Tíminn - 01.05.1991, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 1. maí 1991
Tíminn 9
1. maí ávarp
Alþjóðasambands
frjálsra verkalýðs-
félaga árið
Brauð — Friður
— Frelsi
Milljónir karla og kvenna halda 1.
maí hátíðlegan til þess að, í samein-
ingu, minna á hugsjónir verkalýðs-
hreyfingarinnar. Alþjóðlegur baráttu-
dagur launafólks er tákn fyrir baráttu
gegn efnahagslegu og félagslegu
ranglæti og sýna staðfasta trú á Iýð-
ræði, frelsi og virðingu fyrir mann-
réttindum.
Þessar óaðskiljanlegu hugsjónir um
lýðræði, frelsi og mannréttindi öllum
til handa voru kveikjan að stofnun Al-
þjóðasambands frjálsra verkalýðsfé-
laga árið 1949. Kjörorð þess — brauð,
friður, frelsi — er jafn brýnt baráttu-
mál verkalýðshreyfingarinnar 1991
eins og það var þá.
Burt með ójöfnuð inn-
an ríkja eða milli ríkja!
Langvarandi og djúpstæður ójöfhuð-
ur ríkir enn innan ríkja og í samskipt-
um milli ríkja. Mannréttindi eru fót-
um troðin, réttur stéttarfélaga að
engu hafður og íbúum þróunarríkj-
anna hefúr verið sýnt fullkomið tóm-
Iæti. Á síðasta ári setti þetta mannrétt-
indum og félagslegum réttindum
þröngar skorður. Stríð, hungursneyð,
fátækt og undirokun hafa enn einu
sinni orðið örlög milljóna launafólks.
Hvorki stéttarfélög né þær milljónir
karla og kvenna um allan heim, sem
eiga aðild að stéttarfélögum, munu
sætta sig við þvílík örlög. Hvarvetna
taka þau áskoruninni sem verkalýður-
inn stendur frammi fyrir.
Barátta íyrir lýðræði
Barátta verkalýðshreyfingarinnar er
fyrst og fremst barátta fyrir auknu lýð-
ræði. Verkalýðshreyfingin á í stríði þar
sem hún talar máli launafólks. Hún
berst fyrir því að framlag þess sé met-
ið að verðleikum með réttlátri skipt-
ingu þjóðarauðs.
Þegar verkalýðshreyfingin er hindr-
uð í að gegna hlutverki sínu, þegar
rétturinn til þess að bindast samtök-
um er hundsaður kemur það niður á
lýðræði, framþróun, friði og öryggi í
heiminum.
Nútímasaga er vitnis-
burður þess að verka-
lýðshreyfíngin er hvati
að framþróun og vexti
auk þess sem hún er
máttarstólpi lýðræðis
Félagsmenn frjálsra verkalýðsfélaga
lögðu sitt af mörkum til þess að steypa
kommúnísku einræði í Mið- og Aust-
ur-Evrópu. Nú taka þeir virkan þátt í
endurreisnarstarfi sem stefnir að því
að tryggja mikilvæga félagslega sátt
um efnahagsþróun. Félagsmenn
ffjálsra verkalýðsfélaga blökkumanna
eru í fararbroddi í baráttunni gegn að-
skilnaðarstefhunni í Suður-Afríku.
Eftir margra ára harða viðureign og
óteljandi fómir hafa þeir loksins séð
árangur af baráttu sinni. Verkalýðs-
hreyfingin í Suður-Affíku undirbýr
þjóðfélag án aðskilnaðarstefnu og tal-
ar fyrir félagslegu réttlæti í því. Verka-
lýðshreyfingin í Rómönsku Ameríku,
sem barðist árangursríkri baráttu
gegn hemaðarlegu einræði, gegnir nú
mikilvægu hlutverki til þess að styrkja
brothætta lýðræðislega starfsemi.
Sjálfstæð verkalýðshreyfing ýtir á eftir
breytingum og heldur á lofti voninni
um betra líf milljónum Afríkumanna
til handa, þar sem valdafrekir pólitísk-
ir leiðtogar hafa misst allt traust og
eru hindrun í vegi þróunar og alþjóð-
legrar samstöðu.
Alþjóðleg samstaða
Með hverjum degi sem líður verður
alþjóðleg samstaða verkalýðsfélaga
mikilvægara tæki til þess að minna á
þá sæmd sem verkafólki ber, virðingu
fyrir rétti þess og réttlátri þjóðfélags-
legri stöðu þess.
Alþjóðleg samstaða er með launa-
fólki, sem enn er haft að féþúfú af
minnihlutahópum sem hafa kastað
eign sinni á allan auð heilla þjóða.
Samstaðan er einnig með körlum og
konum sem enn er íþyngt með lánum
sem það ber enga ábyrgð á og hefur
ekki haft hag af. Þessi virka samstaða
er einnig með þeim körlum og kon-
um sem á hverjum degi hætta lífi sínu
1991
og frelsi þegar þau gæta réttar og
hagsmuna launafólks.
