Tíminn - 17.10.1990, Blaðsíða 9
Miðvikudagur 17. október 1990
Tíminn 9
Eftir mikla fækkun barneigna í áratugi stórfjölgar þeim á ný síðan 1985:
Frjósemisbylgja gengið
yfir Norðurlönd frá ‘85
Hin mikla fjölgun bamsfæðinga sem kom mörgum á óvart hér á
landi árið 1988 reynist síður en svo neitt einstakt fyrirbrigði. Það
sama hefur átt sér stað á Norðurlöndunum öllum að Finnlandi
undanskildu. Árið 1988 voru fædd börn t.d. hlutfallslega frá 8%
og upp í 17% (mismunandi eftir löndum) fleiri en árið 1985,
þegar miðað er við fjölda kvenna á bameignaraldri í hverju landi.
Þessi fjölgun barneigna er hlut-
fallslega langmest meðal kvenna á
aldrinum 25-40 ára. Hverjar 1.000
konur á þessum aldri áttu hátt í
fjórðungi fleiri börn árið 1988 en
árið 1985. Barneignir hafa hins
vegar ekki aukist meðal norrænna
kvenna 25 ára og yngri.
Upplýsingar um fjölda fæddra
barna og hlutfallslega fæðingar-
tíðni á Norðurlöndum er að finna í
Norrænu tölfræðihandbókinni. Að
sögn yfirljósmóður á Fæðingar-
deild Landspítalans hafa barneign-
ir einnig verið að aukast á ný í
mörgum Evrópulöndum og víðar.
Svo dæmi sé tekið um þróunina
fæddust um 18.000 fleiri börn í
Svíþjóð árið 1988 en á árunum
1980/85 að meðaltali. Á Norður-
löndunum fjórum, Danmörku,
Noregi, Svíþjóð og íslandi, litu um
32.000 fleiri börn dagsins ljós árið
1988 heldur en árlega á fyrri hluta
9. áratugarins — eða alls um
233.000 börn borið saman við
rúmlega 201.000 börn að meðaltali
á árunum 1980/85. Fyrir Finnland
og Færeyjar vantar hins vegar töl-
ur ársins 1988. Sem áður segir
hefur þessi mikla barneignabylgja
fyrst og fremst orðið meðal kvenna
sem komnar eru yfir 25 ára aldur.
Konur á aldrinum 25-29 ára fæða
hlutfallslega flest börn. En barn-
eignum hefur á hinn bóginn fjölg-
að hlutfallslega meira meðal
kvenna á aldrinum 30-34 ára.
Dæmi um þetta kemur glöggt
fram þegar litið er á barneignir
hverra 1.000 kvenna á aldrinum
30-34 ára á árinu 1985 annars veg-
ar og árinu 1988 hins vegar.
Fæðingar þúsund 30-34 ára
kvenna
1985 1988 Fjölgun:
Danmörk
Noregur
Svíþjóð
ísland
64 77
71 85
86 100
81 106
20%
20%
17%
31%
Álíka hlutfallsleg fjölgun fæðinga
varð einnig meðal kvenna á aldrin-
um 35-39 ára í þessum löndum.
Og í öllum löndunum nema á ís-
landi voru barnsfæðingar samt
fleiri árið 1985 en á árunum
1980/85 að meðaltali, þannig að
barneignabylgjan er í raun ennþá
stærri en þegar árin 1985 til 1988
eru borin saman.
í Danmörku, Finnlandi og Noregi
vantar þó ennþá töluvert á að kon-
ur eignist nógu mörg börn til eðli-
legs viðhalds fólksfjöldans, þ.e. um
2 börn hver kona að meðaltali.
Sænskar konur voru hins vegar
komnar mjög nálægt því marki á
ný árið 1988.
Konur á íslandi, Færeyjum og
Grænlandi eru heldur yfir þessum
mörkum.
- HEI
Glæsileg gjöf f il
Þjóðminjasafnsins
Þjóðminjasafni íslands barst á dög-
unum gjöf, málverk af Gunnlaugi
Briem sýslumanni á Grund, talið
málað í Kaupmannahöfn um 1796.
Gefendur er Martin og Susanne
Bitsch, Kaupmannahöfn, en Sus-
anne er afkomandi Gunnlaugs í
fimmta lið.
Gunnlaugur var sonur séra Guð-
brands Sigurðssonar prests á
Brjánslæk og Sigríðar Jónsdóttur
konu hans. Eftir andlát föður síns
Árlegar viðskiptaviðræður
Jglands og Sovétríkjanna:
Akvörðunum
var frestað
Árlegar viðskiptaviðræður íslands og
Sovétríkjanna fóru fram í Reykjavík
dagana 8.-12. október. Rætt var um
þróun viðskipta landanna árin 1989-
1990 og jafnframt var haldið áfram
undirbúningi að gerð nýrrar við-
skiptabókunar á grundvelli viðskipta-
samnings frá 1953.
