Tíminn - 14.03.1991, Qupperneq 7

Miðvikudagur 13. mars 1991
Tíminn 7
HOVAL sorpbrennsluofn með
500 kg afköstum á dag, hentug-
ur fyrír 200 manna sveitarfélag.
Látið er í ofninn einu sinni á dag
og þarfnast hann ekki frekari
þjónustu.
Það sem skilur á milli
gamla tímans og hins
nýja í þessum efnum er
fyrst og fremst skilgrein-
ing á meðferð úrgangs
í nútímasamfélagi og
fræðsla almennings í
samræmi við hana.
Samkvæmt þessum
nýju kenningum verður
hinn almenni þjóðfé-
lagsþegn að skilja —
og viðurkenna — að
innkaupum hans er ekki
lokið þegar hann skrifar
ávísunina í stórmark-
aðnum. Hlutfallslega
lítill hluti þess, sem
hann ber heim í plast-
pokanum, er étinn.
Meirihlutinn fer í
tunnuna.
ir sig í smíði lítilla og meðal-
stórra sorpbrennsluofna með
nýtingu á varma frá brennslunni
til upphitunar á vatni eða gufu-
framleiðslu. Ofnar þessir eru af-
ar hagkvæmir og hafa valdið
byltingu í viðhorfum manna til
sorpeyðingar. Þeir eru gerðir
með afköstum frá 300 til 8000
kg á dag. Stórar og óþjálar sorp-
eyðingarstöðvar heyra þannig
sögunni til.
Til gamans má að lokum nefna
að sagt er um Svisslendinga að
þeir gangi með belti, en setji á
sig axlabönd til öryggis og er það
sagt sem dæmi þess að fólk þetta
gengur til verka af alvöru og
kostgæfni. Gildir þetta að sjálf-
sögðu einnig um Liechtenstein-
búa.
úr úrganginum sem hann skilar
frá sér. Er þá sorpbrennsluofn-
inn tengdur sem grunnafl inn á
hitaveitulagnir. Þá má nýta orku
frá sorpbrennslu til að hita upp
sundlaugar og önnur opinber
mannvirki, svo sem sjúkrahús,
skóla, félagsheimili, hótel,
íþróttahús og ráðhús. Sem
dæmi um úrgang, sem inniheld-
ur mikla nýtanlega orku, má
nefna veiðarfæri, afgangsolíur,
loðdýrahræ, bíldekk, timbur,
umbúðir, pappír og plast.
Furstadæmið Liechtenstein
liggur í svissneskri lögsögu, í
miðjum áðurnefndum þróunar-
kjarna Evrópu. Þar situr fyrir-
tæki að nafni HOVAL og sérhæf-
Á meðan Ómar Ragnarsson flýgur umhverfls snævi þakta fjalla-
tinda við sólarlag á kyrrlátu vorkvöldi og lýsir fegurð náttúrunn-
ar á þann hátt sem honum einum er laginn og fær hjörtu sjón-
varpsáhorfenda til að hlaupa yfir slög, safnast alls kyns rusl og
úrgangur frá ábúendum þessarar paradísar á jörðu í fjörur og gil-
skorninga. Því þótt við séum sjálfseignarbændur í skilningi land-
búnaðar og flskveiða erum við einungis ábúendur frá sjónarmiði
umhverfísmála.
Sagan um húsfreyjuna, sem
sópar rusli undir teppið, er sígild
og mun væntanlega endurtaka
sig um alla framtíð þegar að-
stæður eru slíkar að það er ein-
faldasta lausnin. Meðferð okkar
á sorpi er ein slík dæmigerð end-
urtekning. Offramleiðslan í vest-
rænum þjóðfélögum óx einfald-
lega of hratt á undanförnum ár-
um til að við næðum að hleypa
henni gegnum samfélög okkar á
mannsæmandi hátt. Þar er til
önnur og betri lausn er fundin
ýtum við því draslinu úr augsýn.
f málum sem þessu, sem snerta
okkur öll og þó ekkert okkar sér-
staklega, vaknar ætíð sú spurn-
ing hver á að bera kostnaðinn.
