Tíminn - 04.10.1990, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 4. október 1990
Tíminn 9
AÐ UTAN
Ósköp einlit mynd hefur verið dregin upp af „slátr-
aranum frá Bagdad“ í vestrænum fjölmiðlum og er
honum jafnvel líkt við Adolf Hitler. Margret Thatcher
er ein þeirra sem ekki hefur sparað stóru orðin þegar
hún hefur lýst Saddam og dregur pólitískar samlík-
ingar sem henni hentar. Robert Harris, einum dálka-
höfunda The Sunday Times, þykir breski forsætis-
ráðherrann fara nokkuð fijálslega með samlíkingam-
ar og gefur henni ofanígjöf fyrir skemmstu. Fer
grein hans hér á eftir.
„Saddam
er enginn
Hitler"
- segir breskur dálkahöfundur og gefur
Margaret Thatcher ofanígjöf
Margaret Thatcher virðist hafa
merkilega áráttu — þráhyggja
kann að eiga betur við — hún
vitnar sýknt og heilagt í Munchen-
arsamkomulagið frá 1938. Meðan
Falklandseyjastríðið stóð yfir sagði
hún hópi bandarískra gesta að þeir
væru staddir í herberginu þar sem
Neville Chamberlain útvarpaði
ræðu um „fjarlæga þjóð sem við
vitum lítið um.“ Þegar Vaclav Ha-
vel var í London fyrr á þessu ári
bað hún hann afsökunar fyrir „sví-
virðuna" í Munchen. Þegar hún
svo heimsótti Havel í Prag fyrir
skemmstu baðst hún enn afsökun-
ar. Það kann að vera að tékkneski
forsetinn hafi fengið villandi hug-
mynd um auðmýkt forsætisráð-
herrans okkar.
Hvers vegna er
Thatcher Miinchen-
arsamkomulagið svo
hugleikið?
Hvers vegna talar hún svona oft
um Múnchen? í augum flestra er
Iangt síðan sá staður hætti að vera
tákn um skömm. Nú tengja sagn-
fræðingar borgina ýmist við sárs-
aukafulla nauðsyn eða slungið
samkomulag. A.J.P. Taylor heitinn
hyllti samkomulagið sem þar var
gert jafnvel sem sigur alls þess
sem var „best í opinberu lífi í Bret-
Iandi“. Það getur verið að frú
Thatcher hafi skömmustutilfinn-
ingu vegna fyrstu pólitísku starf-
seminnar sem hún tók þátt í. í
kosningunum 1935, þegar hún var
10 ára, hafði hún uppi áróður fyrir
þingmanninn í Grantham, Sir Vic-
tor Warrender sem var fylgismað-
ur Baldwins og undanlátssemi.
Hver svo sem ástæðan kann að
vera er augljóst að minningin um
Múnchen á sinn þátt í að leiðbeina
henni um hvernig hún skuli
bregðast við ýmsum málum. Þegar
hún var í Prag fyrir nokkru dró
hún enn einu sinni upp samlík-
ingu milli atburðanna á Persaflóa
nú og þeirra sem áttu sér stað í
Mið-Evrópu fyrir hálfri öld. „Síst af
öliu þarf að minna Tékka á að
þjóðir verða að sýna ruddum í tvo
heimana, og það án tafar."
Flestum okkar ber saman um að
það sé rétt að senda herlið til Fló-
ans og beita því ef nauðsyn ber til.
En það er eitthvað óróavekjandi
við þann hátt sem kreppuástandið
nú er kynnt. Að klæða nútímaat-
burði í ræðugjálfrið um hetjutím-
ann okkar— að tala um „lærdóm-
inn frá Múnchen", hina „fáu“ í
breska konunglega flughernum,
eyðimerkurrotturnar o.s.frv. —
virðist allt í senn hræsnisfullt,
hættulegt og jafnvel ofurlítið
brjóstumkennanlegt.
