Tíminn - 01.05.1991, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 1. maí 1991
Tíminn 7
________________1. maí ávörp__________
Launajöfnun - Aukinn kaupmáttur
Á baráttudegi launafólks 1. maí
höfum við ástæðu til að fagna því
að þau markmið, sem sett voru við
gerð kjarasamninganna í febrúar
1990, hafa staðist í öllum meginat-
riðum. Verðbólga er nú með því
lægsta sem þekkist. Það tókst að
stöðva kaupmáttarhrapið. Kaup-
máttur vex hægt og sígandi.
Fjöldaatvinnuleysi blasir ekki
lengur við. Jafnvægi hefur komist
á í efnahagsmálum. Grundvöllur
hefur verið lagður að nýju vaxtar-
skeiði og betri kjörum launafólks.
Árangurinn getum við þakkað
launafólki. Það var hinn breiði
fjöldi launafólks sem í ársbyrjun
1990 mótaði nýja sameiginlega
stefnu í efnahags- og kjaramálum
fyrir þorra launamanna. Það var
samstaða fólksins í samtökum
launafólks sem bjó til forsendur
stöðugleika í efnahagsmálum, sem
ekki hefur þekkst hér um áratuga-
skeið. Það var vegna þess að al-
mennt launafólk sætti sig við að
búa áfram um tíma við lakan kaup-
mátt að unnt var að treysta at-
vinnulíf og leggja grunn að aukn-
um kaupmætti.
Almennt launafólk hefur í einu og
öllu staðið við kjarasamningana
frá 1. febrúar 1990. Ýmsir aðrir að-
ilar að samningsgerðinni hafa
einnig verið vel á verði. Bændur
hafa staðið við sinn hluta sam-
komulagsins. Sáralítil verðhækk-
un búvöruverðs í rúmt ár er til
vitnis um það. Tekist hefur með
virku verðlagsaðhaldi m.a. Verð-
lagseftirlits verkalýðsfélaganna í
Reykjavík og samstarfi við verslan-
ir að halda verðlagi í skefjum.
En því miður hafa ekki allir aðilar
staðið við sitt. Á meðan almennt
launafólk hefur búið við lágan
kaupmátt hafa áhrifamiklir aðilar í
þjóðfélaginu látið sem kjarasamn-
ingarnir komi þeim ekki við.
Þannig sýndu pólitískir forystu-
menn margra stærstu og öflug-
ustu sveitarfélaganna í landinu
launafólki hug sinn í verki um sl.
áramót þegar þeir hækkuðu fast-
eignagjöld langt umfram hækkun
launa. Þannig sýndu tryggingafé-
lög einnig hug sinn til launafólks
þegar þau hækkuðu bifreiðatrygg-
ingar og húsatryggingar umfram
eðlilegar breytingar milli ára.
Þannig sýndu bankar og fjár-
magnsstofnanir hug sinn til launa-
fólks þegar þeir hækkuðu vexti í
stað þess að lækka þá þegar á
reyndi. Ef sátt á að takast um víð-
tæka kjarasamninga á ný þarf ekki
síst að huga að því hvernig megi
tryggja að misvitrir stjórnmála-
menn og gróðahyggjumenn í stór-
fyrirtækjum og bankakerfi fari eft-
ir þeim forsendum sem settar eru.
Það var samstaða launafólks sem
lagði grunninn að síðustu kjara-
samningum. Það sama fólk hefur
fylgt samningunum eftir. Andstaða
við launastefnu verkalýðshreyfing-
arinnar hefur verið lítil. Það er
ekki fólkið, sem býr við lægstu
launataxtana, sem hefur barist
gegn samningunum. Það er ekki
fólkið í undirstöðuatvinnuvegun-
um sem hefur lagt stein í götu
þeirra. Það fólk hefur staðið sem
órofa heild á bak við samninginn.
Það hlýtur að vekja gremju og
reiði þegar launahópar, sem hafa
tíföld lægstu laun, reyna að skara
eld að sinni köku.
Nú er komið að því að bæta kjör-
in. f síðustu samningum tókst að
ná fram kaupmáttartryggingum
sem reynst hafa vel á samnings-
tímanum. Sú krafa þarf að vera ein
af samningsforsendum. Næstu
kjarasamningar verða að hafa það
sem meginmarkmið að bæta kjör
launafólks og tryggja réttlátari
skattlagningu en nú er. Láglauna-
fólkið verður að hafa forgang. Ekki
verður heldur komist hjá því að
Ieiðrétta laun ýmissa hópa í þjóðfé-
laginu. Engu að síður teljum við
að hægt sé að halda í þann stöðug-
leika í efnahagsmálum sem náðst
hefur.
