Tíminn - 17.05.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Föstudagur 17. maí 1991
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Síml: 686300.
Auglýslngasfml: 680001. Kvöldsfmar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
EES á lokastigi
Ástæða er til að rifja það upp um þessar mundir að
þátttaka íslendinga í samningum Fríverslunarsam-
taka Evrópu (EFTA) og Evrópubandalagsins (EB)
um svokallað Evrópskt efnahagssvæði (EES) hefur
ætíð verið háð fyrirvörum.
Af hálfu Tímans hefur frá fyrstu tíð verið lögð
áhersla á að afstaðan til þessara hugmynda byggist
á íyrirvarastefnu, enda hefur aldrei verið sýnt fram
á hvert eigi að verða hið endanlega mót evrópska
efnahagssvæðisins, markmiðin hafa verið meira og
minna óskilgreind og eru enn.
Fyrirvarastefnan var skýrt dregin fram í ræðu
Steingríms Hermannssonar, þáverandi forsætis-
ráðherra, á leiðtogafundi EFTA 14. mars 1989, þ.e.
fyrir fullum tveimur árum, og ekki frá henni vikið
á samningaferlinum að því er tekur til lokaafstöðu
málsins. Endanleg afstaða íslendinga til hugsan-
Iegs samnings um EES gat aldrei átt að grundvall-
ast á öðru en því sem fyrir lægi þegar staðið væri
upp frá samningaborði í síðasta sinn. Hafi svo horft
við á einhverju stigi að samningamenn íslands
væru að semja sig frá fyrirvörunum gat slíkt ekki
haft gildi gagnvart einstökum alþingismönnum
eða Alþingi í heild sem tekur endanlega afstöðu í
málum af þessu tagi. Raunar hefði utanríkisráð-
herra ekki haft heimild til að undirrita slíkan
samning í fyrri ríkisstjórn, því að útilokað er að t.d.
þingflokkur Framsóknarflokksins hefði léð máls á
því að láta leggja fyrir Alþingi samningsdrög sem
bæru það með sér að fyrirvarastefnan væri snið-
gengin.
Nú eru allar horfur á að viðræðurnar um evrópska
efnahagssvæðið séu á lokastigi. Það var því meira
en tímabært að utanríkisráðherra gerði grein fyrir
hvað í sjónmáli sé um mótun og skipulag hinna
nýju alþjóðasamtaka. Má til sanns vegar færa að
fyllri umræða um þetta mál ætti að bíða þess að
ríkisstjórnin hafi formlega skýrt þingheimi frá hver
nú sé staðan í þessu stærsta máli sem Alþingi hefur
fengið til meðferðar síðan stofnað var lýðveldi á ís-
landi 17. júní 1944, ef til þess er ætlast að ísland
gerist aðili að samtökum þessum.
Hvað sem öllum formlegheitum líður og skýrslu-
gerð af hálfu ráðherra og ríkisstjórnar, liggja þegar
fyrir nægar upplýsingar um það að sú mynd sem
evrópska efnahagssvæðið er að taka á sig rúmar
ekki íslenska hagsmuni, hvorki efnahagslega né
stjórnmálalega. Þar ber hæst að fríverslun með fisk
hefur í raun verið hafnað og ekki slegið af um þá
kröfu að ríki Evrópubandalagsins fái veiðirétt í ís-
lenskri lögsögu. Það liggur einnig fyrir að samtök-
in verða meira og minna yfirþjóðleg, slík samtök
krefjast fullveldisskerðingar sem Alþingi mun aldr-
ei samþykkja, enda hafa alþingismenn ekkert um-
boð til slíks.
Margt bendir til þess að rétt væri af íslendinga
hálfu að taka ekki lengur þátt í þessum viðræðum.
Þær hafa engu skilað nema vonbrigðum.
Síðastliðinn miðvikudagur var
svartur dagur á pólitískum ferfi
Davíðs Oddssonar, forsætisráð-
berra, borgarstjóra og íormanns
Sjálfstæóisflokksins. Eflaust verð-
þegar upplvstist, að heLsta s-onar-
stjarna Sjálfstæðisflokksins træði
marvaðann I ólgusjó innanflokks-
átaka og ræki stjórnlaust undan
straumi. Einn og sama daginn op-
inberaðist það svo um munaði að
það er ekki Davið Oddsson, for-
maður Sjálfstæöisflokksins og for-
sætisráðherra, sem ræður ferðinni
í þingflokki Sjálfstæðisflokksins
og að Davíð Oddsson borgarstjóri
og fymim einræðisherra í borgar-
stjóm Reykjavíkur ræður ekki
iengur ferðinni í borgarstjómar-
flokld Sjálfstæðisflokksins.
Davíð Oddsson er nu borgarstjóri-
sjálfstæðismanna neitaði honum
nm að titnefna eftirmann sinn.