Hræsni
Tökum fyrir hræsnina fyrst,
vegna þess að Saddam Hussein
hefur þegar verið sýnd svo mikil
undanlátssemi. Þegar hann framdi
fyrstu árásina sína með því að gera
innrás í íran í september 1980,
höfðust Vesturlönd ekkert að. Satt
best að segja fögnuðu þau hljóð-
lega framtaksseminni og sáu til
þess að „slátrarinn í Bagdad" hefði
nægar vopnabirgðir. Þegar hann
beitti eiturgasi á vígvellinum og
síðan gegn sínu eigin fólki varð
enginn til að mæla því mót. Þegar
hann lét taka breskan blaðamann
af lífi fyrr á þessu ári kölluðum við
ekki einu sinni sendiherra okkar
heim.
Nú hefur það verið upplýst að
viku áður en innrásin var gerð í
Kúvæt skýrði bandaríski sendi-
herrann í írak Saddam frá því
(þetta er skv. afriti af samræðun-
um sem hefur verið birt í banda-
rísku blöðunum) að Bandaríkja-
menn „hefðu enga skoðun á deil-
um milli Arabaþjóða, eins og
landamæradeilu ykkar við Kúvæt“.
Sendiherrann, frú April Glaspie,
hélt áfram: „Ég hef skýr fyrirmæli
frá forsetanum um að leita eftir
betri sambúð við írak. Bush forseti
er gáfaður maður. Hann mun ekki
lýsa yfir efnahagsstríði gegn írak.“
Þetta eru nákvæmlega sömu
skilaboðin og breski sendiherrann
í Berlín, Sir Neville Henderson,
var vanur að færa Hitler frá Cham-
berlain, að við værum reiðubúin
að fallast á endurskoðun á landa-
mærum, að við vildum í raun og
veru frið. Rétt eins og 1939 í Berl-
ín voru slík orð, í samhengi við
undanfarandi aðgerðaleysi, tekin
sem vísbending um að Vesturlönd
myndu ekkert aðhafast gegn Bagd-
ad 1990. Auðvitað, rétt eins og
Hitler komst að eftir árásina á Pól-
land og eins og Saddam hefur
komist að raun um eftir að hann
ruddist inn í Kúvæt, reyndist túlk-
unin skelfileg mistök. En að líta á
þetta allt sem sönnun þess að Vest-
urlönd hafi Iært „lexíuna um und-
anlátssemi" er kjánalegt. Hið rétta
er það gagnstæða. íraska einræðis-
herranum var gefið eftir þar til lit-
ið var á hann sem beina ógnun við
þjóðarhagsmuni okkar. Þegar
þangað var komið var tekið fyrir
undanlátssemina.
Margaret Thatcher virðist vera með Munchenarsamkomulagið á heilanum og í hvert skipti sem hún hitt-
ir Vaclav Havel, forsetaTékkóslóvakíu, biðst hún afsökunará því. Þetta geturverið hættuleg árátta, seg-
ir Robert Harris.
„Saddam er enginn Hitler,“ seg-
ir Harris og bendir á mikilvæg at-
ríði áliti sínu til sönnunar.
Hættuleg samlíking
þaggar niður í vitleg-
um umræðum
Samlíkingin við síðari heims-
styrjöld er líka hættuleg vegna
þess að hún þaggar niður í allri vit-
legri umræðu. Það þarf ekki annað
en kynna sér móðursýkina sem
ummælum Edwards Heaths á dög-
unum var mætt með. Hann lagði
áherslu á að ekki kæmi til greina
að gera neitt samkomulag af neinu
tagi við íraka fyrr en þeir hefðu
dregið hersveitir sínar frá Kúvæt.
Aðstoðarráðherra bandaríska ut-
anríkisráðuneytisins sem. fer með
málefni Persaflóa tók í sama streng
í viðtali á BBC. (Þetta var líka af-
staða Breta 1939 þegar Hitler var
sagt að ekki yrði um að ræða nein-
ar viðræður um framtíðarskipulag
fyrr en herir hans væru farnir út
úr Póllandi).
