Tíminn - 10.11.1990, Blaðsíða 6

6 jíminn
Laggardagur. 1Q. nóvember 1990,
Tfmirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
SkrifetofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasimi: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Undirstaða byggðar
Halldór Asgrímsson sjávarútvegsráðherra kom víða
við í ræðu sinni á aðalfundi Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna í fyrradag. Tíminn mun birta
ræðuna í heild í næstu viku.
Ráðherrann fjallaði m.a. um mikilvægi sjávarút-
vegsgreina fyrir byggðir og byggðaþróun í landinu
og tók svo til orða að sjávarútvegurinn væri „traust-
asta akkeri byggðar í landinu“: „Hér verður ekki
haldið uppi góðum lífskjörum nema með öflugum
sjávarútvegi sem rekinn er með hagnaði og er þess
megnugur að greiða lífvænleg laun. Ef sjávarútveg-
urinn hefur ekki skilyrði til að leita hagkvæmra
lausna í rekstri getur hann ekki sinnt þessu veiga-
mikla hlutverki. Án slíkra skilyrða getur greinin
heldur ekki verið undirstaða byggðar víðast hvar á
landinu."
Með þessum orðum er sjávarútvegsráðherra að gera
grein fyrr því tvenns konar hlutverki sem sjávarút-
vegurinn hefur og þeirri tvímerkingu sem felst í orð-
inu „byggð“, að fiskveiðar og fiskvinnsla eru undir-
stöðugreinar þjóðarbúskaparins í heild, sjálfrar þjóð-
artilverunnar og að þessar atvinnugreinar eru um-
fram allt meginstofninn í íslensku byggðamynstri,
þ.e.a.s. að landshlutum öllum sé haldið í byggð.
Þess vegna tók ráðherra svo til orða: „Breytingar og
hagræðing geta einnig haft í för með sér að breyting
verði á byggðinni vegna þess að sum kauptún og
kaupstaðir hafi meiri möguleika til að efla atvinnu-
starfsemi sína en aðrir. Þannig hefur það alltaf verið
og aldrei hefur verið hægt að tryggja fyrirfram vöxt
og viðgang atvinnulífsins í hverju einstöku byggðar-
lagi. Þar veldur hver á heldur nú sem fyrr.“
Halldór Ásgrímsson sagði því að það væri eðlilegt að
ýmsir hefðu áhyggjur af byggðaþróun framtíðar og í
þeirri umræðu heyrðist oft að framseljanlegar veiði-
heimildir leiði til þess að þær safnist á fárra hendur.
Hins vegar sagði ráðherrann að ekki væri hægt að ná
því markmiði að fækka fiskiskipum án þess að hafa
sem mest frelsi til að sameina veiðiheimildir.
í þessu sambandi vék Halldór að Hagræðingarsjóði
sjávarútvegsins sem m.a. gegndi því hlutverki að
koma til aðstoðar byggðarlögum sem höllum fæti
standa. Eins og reglum um sjóðinn er háttað er hægt
að bjóða sveitarfélagi, sem illa stendur á fyrir, for-
kaupsrétt að tilteknum veiðiheimildum til eins árs í
senn.
Starfsemi Hagræðingarsjóðs veitir því möguleika til
þess að leysa brýnan atvinnuvanda í sveitarfélögum
án þess að það sé gert með einhliða fjölgun fiski-
skipa, sem stríddi gegn því meginmarkmiði fiskveiði-
stjórnar að minnka fiskveiðiflotann. Ráðherrann
sagði að hér væri um viðkvæm úrlausnarefni að
ræða sem fjalla yrði um á málefnalegan hátt. Hins
vegar vildi hann undirstrika að lögin um stjórn fisk-
veiða væru til styrktar byggðinni í landinu. Þau
skapa grundvöll fyrir betri afkomu í sjávarútvegi sem
er aðalatriði málsins, sagði Halldór Asgrímsson.
StáKSTEINAR Morgunblaðs-
ins kynntu lítillega í vikunni einn
af postulum frjálshyggjunnar og
trúarinnar á réttlæti markaðslög-
málsins, Bandaríkjamanninn
John Naisbitt. Hann er höfundur
bókarinnar Megatrends sem aug-
lýst var upp sem spádómsbók
framtíðarskipunar heimsins og
nú er komið annað testamenti og
nefnist Megatrends 2000 og á að
útskýra meginstrauma í fram-
vindu heimsmála til aldamóta.
