í húsdýragarðinum Dýrunum í Húsdýragarðinum í Laugarda) flölgaði um helgina þegar hryssan Hólmfriður eða „Hóff ‘ kast- aði gullfallegu hestfolaldi, móbrúnu að IH. Faðirínn er Galsi Ófeigsson, frægur kynbótahestur, og er af- cvæmið sagt háfætt og glæsilegt. Folaldið hefur hlotið nafriið Mósi og sést þama á myndinni ásamt fómasi Guðjónssyni, forstöðumanni Húsdýragarðsins. Það veröurtil sýnis í garöinum alla daga, sem opið er, gestum og gangandi til gleði og ánægju. Timamynd: pjetur