Alþjóðleg samstaða táknar einnig að
fylgst er með því að jafnvægi ríki í
samskiptum iðnvæddra þjóða og þró-
unarríkja, sem allt of oft eru fómar-
lömb ágirndar.
Fylgjandi þróunarað-
stoð en andvíg
ölmusum
Thí stefnumiðum sínum mun al-
þjóðleg hreyfing verkalýðsfélaga vinna
áfram með launafólki þróunarríkj-
anna og stéttarfélögum þeirra með
það að markmiði:
- að eyða auðmýkjandi fátækt sem
iðnvæddar þjóðir bera mikla ábyrgð á;
- að auka þróunaraðstoð og fjárfest-
ingu í félagslegum auði eins og
menntun, þjálfun, húsnæði og al-
mannatryggingum;
- að laða fjölmennan hóp launa-
manna, sem enn standa utan stéttar-
félaga, til félaganna, svo þeir fái notið
hagsbótanna sem felast í samstöðu
hreyfingarinnar.
Starfsemi alþjóðasam-
takanna verði styrkt
Starfsemi alþjóðahreyfingar frjálsra
verkalýðsfélaga á að haldast í hendur
við vaxandi styrk Sameinuðu þjóð-
anna. Alþjóðahreyfingin verður að
hafa þau tæki sem þarf til að koma í
veg fýrir að þeir ógnaratburðir, sem
áttu sér stað í byrjun ársins 1991, end-
urtaki sig.
Að mati frjálsrar verkalýðshreyfingar
eru afskipti af innanríkismálum þjóða
réttlætanleg þegar stjómvöld virða
grundvallarmannréttindi að vettugi
og stofna lífi karla og kvenna í hættu.
Milljónir verkafólks í heimsálfunum
fimm binda vonir sínar við lýðræðis-
lega verkalýðshreyfingu. Alþjóðasam-
band frjálsra verkalýðsfélaga vill halda
þessari von vakandi. í þessu skyni
mun sambandið stórefla allt starf sitt
fyrir lýðræði, félagslegu réttlæti, efna-
hagslegu réttlæti, virðingu fyrir
mannréttindum, friði og öryggi um
allan heim.
Iffi sem teknjr vom fastir 1989. „Þeir
sem áttu að fá frelsi hafa fengið frelsi,
og þeir sem átti að skjóta hafa verið
skotnir," sagði Qian Qichen, utanrík-
isráðherra, fyrir skemmstu, stuttur í
spuna.
Þetta er maðurinn sem tók á móti
Douglas Hurd, utanríkisráðherra
Breta, þegar hann kom til Kína í 6
daga heimsókn fyrir skemmstu,
fyrsti vestræni háttsetti embættis-
maðurinn eftir atburðina á Torgi
hins himneska friðar.
Hurd var vel kunnugt um þessa
skuggahlið á kínverskum yfirvöldum
nú. Honum höfðu verið gefnar
skýrslur um mannréttindabrot og
féllst á að ræða um mannréttindi í
Kínaferðinni. Hann sagði fyrir brott-
förina að „Torg hins himneska friðar
væri komið inn í enskan orðaforða
sem tákn um von sem lögð væri í
rúst með hemaðarmætti. Kína á
langa sögu þar sem réttur einstak-
lingsins er beygður undir vilja ríkis-
ins.“
En breski utanríkisráðherrann vissi
fúllvel að erfitt yrði að finna bestu
lausnina á því hvemig aðstoða mætti
Hong Kong. Það er því sem næst
óleysanlegt vandamál: hvemig má
koma Hong Kong til varnar án þess
að ögra Kínverjum til að ganga enn
lengra í mannréttindabrotunum, og
hvernig má koma til móts við Kín-
verja án þess að sýna þeim undir-
Iægjuhátt.
Samkomulag Breta og Kínverja um
framtíð Hong Kong kemur mjög lík-
lega til með að yfirskyggja allt annað
í utanríkismálum Breta á næstu ár-
um, þar til Hong Kong verður aftur
sameinað Kína 1997, en sameiningin
var efst á blaði í umræðum Hurds og
kínverskra ráðamanna.
Sambúð Breta og
Kínverja — og Hong
Kong
Ein skoðun sem nýtur fylgis hjá
breskum stjórnvöldum er að láta
atburðina á Torgi hins himneska
friðar heyra sögunni til og láta
sem áframhaldandi mannréttinda-
brot í Kína annað hvort eigi sér
ekki stað eða skipti ekki máli fyrir
Bretland og tengsl Hong Kong við
Kína. Undirlægjukosturinn þýðir
berum orðum, að Bretar hafi þeg-
ar gert nóg fyrir Hong Kong og
verði nú að taka upp viðskipti við
Kína og finna landinu stað í nýrri
heimsskipan meðal stórveldanna.