Naisbitt er mikill bjartsýnismað-
ur og gefur þá skýringu á góðri
sölu bóka sinna að „fólk viti fyrir-
fram hvað í þeim stendur." Við
lestur þeirra gefst fólki kostur á
að sannfærast um bjarta framtíð
og neyslufreka og óskhyggjan fær
byr undir báða vængi.
Postulinn fær 2,5 milljónir
króna fyrir að flytja fyrirlestur
enda er bjartsýnin helsta við-
skiptaleyndarmál hans, og hún er
í háu verði nú til dags.
Samkvæmt tiltíningi Morgun-
blaðsins um spámanninn blasir
nú við alheimsefnahagsheild sem
á eftir að nýtast öllum til hagvaxt-
ar. Evrópubandalagið og efna-
hagsheild þess er aðeins áfangi á
leið til alheimsmarkaðar. Banda-
lagið verður ekki evrópskt virki
sem standa muni andspænis öðr-
um heimshlutum, heldur muni
það dragast saman, en vaxtar-
broddur hagvaxtar framtíðarinnar
er í Asíu, þar sem neytendum
fjölgar um 80 milljónir fram til
aldamóta.
Það eru aðeins svartsýnir og
vondir blaðamenn sem vilja segja
slæmar fréttir sem ekki vilja sjá
hve glæsta framtíð markaðsöflin
bjóða upp á.
Takmarkalaus
hagvöxtur
Ekki þarf mikla skarpskyggni til
að sjá að hinn mikli spámaður
markaðshyggjunnar og óendan-
legs hagvaxtar á sér forvera sem
sáu fyrir sér alheimsskipulag og
lögðu söguþekkingu sína og sam-
tíð til grundvallar framtíðarórun-
um. Marx og Lenin vissu harla vel
að mannkynið stefndi að því að
lúta skipulagi alheimsstjórnar og
að söguleg nauðsyn byði upp á
allsherjarlausn allra vandamála.
Endaníegt markmið marx-lenin-
ismans var alræði öreiganna og
því góða skipulagi átti ekkert að
geta haggað. Alþjóðahyggja
verkalýðsins var það sterka virki
sem halda átti öllum voða í skefj-
um. Margar fleiri forsagnir um
framtíð og allherjarskipulag hafa
orðið til og vakið mismikla hrifn-
ingu og hafa ekki náð nema tak-
mörkuðu fjöldafýlgi.
En það undarlega við frjáls-
hyggju og marx-leninismann er
hve lík hugmyndafræði kenninga-
smiðanna er. Hagvöxtur og óend-
anleg náttúrugæði eru lögð til
grundvallar alheimshyggjunni og
hinn alfrjálsi markaður frjáls-
hyggjunnar er furðu líkur þeirri
forsögn marxismans, að þegar
kommúnisma er náð leggur hver
fram hæfileika eftir getu og vilja
og tekur sér lífsins gæði eftir þörf-
um.
Þeir sem aðhyllast kristindóm
þekkja þessa forspá paradísarvist-
ar mæta vel. Það er þegar ljónið
og lambið leika saman og friðsæld
og öryggi hvílir yfir allsnægtinni.
Það er engin furða þótt fólk viti
fyrirfram hvað stendur í spádóms-
bókum frjálshyggjunnar.
Óhófleg bjartsýni
Þegar litið er á þróunina í heim-
inum geta menn ekki komist hjá
því að vera bjartsýnir, hefur Morg-
unblaðið eftir Naisbitt, og nefnir
hann breytingarnar í kommún-
istaríkjunum í átt til lýðræðis-
legra stjórnarhátta.
Vel má taka undir það með bjart-
sýnismanninum, en hin þrautin
er þyngri, að sýna fram á að virkt
markaðskerfi verði tekið upp í
þeim heimshlutum næstu áratug-
ina.