Eitt brýnasta verkefni hreyfingar
launamanna um þessar mundir er
að leggja drög að nýrri atvinnu-
stefnu, þar sem undirstaðan er trú
á landið, íslenskt hugvit og sókn til
nýrra möguleika í atvinnuupp-
byggingu. Ekkert má til spara til
að vinna dýrari og fjölbreyttari
vörur úr sjávarafla okkar og hætta
um leið að flytja út atvinnu í stór-
um stíl. Aukin stóriðja verður að
koma til sem einn þáttur í að
treysta atvinnuna í landinu. Ork-
una í fallvötnum landsins og auð-
lindir okkar til lands og sjávár eig-
um við að nýta til að útrýma stað-
bundnu og árstíðabundnu at-
vinnuleysi. Islenskt launafólk mun
ekki sætta sig við að ungt og kraft-
mikið fólk flytji utan til starfa
vegna þess að hér bjóðast ekki
störf eða kjör við hæfi.
íslendingar mega ekki einangrast
í markaðsmálum og félagsmálum
þegar ein öflugasta markaösheild
heimsins er að verða til í Evrópu.
Þess vegna eru samningaviðræður
um evrópskt efnahagssvæði rök-
réttar. Við eigum þó að standa fast
á fyrirvörum okkar varðandi sjálf-
stæði þjóðarinnar, þ.e. landhelg-
ina, eignarhald á auðlindum og
sérstöðu íslensks vinnumarkaðar. í
samningunum um evrópska efna-
hagssvæðið má ekki líta eingöngu
til hagsmuna atvinnurekstrar og
stjórnvalda. Það er grundvallar-
krafa íslenskrar verkalýðshreyfing-
ar að aðild að svæðinu, ef til kæmi,
grafi ekki á nokkurn hátt undan
þeim réttindum og ávinningum
sem íslenskt launafólk hefur náð
fram á undanförnum árum og ára-
tugum.
íslenskt launafólk krefst þess að
félagslega íbúðakerfið verði eflt
svo að lágtekjufólk þurfi ekki að
bíða árum saman eftir að komast í
húsnæði við hæfi.
Við eigum að mynda hér launa-
stefnu þar sem skilgreind eru
markmið um aukna atvinnu og
aukinn kaupmátt launa í áföngum.
Til þess höfiim við alla möguleika.
Jafnframt er það krafa að samn-
ings- og verkfallsréttur iðnnema
verði viðurkenndur.
Á baráttudegi launafólks lítum
við til þeirra milljóna manna,
kvenna og barna sem búa við
hörmungar hernaðarofbeldis og
kúgunar. Hvarvetna í heiminum
eru frjáls verkalýðsfélög í farar-
broddi mannréttinda. I Austur-
Evrópu hafa verkalýðsfélög og
stéttasambönd barist fýrir auknum
lýðréttindum. í S-Afríku sér nú
loks fram á árangur í baráttu þel-
dökkra íbúa landsins gegn harð-
stjórum hvíta minnihlutans. Á síð-
ustu vikum höfum við fylgst með
þeim hörmungum sem dunið hafa
á Kúrdum. íslenskt launafólk skor-
ar á íslensk stjórnvöld að beita sér
fyrir því á alþjóðavettvangi að of-
sóknum á hendur Kúrdum linni
og þeim verði tryggt sjálfsforræði.
Með samstöðu launafólks og fyrir
frumkvæði verkalýðshreyfingar-
innar tókst að koma efnahagsmál-
um þjóðarinnar í það horf að þau
standast samjöfnuð við nálæg
lönd. Með sama hætti eigum við að
nota samtakamáttinn til að auka
kaupmáttinn og koma launamál-
um í það horf að sómi verði að.
Með þetta í huga horfum við
björtum augum til framtíðarinnar.
LAUNAJÖFNUN — AUKINN
KAUPMÁTTUR
FJt. Fulltrúaráds verkalýösfélag-
anna í Reykjavík
Lilja Halldórsdóttir
Guðný J. Guðmundsdóttir
Grétar Hannesson
Sigurður Pálsson
Gunnr Hansson
Vignir Eyþórsson
F.h. Bandalags starfsmanna
ríkis og bœja
Guðmundur Þorkelsson
Margrét Tómasdóttir
F.h. Ibnnemasambands íslands
Kristinn R. Einarsson
Konur eru fyrirvinnur
1. maí ávarp Samtaka kvenna á vinnumarkaði
Konur á vinnumarkaði eru fyrir-
vinnur.
Konur á vinnumarkaði eru giftar.
Konur á vinnumarkaði eru marg-
víslegar, við búum við misjöfn kjör,
erum á öllum aldri og af ólíkum
kynþáttum.
Samtök kvenna á vinnumarkaði
krefjast þess að allar konur á vinnu-
markaði geti með reisn gengið til
vinnu sinnar fyrir mannsæmandi
laun er nægja til framfærslu.
Það verður ekki á meðan taxta-
kaupið er langt fyrir neðan öll fram-
færslumörk. Það verður ekki á
meðan stórir hópar launafólks
vinna á töxtum á meðan aðrir fá
ómældar sporslur. Það verður ekki
á meðan laun eru leyndarmál og
launaseðlar jafnvel sendir heim í
ábyrgðarpósti einsog sumstaðar
tíðkast. Því á töxtunum sitja konur,
ekki allar en neðstar eru ætíð kon-
ur. Á meðan svo er þurfum við sér-
stök baráttusamtök kvenna innan
verkalýðshreyfingarinnar.