Eins og af gömlum vana hefir
því sorpeyðingarmálum þjóðar-
innar fyrst verið skotið til ríkis-
ins. Eftir nokkrar vangaveltur
hefir ríkið komist að því að hér
sé eindregið um málefni sveitar-
félaga að ræða. En sveitarfélög
hafa takmörkuð fjárráð og nið-
urstaða þeirra er gömul og góð
vitneskja, nefnilega, að sá sem
veldur ósómanum skal fjarlægja
hann.
Það er augljóst að þar sem við
höfum dregist nokkuð aftur úr
öðrum þjóðum í að taka á vand-
anum, verður um allmikla fjár-
festingu að ræða á skömmum
tíma. Því verða ríki og bæjarfé-
lög að aðstoða við fjármögnun-
ina og dreifa þannig kostnaðin-
um yfir lengri tíma. Ekki þarf þó
mikla greind til að sjá að hvort
sem ríki eða bæjarfélög skrifa
upp á víxilinn verður það ein-
staklingurinn sem ber kostnað-
inn þegar upp er staðið.
En sú staðreynd að við höfum
dregist aftur úr er þó ekki með
öllu neikvæð. Samningaumleit-
anir um samruna EFTA og EB
hafa verið hvati að mikilli þróun
í umhverfismálum, sem beinst
hefir að vanda meginlands Evr-
ópu, en þar er víða mörghundr-
uðfalt þéttbýli á við það sem hér
er og umhverfisvandamál í réttu
hlutfalli við það. í þessu „já-
kvæða“ stjórnmálaumhverfi
hafa nýjar kenningar rutt sér til
rúms og nýr búnaður verið
hannaður til að framfylgja þeim.
í stað þess að kaupa sífellt hálf-
þróaðan búnað, sem úreldist áð-
ur en varir, bjóðast okkur nú
„endanlegar lausnir", sem stór-
þjóðirnar hafa borið hitann og
þungann af að gera að veruleika.
Og sagan endurtekur sig. Við fs-
lendingar hlupum á sínum tíma
létt yfir járnbrautir og að hluta
til fjallvegi, því flugvélar voru
orðnar fýsilegur kostur þegar
við fórum loks að hugsa um
samgöngur.
Það sem skilur á milli gamla
tímans og hins nýja í þessum
efnum er fyrst og fremst skil-
greining á meðferð úrgangs í
nútímasamfélagi og fræðsla al-
mennings í samræmi við hana.
Samkvæmt þessum nýju kenn-
ingum verður hinn almenni
þjóðfélagsþegn að skilja — og
viðurkenna — að innkaupum
hans er ekki lokið þegar hann
skrifar ávísunina í stórmarkaðn-
um. Hlutfallslega lítill hluti
þess, sem hann ber heim í plast-
pokanum, er étinn. Meirihlutinn
fer í tunnuna.
í þessum nýja hugarheimi
verða að sjálfsögðu til nýjar
vinnuaðferðir, sem allar beinast
að aukinni nýtingu. Endurnýt-
ing úrgangsefna er höfð í háveg-
um, og er því sem eftir verður að
lokum brennt en orkan nýtt til
upphitunar. Sérhver samfélags-
þegn — að börnum og gamal-
mennum meðtöldum — fram-
leiðir árlega um 400 kg af heim-
HOVAL sorpbrennsluofri með
2700 kg afköstum á dag, hent-
ugur fyrír 1000 til 1200 íbúa. Ofn
þessi stendur viö pylsugerð í
Liechtenstein og framleiðir gufu,
sem notuð er við kjötvinnsluna.
ilissorpi og 500 kg af rusli frá
iðnaði, verslun og viðskiptum.
Hér er um að ræða veruleg verð-
mæti, því við eyðingu á einu
kílógrammi af þessu „eldsneyti"
verða að meðaltali til um þrjár
kílóvattstundir af nýtanlegri
orku.
Ef rétt er að farið má þannig
vinna allt að fjórðung þeirrar
orku, sem einstaklingurinn þarf
til upphitunar á húsnæði sínu,