Þvert ofan í lagasetningar og
varajátningar sjálfsánægðra
Bandaríkjamanna um að allir séu
eins og að þjóðerni og sérkenni
kynþátta séu ekki til, eru Sovét-
ríkin og önnur fyrrverandi
kommúnistaríki að gliðna vegna
þess að þar eru uppi aðrar skoðan-
ir á þeim málum, en lögbundnar
eru í bandarískum stofnunum og
fjölmiðlum.
Það er því ekki víst að heimssýn
þjóðernishópa og ólíkra menn-
ingarheilda innan Sovétríkjanna
eða annars staðar miðist við þarfir
frjálsa markaðarins eða að mark-
aðshyggjan verði þjóðernisvitund
yfirsterkari þegar oki kommún-
ismans léttir af þjóðunum.
Ástandið bendir síst til þess að
einhver alheimsskipan sé að kom-
ast á í verslun og viðskiptum og
rambar mestallur annar heimur-
inn, sem kallaður var, á barmi
borgarastyrjalda og sér enginn
fyrir endann á hvers konar ríki
eða stjórnskipulag á eftir að þró-
ast þar eftir að alræði kommún-
ismans verður að víkja fyrir nýj-
um tíma og nýrri, eða eldgamaíli,
hugsun. Vel má vera að fólk aust-
ur þar sjái öðruvísi fagra framtíð-
arveröld yfír sér en þeir sem lifa
við auðhyggju neyslusamfélaga
Veturlanda.
Ofíjölgun og skortur
Aulabjartsýni spámanns mark-
aðsaflanna kemur m.a. fram í
þeirri staðhæfingu að efnahags-
legur styrkur Asíu muni aukast
vegna þess að neytendum fjölgi
um 80 milljónir fram til alda-
móta. Þessi tala er vanreiknuð.
En það er sama hvort þar er of
eða van. Offjölgunin í Asíu eykur
aðeins vandræðin þar, eins og
annars staðar í heiminum þar
sem íbúafjölgunin er langtum
meiri en náttúrugæði og mat-
vælaframleiðsla þolir.
Að finna það út að offjölgunin í
þriðja heiminum auki hagvöxt
vegna þess að neytendum fjölgar
er fáránleiki sem jafnvel áköfustu
markaðssinnar hafa ekki látið sér
detta í hug að halda fram til þessa.
Offjölgunin leiðir til fátæktar og
eykur á skort og viðheldur hon-
um. Það er sama hve öreigum
fjölgar, þeir auka aldrei markaðs-
hlutdeild.
Spámenn
hagkerfanna
Kenningasmiðir og áhangendur
spámanna hagkerfanna eru dug-
legir að skilja flesta hluti þeim
Byggt yfir bjartsýnina.
skilningi sem þeir kæra sig um.
Sanntrúaðir kommúnistar héldu
allt fram undir perestrojku, að al-
heimsskipan dýrðarríkisins væri í
nánd. Þeir sem trúa á markaðsöfl-
in í blindni sjá fyrir sér hrun
landamæra, tollmúra, þjóðernis-
kenndar og fátæktar. Ljúf og nota-
leg alheimsskipan markaðarins
sér fyrir allherjarharmóní mann-
kyns og náttúru þar sem séð verð-
ur fyrir allra þörfum.
Ef maður tekur ekki undir bjart-
sýni spámanna markaðshyggju og
hagvaxtar kalla þeir það bölsýni
og svartagallsraus og verður að
una því.
En óneitanlega væri fróðlegt að
fá nánari vitneskju um einstaka
þætti framtíðardýrðarinnar.
Hvernig munu til dæmis olíuvið-
skipti í heiminum æxlast næstu
árin? Hvert verður framboðið,
dreifingin, verðið og hverjir
munu ráða viðskiptunum? Hverj-
ir framleiða, hverjir selja, hverjir
hafa efni á að kaupa? Hvernig
mun markaðurinn bregðast við
þegar séð verður fram á þrot olíu-
birgða heimsins og takmarkað
framboð mun valda verðhækkun-
um og þurfa mun mikil auraráð
til að kaupa hinn dýrmæta orku-
gjafa?
Bjartsýnin segir að áður en til
þess kemur muni vísindin vera
búin að finna upp nýja og betri
orku og trúi hver sem vill.
Framfaragleði og
takmörk vaxtar
Ferskvatnsbúskapur jarðarinnar
i