Þrátt fyriryfiriýstan stuðning Dav-
íðs við Árna Sigfusson « embættá
borgarsljóra fékk Davj'ð þessu máli
ekki framgengt í borgarstjómar-
flokknum sem ákvað að bíöa með
val á manni f stöðuna, enda mikifl
ágreiningur innan flokksins um
hver ætti að fá hana. Fyrir aðeins
örfáum mánuðum heföi slíkur op-
inber ágreiningur verið nær
óhugsandi á þessum vettvangi
enda voru þá enn við lýði þeirtún-
ar að borgarstjórinn réði því sem
hann vfldi ráða. Nú er öldin önnur
og eftir að Davtð tók að sér að fefla
Þorstein úr formannssætinu og
síðar að verða forsætisráðherra
hefur hann misst þau jámtök sem
bann áður bafði á borgarfulltrúum
meirihlutans.
... og ekkí heldur hér
Slíkt væri ef til vilJ ekki stórmál
nema fyrir það að Davfð hefur á
sínum nýja vettvangi sem formað-
ur Sjálfstæðisflokksins ekki náð
þeim áhrifum og trausti til að vera
sá forystumaður sem vonast haföi
verið eftir. Hngflokkurinn efast
um
hafnar hreinlega forystu hans á
ákveðnum sviðum. Þannig sam-
þykkti þingflokkurinn að gera Ey-
kon að formanni utanrfkismála-
nefndar Alþingis þvert ofan í til-
lögu Davíðs um að vinur hans og
stuðningsmaður, Bjom Bjamason,
fengi embættið. Hér er ekki ein-
göngu verið að takast á um menn
heidur flka stefnu þvf ijóst er að
Eykon hefur miklum mun varkár*
ari stefnu í EvrÓpumálum heldur
en Bjöm Bjamason. Hngflokkur
sjálfstæðismanna bafnar með öðr-
um orðum þeirri stefnn í ntanrík-
ismálum sem formaðurinn vfll
setja á oddinn.
Garri og raunar margir fleiri áttu
von á að Davíð, eins og fyrirrennar-
ar hans « formannssæti Sjálfstæð-
isflokksins, myndi fljótlega missa
fmrakvæði forystumannsíns og
enda sem sendisveinn málamlðl-
unar striðandi fylkinga f þeirri
hringiðu séihagsmuna sem Sjálf-
stæðisflokkurinn er. Að það skuli
gerast svo fljótt sem raun bcr vitni
kemur hins vegar nokkuð á óvart,
ekki síst vegna þess að Davíð hefur
verið talinn hinn sterid einræðls-
berra f Reykjavtk. Sú nafngift fer
nú hvað úr hve«ju að verða úreh og
er í sjálfu sér við hæfi þar sem ein-
ræðisherrar og stjóraskipan þeirra
hafa að undanfómu verið að fafla
hvarvetna í heiminum. Það er tóns
vegar athygiisvert hversu likt þetta
hrun hefur verið eins ólfldr og ein-
ræöisherramir hafa þó verið.
Flækja í
strengjabrúðum
Það hefnr löngum verið einkenni
einræðisherra, og raunar eðii
þeirra, að safna til sín persónulega
eins mörgum valdamildum emb-
ættum og frekast er kostur þannig
að þeir geti sjálflr togað í hina
ýmsu^strengi sem liggja út um
þjóðfelagshópa eins og strengja-
brúður, tefla þeim hveijum gegn
Öðram og halda því jafnvægi sem
þeim sjáifúm hentar best á hverj-
um tíma. Fiml og árangur einræð-
isherra í shkum strengjabrúðulelk
verulegu leyti af þvf hversu marga
strcngi þeir hafö í takimi hverju
herramir hrifsa að lokum til sín
móti við, stjómunin verður ómark-
viss og siök, sirengimir flækjast
og upphaf cndalokanna hefsL
Davíð Oddsson hcfur eldd orðið
um
einræðisherra, heldur er hann
þvert á móti holdgervlng þess á
slnn séríslenska hátt. Því var það
að mtðvókudaginn svarta togaði
Davíð ákaft í strengi — en ekkert
gcrðist. Garri
I VÍTT OG BREITT
iiiiiiii
émmMM
mmsm
Meiningarlaust glamur
Oft ratast kjöftugum satt orð á
munn og er ekki hægt að annað en
að taka undir þau ummæli Einars
Odds Kristjánssonar, að enginn
meini neitt með talinu um að
hækka þurfi kaup þeirra lægst
launuðu.
Innantómu glamuryrðin um að
bæta þurfi kjör þeirra sem verst
eru settir óma eins og biluð
grammifónplata út úr stjórnmála-
mönnum í kosningaham, launþeg-
arforingjum, mörgum forsvars-
mönnum atvinnurekenda, kven-
réttindafólki og félagsmálaverum
af öllu tagi. Þetta klingir ár og síð í
allri umræðu um kjaramál og rétt-
læti og ekki hvað síst efnahagsmál.