Við verðum að ræða opinskátt inn-
an verkalýðshreyfingarinnar hvaða
Iaunastefnu við viljum hafa, annars
ráða atvinnurekendur og þar með
ríkisvaldið launastefnunni eins og
reyndin er nú. Við verðum að ræða
opinskátt hvort við viljum launa-
mun og ef svo er eftir hverju hann
skuli fara: Hvernig metum við erf-
iði, líkamlegt/andlegt, ábyrgð á
bömum/peningum, umsjón með
fólki/vopnum?
Réttindi færir enginn okkur, rétt-
indi okkar sköpum við sjálfar —
krefjumst — skilgreinum og tök-
um.
Samtök kvenna á vinnumarkaði
hafna verkalýðshreyfingu sem orð-
in er stofnun — stofnun sem virðist
til lítils fær utan að viðhalda sjálfri
sér og skapa forystumönnum at-
vinnu. Við þekkjum dæmi um
öðruvísi verkalýðshreyfingu, við
þekkjum dæmi um uppreisn innan
verkalýðshreyfingarinnar. Takist
ekki að breyta verkalýðshreyfing-
unni í okkar þágu verðum við að
skapa nýja.
Samtök kvenna á vinnumarkaði
vilja lifandi og virka verkalýðshreyf-
ingu sem tekur mið af þörfum fé-
laga sinna en ekki hversdagsþörf-
um pólitískra aðila.
Þjóðarsáttin hefur verið sátt þeirra
sem mega sín á kostnað taxtafólks-
ins. Áróðurinn glymur frá atvinnu-
rekendum, ríkisvaldi og verkalýðs-
forystu um að ekki megi hækka
launin, því þá geysist verðbólgan af
stað. En hvað með þau sem ekki
taka laun heldur aðeins fé útúr fyr-
irtækjum? Aldrei valda þau verð-
bólgunni voðalegu, heldur aðeins
við, einkum og sérílagi konur á
lægstu launum ef launin lúsast að-
eins upp á við.
En okkar sök er sögð stærri. Okk-
ar sök er að eignast börn sem eng-
inn tekur við nema gatan í Reykja-
vík. Börn skaffa ekkert nema vand-
ræði þartil þau verða háttvirtir
kjósendur! En börn eiga heimtingu
á sínum rétti í þjóðfélaginu — rétti
til að eiga ánægða foreldra, öruggt
umhverfi — öruggan aðbúnað —
að vera ekki stöðugt fyrir — að vera
metin að verðleikum sem mann-
eskjur.
Konur á vinnumarkaði þurfa
margar hverjar að þola ómögulega
sambúð, vegna þess að þær hafa
ekki efnahagslegt bolmagn til að sjá
sér og börnum sínum farborða.
Húsnæði er ekki fáanlegt og ekki
hafa húsbréfin bætt möguleikana.
Venjulegar launakonur geta fengið
tvær til þrjár milljónir á húsbréfa-
markaðnum. Okkar er að búa þak-
lausar innan þriggja veggja.
Samtök kvenna á vinnumarkaði
fordæma allar árásir á frjálsan
samningsrétt verkalýðshreyfingar-
innar sem áratugi tók að berjast fyr-
ir með blóði, svita og tárum. Sam-
tök kvenna á vinnumarkaði harma
léttúðarfullar yfirlýsingar sem
heyrst hafa úr röðum verkalýðs-
hreyfingarinnar um samningsrétt
einstakra félaga.
Samtök kvenna á vinnumarkaði
lýsa eindreginni andstöðu við sam-
runa íslands við Evrópska efna-
hagssvæðið, sem er ekkert annað
en fyrsta skrefið inn í Evrópubanda-
lagið. Fjórfrelsi Evrópubandalags-
ins er fyrst og fremst frelsi auðfýrir-
tækja en ekki frelsi vinnandi fólks.
Áhrif verkalýðshreyfingarinnar í
Evrópubandalagslöndunum hafa
minnkað undanfarin ár og er hlut-
ur kvenna sýnu verstur. Konur eru
meirihluti þeirra 50 milljóna Evr-
ópubandalagsíbúa sem lifa undir fá-
tækramörkum.
í vetur sat þjóðin heilu nætumar
og fýlgdist með tækniundrum í
styrjaldarrekstri sem ísland átti í
með aðild sinni að Nató. Nú eru
skuggahliðarnar að koma í ljós.
Fólk deyr tugþúsundum saman úr
kulda, hungri og vosbúð. Fjölskyld-
ur tvístrast og flóttamenn hrekjast
úr einum stað í annan. Harðast
bitnar skelfingin á bömum.
Ábyrgðin er okkar sem annarra
jarðarbúa. Ábyrgðin er okkar að
hafna því að vopnin hafi síðasta orð-
ið. Á fyrsta maí undirstrika Samtök
kvenna á vinnumarkaði, að það
skín engin maístjama sem ekki
skín konum á vinnumarkaði. Við-
eyjarstjarnan er valdastjarna sem
ekki mun gagnast konum á vinnu-
markaði.