í umræðum um framkvæmd við-
skiptanna var m.a. rætt um hvemig
tryggja mætti greiðslur fyrir íslenskar
vörur, sem eftir er að afgreiða á þessu
ári. Vegna þeirra skipulagsbreytinga
sem nú em í deiglunni í Sovétríkjun-
um og efnahagsástands þar var ekki
unnt að ná endanlegu samkomulagi
um öll atriði viðskiptabókunar fyrir
árin 1991-1992. Ekki er enn ljóst að
hve miklu leyti sovésk stjómvöld geti
haft áhrif á vörukaup til landsins á
umræddu tímabili. Sovéska viðræðu-
nefndin taldi að þetta mundi skýrast
þegar fyrir lægju ákvarðanir varðandi
ríkisbúskap, markaðskerfi og framtíð-
arskipan ríkjasambandsins, sem nú
em til meðferðar.
Báðir aðilar lögðu áherslu á að hefð-
bundin viðskipti landanna haldist og
kannaðir verði möguleikar á að nýta
tækifæri sem skapast kunna við þær
breytingar sem að er stefnt í sovésku
efnahagslífi. Stefnt er að viðræðum
verið fram haldið í nóvember í
Moskvu.
Formaður íslensku viðræðunefndar-
innar var Sveinn Bjömsson, sendifull-
trúi í utanríkisráðuneytinu, en for-
maður sovésku viðræðunefndarinnar
var Yuri Ledentsov, skrifstofustjóri í
sovéska utanríkisráðuneytinu.
khg.
ólst hann upp hjá séra Birni Hall-
dórssyni í Sauðalæk til 15 ára ald-
urs. Þá fór hann utan og nam mynd-
höggvaralist í Kaupmannahöfn í sex
ár. Vom þeir samtíða á akademíunni
um skeið Gunnlaugur og Bertel
Thorvaldsen og eru góðar heimildir
til um æskuvináttu þeirra. Bá§ir
luku þeir listnámi á akademíunnij
áen ferill þeirra varð harla ólíkur.
Þegar Thorvaldsen hélt til Rómar til
þess að sigra heiminn sneri Gunn-
laugur við blaðinu og fór að lesa lög.
Hann lauk lagaprófi 1797 og komst
fljótlega í þjónustu stjórnarinnar,
varð sýslumaður og bjó Iengst af á
Grund. Kona hans var Vaigerður
Árnadóttir og af þeim er Briemsætt
komin. Afkomendur þeirra munu
vera um tvö þúsund, flestir á íslandi
en einnig í Danmörku, Þýskalandi
og í Vesturheimi. khg.
Málverk af Gunnlaugi Briem sýslumanni (1773-1834).
Framsóknarfélag
Kjósarsýslu ályktar:
Sorpuröun í
Álfsnesi um-
hverfisslys
Aðalfundur Framsóknarfélags
Kjósarsýslu, haldinn að Hlégarði,
sunnudaginn 14. október, skorar á
Júlíus Sólnes umhverfismálaráð-
herra, að veita Sorpeyðingarfélagi
höfuðborgarsvæðisins ekki starfs-
leyfi vegna fyrirhugaðrar urðunar
sorps í Alfsnesi.
Þetta segir í tillögu sem samþykkt
var samhljóða á fundinum. Jafn-
framt er bent á að enn er tími til að
koma í veg fyrir það umhverfisslys,
sem af því hlytist.
Þá lýsir fundurinn fúrðu sinni á
vinnubrögðum Náttúruverndarráðs
sem samþykkti staðsetningu sorp-
hauga við bæjardyr Mosfellinga og
Leirvoginn, náttúruperlu Mosfells-
bæjar, þrátt fyrir að niðurstöður
rannsókna á væntanlegri mengun
séu enn óljósar. Einnig verður að
teljast undarlegt að grenndarsjónar-
mið meirihluta íbúa Mosfellsbæjar
er fyrir borð borið í svo mikilvægu
máli. -hs.
Slátrun lokið
í gær lauk slátrun í sláturhúsi
Kaupfélags Skagfirðinga á Sauðár-
króki. Slátrað var 30.500 fjár. Með-
alfallþungi reyndist 14,8 kg sem er
talið í betra meðailagi.
Sauðfjáreign hefur mjög dregist
saman og til marks um það má
nefna að fyrir um áratug var slátrað
67 þúsund fjár og tala Sauðárkróks-
búar um hrun sem sjái ekki síður
stað í atvinnulífi bæjarbúa en hjá
bændum sjálfum og í afkomu þeirra.
Fullveldi
veröi viðurkennt
Tíu þingmenn Sjálfstæðisflokksins
hafa lagt fram þingsályktunartil-
lögu þar sem ríkisstjóminni er falið
að árétta formlega viðurkenningu
íslands á fullveldi Eistlands, Lett-
lands og Litháens og að tekið verði
tafarlaust upp stjómmálasamband
við þessi ríki.
