Tíminn - 19.09.1990, Blaðsíða 5

fi' «■"" Vi-jshi'/'ívft’í'i
Miðvikudagur 19. september 1990
n n i m;.
Tíminn 5
Afborganir og vextir af erlendum lánum sl. ár 340.000 kr. á meðalfjölskyldu. 27% vöruútflutnings í skuldahítina:
Allur saltfiskur, síld
og skreið fer í vexti
Aðeins vextimir af erlendu skuldunum námu 12.290 milljónum
króna á síðasta ári, þ.e. upphæð sem svaraði til 1/9 hluta (11%)
allra útflutningstekna landsmanna á árinu. Afborganir sömu lána
sem voru um 9.124 m.kr. Samtals þurftu íslendingar því að
greiða rúmlega 21.400 milljónir króna í afborganir og vexti af er-
lendum skuldum sínum í fýrra og sú upphæð hækkar í 24.000
milljónir kr. á þessu ári (um 380 þús. kr. á hveija fjögurra manna
Qölskyldu í landinu). Á síðasta ári hefði því þurft nærri fimmtung
(19,3%) heildartekna þjóðarinnar af útfluttum vörum og þjónustu
til að standa undir þessum greiðslum.
Útflutningstekjunum eyddum við
hins vegar í annað, og raunar gott
betur, og ný lán því tekin til að borga
af þeim gömlu. Erlendar lántökur á
árinu voru 25.810 m.kr. í stað þess að
minnka skuldimar hækkuðu þær því
um nærri 17 milljarða kr. á árinu.
Úr 41% upp í 51%
landsframleiðslu
í lok síðasta árs skulduðu íslending-
ar rúmlega 166 milljarða króna í er-
lendum lánum (um 660.000 kr. á
hvert mannsbam í landinu). Þar af
skulduðu rikissjóður og ríkisfyrir-
tæki riflega helming upphæðarinnar.
Sem hlutfall af landsffamleiðslu
voru erlendar skuldir þá orðnar hærri
en nokkru sinni fyrr, eða 51,3%
(hækkun úr 41,4% árið áður). Þar
sern íslendingum er tamt að bera sig
saman við Norðurlönd má benda á að
hlutfall erlendra skulda var um 20%
landsffamleiðslu í Noregi, Svíþjóð
og Finnlandi árið 1987, þ.e. helmingi
lægra en hér á landi sama ár. Aætlað
er að skuldahlutfallið hækki enn á
þessu ári í 52,5% af landsffam-
leiðslu.
Skuldum vöruútflutn-
ing 2ja ára
„Hrein erlend skuldastaða endur-
speglar að mestu leyti langvarandi
viðskiptahalla við útlönd, því aðeins
tvisvar á síðustu tveim áratugum,
1979 og 1986, náðist jöfnuður í við-
skiptum við útlönd,“ segir í grein
Jakobs Gunnarssonar um erlend lán
1989, í Fjármálatíðindum Seðla-
bankans. Úr þeirri grein em ífaman-
greindar tölur fengnar. Með öðrum
orðum: skuldimar sýna eyðslu ís-
lendinga umffam það sem þeir afla.
Heildar útflutningstekjur þjóðarinnar
vom um 110 milljarðar á síðasta ári.
Þar af vom 80 milljarðar fyrir útflutt-
ar vömr. Samkvæmt því þyrfti t.d.
allan vömútflutning landsmanna í
tvö ár til að borga upp skuldimar og
dygði tæplega til.
Þá em þó ótaldar allar vaxtagreiðsl-
umar. A síðasta ári námu t.d. vextim-
ir einir sem svarar tæplega 22% af
öllum útfluttum sjávarafúrðum Is-
lendinga. Þannig hefði t.d. þurft sam-
anlagt andvirði alls útflutts saltfisks,
allrar síldarinnar og skreiðarinnar að
auki til þess að borga erlendu vextina
ífyrra.
Aætlaðar vaxtagreiðslur af erlend-
um lánum hækka þó enn um rúman
milljarð á þessu ári upp í 1.340 m.kr.
Þá er gengið út ffá 8,2% meðalvöxt-
um á árinu, sem er talsverð lækkun
ffá síðasta ári.
Að viðbættum afborgunum er
greiðslubyrði af erlendum lánum á
þessu ári áætluð í kringum 24 millj-
arðar króna.