Sumir embættismenn í breska
utanríkisráðuneytinu lýsa því
einkaáliti sínu að nú sé hagstæður
tími til að taka upp ný samskipti
við Kína, þar sem miklu færri
Hong Kong-búar en búist hafði
verið við, hafa notfært sér „trygg-
ingastefnuna", þ.e. að verða sér úti
um bresk vegabréf. Bretar geti
verið ánægðir með að þeir hafi
gert eins mikið og í þeirra valdi
stendur fyrir nýlenduna. En í
Hong Kong er fólk sem lítur á and-
stæðurnar í annars vegar djarfri
vörn fyrir Kúveit og hins vegar að
því er virðist afneitun þess að
bregðast á nokkurn hátt til varnar
Hong Kong gegn óbilgirni Kín-
verja. Álit breskra stjórnvalda hef-
ur ætíð verið það að ögrun gegn
yfirvöldum í Peking vegna Hong
Kong væri andstætt hagsmunum
bæði Hong Kong og Bretlands.
Bíða Kínverjar ekki
til 1997?
Að mörgu leyti virðist samning-
urinn, sem Margaret Thatcher og
Zhao Ziyang, þáverandi forsætis-
ráðherra Kína, gerðu 1984 vera að
liðast í sundur. Margt bendir til að
Kínverjar séu ekki reiðubúnir að
bíða til 1997 eftir að taka Hong
Kong í sínar hendur. Kínversk yf-
irvöld gera kröfur um að hafa
lokaorðið varðandi öll mikilvæg
málefni sem varða nýlenduna.
Sérfræðingur um málefni Kína
segir að í reyndinni verði Hong
Kong afhent Kínverjum nokkru
fyrr en búist hafði verið við.
Eftir atburðina á Torgi hins him-
neska friðar, þegar ein milljón
manna í Hong Kong greip til að-
gerða til stuðnings lýðræðissinn-
uðu baráttumönnunum og lét í
Ijós skelfingu við tilhugsunina um
að verða að lúta yfirráðum þeirra
sem ábyrgð bera á blóðbaðinu,
hafa kínversk yfirvöld orðið
heimtufrekari til að sýna styrk-
leika sinn, og þau hafa lýst Hong
Kong sem aðalstöðvum andkín-
verskra byltingarafla. Kínverski
leiðtoginn Ddng Xiaoping, sem
orðinn er 86 ára, jók á ótta Hong
Kong-búa á þessu ári með því að
lýsa yfir að kínversku herliði yrði
beitt til að kæfa allan óróa í Hong
Kong eftir 1997.
Að vísu lýtur Hong Kong
ennþá breskri stjórn, en ný-
lega hefur kínverska ríkis-
stjórnin krafist þess að „ein-
ungis yfirvöld í Peking geta
talað fyrir munn fólks í Hong
Kong á meðan umskiptin fara
fram“. Kínverjar hafa líka
ráðist gegn þeirri ósk margra
lýðræðissinna í Hong Kong
að mannréttindalöggjöf verði
innifalin í grunnlögunum,
stjórnarskrárbrotunum sem
eiga að gilda í Hong Kong eft-
ir 1997.
Nýlega fullvissaði William
Ehrman, stjórnmálaráðgjafi
yfirvalda í Hong Kong, Kín-
verja um að stjórnin þar
myndu ekki líða að þaðan
yrði reynt að kollvarpa kín-
verskum stjórnvöldum.
Kínversk kreddu-
trú og miskunnar-
leysi gildi í Hong
Kong
Jafnvel á sama tíma og handtökur
og réttarmorð á andófsmönnum í
Kína hafa haldið áfram, hafa yfir-
völd í Peking krafist þess að yfir-
völd í Hong Kong kæfðu alla and-
stöðu í Hong Kong líka.
Það hefur oft verið gengið að því
sem gefnu að kínversku leiðtog-
arnir væru nógu klókir til að vilja
ekki drepa gullgæsina Hong Kong,
og að þeir myndu leyfa íbúunum
að halda áfram sinni frjálsu einka-
framtaksstefnu til að hún héldi
áfram að verpa gulleggjunum. En
tveim árum eftir fjöldamorðið á
Torgi hins himneska friðar má
greina merki þess að kínverska
forystuliðið verði sífellt kreddu-
bundnara og óbilgjarnari gagnvart
mismunandi skoðunum og um-
ræðum.
Yfirvöld í Peking virðast ákveðin
í því að ná meiri stjórn yfir Hong
Kong, jafnvel fyrir 1997. Það getur
hið einstæða einkaframtak, sem
þróast hefur í Hong Kong, ekki
staðist og það hlýtur fyrr eða síðar
að leiða til átaka milli Bretlands
og Kína.
Ferð Douglas Hurd, utanríkisráðherra
Bretlands, til Kína bar ekki árangur.