En allt kemur fyrir ekki. Allar
kjarabætur rjúka upp allan stigann
og þeir lægstlaunuðu fá einatt
minnstu hækkanirnar en þeir sem
betur mega sín þeim mun meiri.
Ekki er alls kostar rétt að glamr-
ararnir um lægstu launin meini
ekkert með því sem þeir segja, eins
og formaður Vinnuveitendasam-
bandsins heldur fram. Þeir aðeins
gera ekkert í málunum því að þeg-
ar til kastanna kemur eru þeir
búnir að steingleyma glamrinu í
sjálfum sér og ráða enda ekkert við
hvernig launamál skipast í land-
inu.
Kveisur
Vel má taka undir með Einari
Oddi, að það sé Ijótt að vekja falsk-
ar vonir hjá fátæku fólki um að
verið sé að vinna að því heilshugar
að til standi að bæta hag þess svo
um munar, þegar aldrei stendur til
að bæta kjör þess svo neinu nemi.
Loforðin um að hækka kaup lág-
launafólksins koma í hrinum þeg-
ar tilefni gefast til. Yfirleitt hefjast
glamurhriðjurnar á Alþingi og
breiðast þaðan út yfir þjóðfélagið
og er furðulegt að alltaf skuli tekið
mark á þessu kjaftæði.
Innantóma glamrið er ekki ein-
skorðað við láglaunafólk. Af
minnsta tilefni geta þingmenn og
fjölmiðlar fengið kveisu og er með
ólíkindum hvað út af þeim getur
gengið áður en hún gengur yfir.
Eitt bráðakastið hófst fyrir ekki
löngu þegar fjölmiðlar veltu sér
upp úr hörmulegum atburðum
þegar geðsjúkt fólk fór öðrum að
voða.
Þetta varð glömrurum á Alþingi
tilefni til að auka fordóma til allra
muna.
Vistun geðsjúkra afbrotamenna
varð mál málanna og endurómar
enn um allt þjóðfélagið. Þeir sem
mest gaspra um efnið þykjast bera
hag geðsjúkra fýrir brjósti með
bullinu. Málið er það, að vistun
geðsjúkra afbrotamanna er vanda-
mál framkvæmdavaldsins en alls
ekki geðsjúkra.
Þau mál verður að leysa á öðrum
vettvangi en í galopinni umræðu
þar sem ábyrgir aðilar leyfa sér að
blanda saman hagsmunum geð-
sjúkra og vandamálum heilbrigð-
isyfirvalda og framkvæmdavalds.
Vandamál fram-
kvæmdavaldsins
Síðast í gær óð þessi ruglandi upp
í leiðara Alþýðublaðsins. Fyrir-
sögnin er „Nauðsyn á úrbótum í
málefnum geðsjúkra“. Þar er lagt
út af ágætum greinaflokki sem
hjúkrunarfræðingar dreifa í dag-
blöðin þessa dagana, þar sem vakin
er athygli á sérlegum erfiðleikum
geðsjúkra í velferðarþjóðfélaginu.
En þar segir m.a. „Eitt af því sem
snýr að geðsjúkum í okkar landi,
og er til rnikils vansa, er hversu illa
er hugsað fyrir vistun geðsjúkra af-
brotamanna."
Þetta er mál sem fyrst og fremst
snýr að þjóðfélaginu sjálfu, en ekki
geðsjúkum sérstaklega.
Það er engu líkara en að annar
hver geðsjúklingur, eða meira, sé
afbrotamaður, og því séu fangelsis-
mál og innilokun sérstök hags-
munamál þeirra.
Það er nákvæmlega þetta sem
stóð upp úr þingmönnum sem
þurftu að berja sér á brjóst og
glamra um þetta hugðarefni sitt á
þingi.
Með vanhugsaðri og innantómri
umræðu hefur tekist að gera geð-
sjúka almennt að afbrotafólki í
hugum almennings. Afplánun,
fangelsi, réttarfarsleg staða þeirra
og fleira og fleira eru vangavelt-
urnar um hvað er þeim fyrir bestu.
Svona hefur tekist að ala á mis-
skilningi og fordómum með inn-
antómu glamrinu og er engum
viðkomandi til sóma.
Vonandi vega greinar hjúkrunar-
fræðinganna eitthvað upp á móti
þvaðrinu í þeim sem ekkert meina
með glamrinu.
Þeir sem ekki hafa nokkur tök á
að hækka kaup þeirra lægst laun-
uðu geta sem best sparað sér að
skreyta sig með háværum fyrir-
heitum um að þeir ætli að gera
svo. Sama gildir um aðra glamr-
ara, ef þeir vita ekki um hvað þeir
eru að tala fer best á því að láta
málin kyrr liggja. OÓ