Greiðslum frestað
meira og meira
Að sögn Jakobs hefúr dregið mjög
úr hlutfallslegri endurgreiðslu lána á
síðustu árum miðað við stöðu þeirra í
ársbyijun. I byijun áttunda áratugar-
ins voru afborganir um 10-11 % á ári,
lækkuðu í 9-10% í byijun níunda ára-
tugarins, áffam niður í 8% um miðjan
áratuginn og voru komnar niður í
6,9% á síðasta ári. Astæðuna segir
hann auknar lántökur opinberra aðila
og fjárfestingarlánasjóða, sem bæði
taki lán til lengri tíma heldur en
einkaaðilar, auk þess sem lán þeirra
séu oftast afborgunarlaus fyrstu árin
eða eigi að greiðast upp í lok lánstím-
ans.
Finnst gullnáma fyrir
1994?
Fyrr eða síðar kemur þó að slculda-
dögunum. Þótt skuldimar hafi til
þessa hækkað en ekki lækkað virðist
sem lántakendur sjái bjartari tíma
ffamundan — a.m.k. ef marka má
hvað þeir ætla sér að vera duglegir að
greiða afborganir af lánunum á næstu
fimm árum, sérstaklega þó á árunum
1992 til 1995.
Afborganir (ekki vextir) af þeim
lánum sem Islendingar skulduðu í út-
löndum í byijun þessa árs eru áætlað-
ar sem hér segir næstu sex árin. Upp-
hæðir em í milljónum króna og af-
borganir opinberra aðila sýndar sér-
staklega:
Afborganir erlendra lána
1990-1995
Ajborganir - þ.a. opinb.
m.kr. m.kr.
1990
1991
1992
1993
1994
1995
10.650
13.770
17.900
16.700
21.090
23.860
2.940
3.900
8.830
7.980
11.360
15.700
Samt. 6 ár: 103.970 50.710
Samkvæmt þessu munu afborganir
af núverandi erlendum skuldum op-
inberra aðila meira en fimmfaldast til
ársins 1995. Hátt í helmingur þeirra
verður samt ennþá ógreiddur þótt
engum nýjum lánum verði bætt við á
tímabilinu. Hlutur ríkissjóðs sjálfs er
ffekar hóflegur (um 1.300 m.kr.) flest
árin ffam til 1993. En árið 1984
hljóða lánasamningar ríkissjóðs upp
á 7.700 m.kr. afborganir sem síðan
hækka enn í 12.800 m.kr. árið eftir.
Ríkissjóði veitti víst ekki af að kom-
ast yfir góða gullnámu fyrir 1984.
Því þessi tvö ár (1994/95) hefúr rikis-
sjóður einn og sér skuldbundið sig til
að greiða samtals um 27 til 28 millj-
arða króna að núvirði í afborganir og
vexti af erlendum skuldum sínum.
Svo dæmi sé tekið eru það útgjöld af
álíka stærðargráðu og allur skóla-
kostnaður landsmanna, þ.e. heildar-
útgjöld menntamálaráðuneytisins.
- HEI

RENOLD
keðjur, tannhjól
og girar
Þekking Reynsla Þjónusta
FALKINN 4
yjyy SUCURLANDSBRAUT 8, SÍMI 84670
Á meðan sýningin stendur yfir bjóða Flugleiðir sérstakan afslátt á innanlandsflugi fyrir
sýningargesti utan af landi. Nánari upplýsingar fást hjá ferðaskrifstofum,
sölumönnum og umboðsmönnum um land allt. FLUGLEIDIR SSÍ
mm A HEIWVARBA
ÍSLENSKA SJÁVARÚTVEGSSÝNINGIN, sem nú er
haldin í þriðja sinn í Laugardalshöll, hefur fest sig í sessi
sem alþjóðleg stórsýning á sviði sjávarútvegs. Sýningin í
ár verður glæsilegri en nokkru sinni fyrr og er von á þús-
undum gesta hvaðanæva að úr heiminum. Á 10 þúsund
fermetra rými munu á fimmtahundrað íslenskra og er-
lendra sýnenda kynna allar helstu nýjungarnar í veiðum,
vinnslu og markaðssetningu sjávarfangs.
Opið 10 - 18 alla daga