Engu að síður var Heath umsvifa-
laust stimplaður sem fimmtu her-
deildarmaður. „Reiði í garð Teds,
þjóðníðingsins" var útúrsnúning-
ur blaðsins Express á skoðunun-
um sem hann hafði látið í ljós.
David Howell, formaður utanríkis-
nefndar þingsins, réðst að honum
fyrir að hafa sent „röng skilaboð"
til Bagdad. Þetta andrúmsloft er
ekki til þess fallið að örva til raun-
hæfra umræðna um utanríkis-
stefnu.
Bijóstumkennanleg
samlíking
Að síðustu, er ekki eitthvað svo-
lítið brjóstumkennanlegt við það
að útmála Saddam Hussein em
ógnun við heiminn, í sömu andrá
og Adolf Hitler? Víst er hann skelfi-
legur maður, um það er ekki deilt.
Hann hefur smekk fyrir stórkost-
lega byggingarlist. Hann hefur yf-
irskegg. En því fer víðs fjarri að
hann sé svipað því eins hættulegur
og þýski einræðisherrann. Hitler
var í forystu 80 milljóna þjóðar
með geysilega iðnaðargetu og það
tók því sem næst allar aðrar stór-
þjóðir sex ár að berja hann í rúst.
Saddam stjórnar 18 milljónum ír-
aka og burtséð frá olíunni er aðal-
útflutningur þjóðarinnar döðlur.
Ef Bandaríkjamenn tækju þann
kostinn gætu þeir afmáð ríki hans
á sex klukkustundum.
Við skulum hafa rétt hlutföll á
hlutunum. Breska herliðið, bæði
það sem komið er til Saudí-Arabíu
og það sem er á leiðinni, er innan
við 4% af sameinuðum herafla
bandamanna. Bresku hermennirn-
ir verða undir herstjórn Banda-
ríkjamanna, eins og Tom King hef-
ur viðurkennt. Við erum svo sann-
arlega aðeins minniháttar hluthaf-
ar í þessu fyrirtæki. Það er varla
viðeigandi — það er næstum því
auðmýkjandi — að dusta rykið af
myndunum af Dowding, Montg-
omery og Alexander í þessu sam-
hengi.
Margaret Thatcher
er í eilífri leit að nýj-
um Hitler
Hvers vegna þurfum við alltaf að
dveljast við myndina frá því fyrir
50 árum? Frú Thatcher einkum og
sér í lagi er eilíflega í leit að ein-
hverjum til að taka að sér hlutverk
Hitlers, með sjálfa sig í hlutverki
Winstons Churchill. 1982 var það
Galtieri hershöfðingi. Fyrr á þessu
ári voru það Þjóðverjar sjálfir þeg-
ar hún hafði uppi skuggalegar
ábendingar um möguleikana á því
að þeir „endurlifðu fortíðina“. Þá
fór Saddam Hussein á stúfana og
við fórum á flug, einu sinni enn.
Þetta er spurningin um meira en
bara fræðilegan áhuga. Að því
kemur, þegar hnignandi ríki
hætta að Iáta við það sitja að halda
hátíðlega upp á atburði úr fortíð-
inni og fara í staðinn að velta sér
upp úr henni. „í stað atburða,"
skrifaði Vaclav Havel einu sinni
um líf í Tékkóslóvakíu undir valdi
kommúnista, „er okkur boðið upp
á atburðaleysi. Við lifum frá einu
afmælinu til annars, frá einni há-
tíðinni til annarrar, frá einni
skrúðgöngunni til annarrar ...“
Hann kallaði þessa rás einkenni
þjóðfélags í vaxandi óreiðu. Við
kynnum að kannast við það sem
lýsingu á Bretlandi síðustu 12
mánuðina.
Kannski er það bara ímyndun, en
mér sýnist að síðan efnahagurinn
fór aftur að versna hafi flóttinn
inn í fortíðina aukið á hraðann. í
stað þess að biðjast afsökunar fyrir
mistök forvera sinna gæti verið
betra ráð fyrir forsætisráðherrann
að takast sjálf á við sín eigin mis-
tök sem eru riær í tímanum.