Tíminn - 03.04.1991, Síða 7

Miðvikudagur 3. apríl 1991
Tíminn 7
VETTVANGUR
Hverjir ráða mestu í E.B.? Strax
11 árum eftir stríðslok í Evrópu,
1956, kom það opinskátt fram hjá
Ludwig Erhard, efnahagsráðherra
og seinna kanslara Þýskalands, og
sumum samstarfsmönnum hans
að ósigrí á vígvöllunum yrði snúið
í sigur og völd á efnahagssviði. Og
nú 1991, 46 árum eftir stríðslok,
hveijir standa uppi sigurvegarar?
Þjóðverjar og Japanir.
Hvaða fjármálaöfl, jafnvel sömu
ættir stóðu bakvið Bismarck, Vil-
hjálm II. voru í valdsmannahópi í
seinni heimsstyrjöld, á bak við
Kohl kanslara, og ráða mestu í
E.B. nú? Yfirgnæfandi þýskur
dugnaður og peningavald. En er
ekki bandalagið hagsmunasam-
band frjálsra ríkja? Jafnvel í bið-
stofu E.B. — efnahagssvæði Evr-
ópu, E.E.S. — á að gilda yfir 10
þús. blaðsíðna lagasafn sem í
mörgu skal standa ofar lögum ein-
stakra ríkja.
Mjög er því fagnað að Austurevr-
ópuþjóðir eru að losna undan fargi
kúgunar og ófrelsis. Þó virðast
margir fúsir að ganga í tröllabjörg
Miðevrópuvalds og láta múra sig
inni frá frjálsum skiptum við af-
ganginn af heimsbyggðinni. Er
þetta ekki þversögn í geði? Fyrr
höfum við komist í kast við þetta
vald. Vel skyldum við muna þá
heillamenn, sem mestu réðu er
hafnað var samningum við þýskt
flugfélag rétt fyrir seinni heims-
styrjöld og hugað vestar á heims-
byggð.
Nýlega var 7 þátta röð í ríkissjón-
varpi, er hét því leiðandi nafni: ís-
land í Evrópu. Landkönnuðurinn
Vilhjálmur Stefánsson kallaði ís-
land fyrsta ameríska lýðveldið. Og
hvað segir landafræðin? Yfir ís-
land, meðal annars um eldsprung-
ur Kröflugosa, liggja flekaskil Evr-
ópu og Ameríku.
I vinsælum söngtexta segir: „Veg-
ir liggja til allra átta.“ Okkur hefur
' gefist sú afburða aðstaða, sem bók-
staflega felst í þessum orðum.
Við eigum ein ágætustu fiskimið
heims, tiltölulega ómengað, stór-
Víð erum í fágætri að-
stöðu til að semja frjáls-
irog óháðirtil allraátta,
endist okkur metnaður
og manndómur til.
brotið og kostaríkt land og vel
mennta þjóð.
Ekki getum við, 250 þúsund sálir,
skákað með fjölmenni. En með
samstöðu okkar, nærðri frá ríkri
arfleifð mennta og metnaði sam-
tíðar.
Sigurður Nordal skrifaði eitt sinn
um þriðju ritningu Vesturlanda er
sækja mætti í sagnaauð okkar, við
hlið þeirra sem Gyðingar og
Grikkir voru farvegir fyrir.
Á norðvesturströndum megin-
lands Evrópu og á Bretlandseyjum
lifðu mikil menningarsamfélög
með ríka sagnahefð og eigin tungu.
Allmikið en ómælanlegt blóð hefur
þaðan runnið í okkar ættir. Ómæld
eru líka áhrif þeirra á þá þjóðlegu
kristni, sem hér mótaði samfélag
um aldir, áður en páfar þröngvuðu
hingað sínum „Rómarsamningi"
— valdi er standa skyldi ofar ís-
lenskum lögum. Þetta fólk hefur
tapað þjóðtungum sínum fyrir
ásókn „yfirþjóða" og enn linnir
ekki átökum á Norður- írlandi.
Við eigum land á mótum Evrópu
og Ameríku — hæfilega langt frá
báðum, og á flugleiðinni til Aust-
ur-Asíu, en í Japan er vænlegast að
selja flest það er að nýjungum
verður í vöruþróun.
Við erum í fágætri aðstöðu til að
semja frjálsir og óháðir til allra
átta, endist okkur metnaður og
manndómur til.
Á tímum landhelgisdeilna stóð-
um við öll saman í þjóðlegum
metnaði. Nú heyjum við enn af-
drifaríkari landhelgisbaráttu. Ekki
til einangrunar eða afturhalds til
úreltra gilda, heldur hið gagn-
stæða. Til að eiga heimsbyggðina
alla að frjálsum vettvangi.
Ættjarðarást og metnaður um
sérstöðu eru sígild. Án oflætis.
Einar Benediktsson kvað í sínu
Sóleyjarkvæði:
Föðmuö af ylstraum á eina hlið,
á aðra af sæfrerans harðleikna taki,
áttvís á tvennar álfustrendur,
einbýl, jafnvíg á báðar hendur,
situr hún hafsins höfuðmið.
í þessum orðum skáldsins er vel
lýst hnattstöðu íslands og afstöðu
til heimsálfa í austri og vestri. Þótt
íslendingar búi ekki í nánu sam-
býli við neina þjóð er íslenska
þjóðin eigi að síður miðsvæðis í
heiminum.
Hlöðver Þ. Hlöðversson
Þórarinn Þórarinsson:
Uffe Ellemann-Jensen
og samningar Efta og EB
Danski utanríkisráðherrann, Uffe EHemann-Jensen, hefur sent
íslendingum boðskap sinn í grein, sem birtist í Morgunblaðinu
23. mars síðastliðinn. Boðskapur danska ráðherrans er eins og
vænta mátti, að íslendingum berí að elta Dani eins og áður fyrr
og ganga í EB.