í tillögunni er ríkisstjórninni falið
að vinna að því að önnur ríki sýni
með sama hætti stuðning við full-
veldi og sjálfstæði Eystrasaltsland-
anna. Fyrsti flutningsmaður er Þor-
steinn Pálsson. -EÓ
50 ára afmæli Bréfaskólans
Bréfaskólinn hefur nú starfað
óslitið í 50 ár og á mánudag sl. var
haldið upp á þessi merku tímamót í
Listasafni ASÍ.
Samvinnuhreyfingin á íslandi
stofnsetti skólann í október 1940 og
hét hann þá Bréfaskóli SÍS. Rak
sambandið skólann í 25 ár en þá
gerðist ASÍ eignaraðili og ráku sam-
tökin skólann saman um skeið. Síð-
ar urðu fleiri samtök í landinu eign-
araðilar að skólanum og reka hann
nú mörg fjöldasamtök. Þau eru: Al-
þýðusamband íslands, Bandalag
starfsmanna ríkis og bæja, Far-
manna- og fiskimannasamband ís-
lands, Kvenfélagasamband íslands,
Samband íslenskra samvinnufélaga,
Stéttarsamband bænda, Ungmenna-
félag íslands og Öryrkjabandalag fs-
lands.
Bréfaskólinn varð sjálfseignar-
stofnun á liðnum vetri og er enn
eini skólinn á landinu sem eingöngu
hefur fjarkennslu á sinni könnu.
Fyrirmyndin að bessari sérstæðu
fræðslustofnun á Islandi var sótt til
norrænna bréfaskóla sem þá voru
komnir til vegs og virðingar. í Sví-
þjóð hóf Brevskolen starfsemi sína
árið 1919 og var hann fús til að
styðja tilraun íslensku samvinnufé-
laganna til að starfrækja bréfaskóla
hér á landi, m.a. með því að láta
þeim í té námsefni og hljómplötur.
Fólk úr öllum helstu stéttum og
starfsgreinum alls staðar á landinu
sækir Bréfaskólann nú eins og áður.
Þrátt fyrir stórbættar samgöngur og
gífurlega aukið námsframboð víða
um landið hefur aðsókn að Bréfa-
skólanum verið stöðug í mörg ár.
Árlega skrá sig um 800-1200 nem-
endur. Fyrir utan fólk sem býr í
strjálbýli er enn margt fólk í landinu
sem ekki á heimangengt á venjuleg-
um kennslutímum, t.d. þeir sem
vinna vaktavinnu, þeir sem eru
bundnir yfir börnum, sjúkum eða
öldruðum. Sjómenn eru líka stór
hópur sem ekki getur sótt venjuleg
námskeið. Fyrir þetta fólk getur
fjarkennsla verið góð lausn.
Bréfaskólinn hefur fært starfsemi
sína út fyrir landsteinana með því að
bjóða upp á fslensku fyrir útlend-
inga. Nú eru 68 nemendur, frá ýms-
um löndum heimsins, innritaðir í
það nám.
Við kennslu er notaður ýmis
tæknibúnaður sem auðveldar nám-
ið. Hljóðbönd og myndbönd eru
notuð í kennslunni auk kennslu-
bréfanna. Símafax er notað í sam-
skiptum nemenda og kennara,
ásamt leiðsögn sem kennarar bjóða
nemendum símleiðis.
Þá er námsráðgjöf fastur liður í
starfsemi skólans sem mjög margir
notfæra sér, einkum í tengslum við
innritun.
khg.
Siglingamálastofnun fer
fram á frekari rannsókn
Iðntæknistofnun hefur að undan-
förnu verið að rannsaka olíuleiðslu
Olís, sem fór í sundur með þeim af-
leiðingum að talsvert magn af olíu
fór í sjóinn. Um leið og skýrsla ligg-
ur fyrir um orsök slyssins mun Sigl-
ingamálastofnun fara fram á að allar
olíulagnir olíufélaganna, er liggja
neðansjávar, verði rannsakaðar.
„Þegar lögn sem er aðeins fjögurra
ára gömul fer svona illa eins og raun
varð á og búist er við að hún endist í
að minnsta kosti tíu til fimmtán ár,
þá verður maður hræddur og spyr
sjálfan sig, hvað með hinar lagnirn-
ar,“ sagði Gunnar Ágústsson hjá
mengunarvarnadeild Siglingamála-
stofnunar.
Þá nefndi Gunnar að rannsókn
olíulagnanna gæti farið fram með
þeim hætti að kafari myndi kvik-
mynda allar lagnirnar neðansjávar.
Myndirnar yrðu skoðaðar og ef eitt-
hvað athugavert kæmi ljós væri full
ástæða til að draga fleiri lagnir upp á
land til frekari rannsókna.
Gunnar sagði einnig að búist væri
við niðurstöðum Iðntæknistofnunar
um leiðsluna í dag.
khg.