Rök danska ráðherrans eru m.a.
þessi:
„Saga Norðurlandanna sýnir
greinilega að hin einstöku ríki hafa
ávallt kosið að tengjast meginlandi
Evrópu pólitískt á mismunandi
vegu.“
Af þessum orðum hins danska
ráðherra verður ekki annað skilið
en að hann telji ekki ísland til
Norðurlanda. Reynsla ísiendinga á
þessari öld sýnir, að þegar mest
hefur reynt á, hefur Island talið
nauðsynlegt að leita sér stuðnings
í öðrum áttum. í heimsstyrjöld-
inni síðari, þegar mest reyndi á,
lögðu íslendingar kapp á að rjúfa
tengslin við Danmörku til þess að
dragast ekki með Dönum inn í
Evrópu, og til þess að leita sér
stuðnings í öðrum áttum. íslend-
ingar höfnuðu ástsælum dönskum
konungi og leituðu samstarfs við
Bandaríkin, sem hefur reynst þeim
vel og haldist til jiessa dags. Það
gæti rofnað, ef Islendingar eltu
Dani inn í EB. Innan EB er nú
sterk hreyfing, sem vill láta banda-
lagið taka við vörnum Vestur-Evr-
ópu og gera hana óháða Bandaríkj-
unum. Það gæti því leitt af því, ef
við eltum Dani inn í EB, að við
Þeir, sem eru fylgjandi
aðild fslands að EB
reyna að hræða íslend-
inga með því, að þeir
muni einangrast frá
Evrópu og slíta öll
menningarleg og fé-
lagsleg tengsli við Evr-
ópulöndin. Þessu sama
var haldið fram þegar
við slitum stjómarfars-
leg tengsli við Dan-
mörku, að þar með værí
höggvið á öll tengsli við
Danmörku og raunar
önnur Norðurlönd.
Reyndin hefur orðið
þveröfug.
yrðum að slíta tengslin við Banda-
ríkin.
Áður en ísland getur tekið
ákvörðun um að sækja um aðild að
EB, þarf það að verða Ijóst, hvað
verður úr því brölti Evrópuþjóða
að breyta því í hernaðarbandalag,
sem annist varnir Vestur-Evrópu,
án tengsla við Bandaríkin.
Þeir, sem eru fylgjandi aðiid ís-
lands að EB reyna að hræða ís-
lendinga með því, að þeir muni
einangrast frá Evrópu og slíta öll
menningarleg og félagsleg tengsli
við Evrópulöndin. Þessu sama var
haldið fram þegar við slitum
stjórnarfarsleg tengsli við Dan-
mörku, að þar með væri höggvið á
öll tengsli við Danmörku og raun-
ar önnur Norðurlönd. Reyndin
hefur orðið þveröfug. Sambandið
við Danmörku hefur stórbatnað og
norræn samvinna með þátttöku
íslendinga hefur blómgast. Ég hef
ekki þá vantrú á Evrópuþjóðum að
þær muni einangra Islendinga, ef
þeir ganga ekki í EB; þvert á móti
hygg ég, að Evrópumenn muni þá
veita hinni sjálfstæðu eyju úti í
miðju Atlantshafi og menningu
hennar enn meiri athygli og vinna
að því að styrkja menningarleg og
félagsleg sambönd við hana.
Ég ætla þá að víkja að þeim þætti í
grein danska ráðherrans sem er
Uffé Ellemann-Jensen
vægast sagt barnaleg ímyndun
hans í mínum augum. Hún er sú,
að ef Norðurlönd öll gengju í EB
gætu þau myndað samtök innan
EB, sem gætu orðið áhrifameiri en
sameinað Þýskaland. í fyrsta lagi er
það augljóst, að Þjóðverjar hafa 4-5
sinnum fleira fólk á bak við sig en
Norðurlönd öll samanlagt og hlyti
því afstaða þeirra að vega meira en
Norðurlandamanna. Annað myndu
þeir ekki sætta sig við til lengdar.
Hitt er það, að erfitt mun reynast að
sameina alla fulltrúa Norðurlanda í
eina heild, því að þeir eru tilnefndir
af ólíkum flokkum og hefur því
aldrei verið reynt að gera Norður-
landaráð að pólitískri stofnun.
Þannig mundi reynast erfitt að láta
norræna fulltrúa mynda samstæð-
an hóp í hafréttarmálum. Á Hafrétt-
arráðstefnunni tókst aldrei að fá
norræna fulltrúa til að mynda sam-
stæðan hóp í einu mesta deilumál-
inu, víðáttu fiskveiðilögsögunnar.
Þar beittu Svíar sér eindregið gegn
íslendingum og Norðmönnum og
stóðu með meginlandsþjóðum í
þeim átökum. Danir virtust líka
þeirrar skoðunar, en höfðu hægt
um sig vegna Grænlendinga og
Færeyinga. Ég óttast að ekki reynist
unnt að mynda samstæðan hóp
norrænna fulltrúa um þessi mál
innan EB, ef til kæmi.
Það er af þessum ástæðum, sem
ég hef aldrei haft trú á, að samn-
ingar myndu takast milli EB og
Efta um evrópskt efnahagssvæði.
Þegar til alvörunnar kemur munu
Svíar bregðast íslendingum eða
reyna að þvinga þá til undanhalds.
Ég hefi því vissan grun um það að
stefnufestan geti bilað hjá Islend-
ingum á hinum sameiginlega ráð-
herrafundi EB og Efta, sem á að
reyna að ná samkomulagi í næsta
mánuði.