Tíminn - 14.06.1991, Blaðsíða 7

Föstudagur 14, júní 1991
Tíminn 7
Börn innflytjenda og flóttamanna valda vanda í þýskum grunnskólum:
Víða eru íslömsk lögmál
hærra sett en þýsk skólalög
Innflytjendum og flóttamönnum af ýmsum þjóðemum, tungu-
málum og trúarbrögðum hefur fjölgað mjög í Þýskalandi og
fýlgja því ýms vandamál sem erfltt er að takast á við. í mörgum
grunnskólum landsins eru innflytjendabömin orðin fleiri en inn-
fæddu nemendumir. Þau kunna ekki þýsku, skilja ekki siði inn-
fæddra og oft er enginn vilji fyrir hendi til að tileinka sér lífsmáta
heimamanna. í litla skóiasamfélaginu í Salzgitter- Watenstedt í
Neðra-Saxlandi koma þessi vandamál einkar skarpt fram og
kennararair spyrja hvort enn gildi hjá þeim þýsk lög, eða fremur
beri að hafa í heiðri íslömsk Iögmál. Hjá stjóramálamönnunum
fá þeir engin skýr svör. Blaðamaður WELT am SONNTAG kynnti
íbúar í þorpinu Salzgitter- Wa-
tenstedt í Neðra-Saxlandi spyrja
sjálfa sig oftsinnis hvort enn séu í
gildi hjá þeim þýsk lög — eða
hvort í staðinn hafí verið tekin upp
íslömsk lögmál.
„Við hér í Litlu Asíu“ skreppur út
úr Marlies Hoffmeister, grunn-
skólakennsiukonu á staðnum, sem
er hluti borgarinnar Salzgitter.
Fyrst og fremst hefur Tyrkjum
fjölgað svo mjög í Watenstedt að
Þjóðverjar eru þar nú í minni-
hluta. íbúarnir 929 greinast í 569
útlendinga og 360 Þjóðverja. í
hvert sinn sem innfæddur selur
hús sitt hleypur Týrki til og leigir
síðan húsið löndum sínum.
„Nú hefur líka Tyrki keypt hlöð-
una hér beint á móti,“ segir af-
greiðslukona í söluturni. „Við er-
um spennt að vita hvað hann gerir
við hana.“ Pósthúsið í Watenstedt
er í sömu byggingu og sama stiga-
gangi og íslamska miðstöðin þar
sem er kóranskóli. Búið er að inn-
rétta tvær moskur í þorpinu.
Watenstedt á sér
fræga sögu
Nafnið Watenstedt var þekkt hug-
tak í þýskri eftirstríðssögu. Þar
höfðu í lok fjórða áratugarins verið
reistar „Ríkisverksmiðjur Her-
manns Göring," stál- og málm-
bræðsluverksmiðjur. Eftir ósigur-
inn í styrjöldinni vöktu stál- og
málmbræðslustarfsmennirnir í
þánefndu Watenstedt-Salzgitter
alþjóðlega athygli með djarflegum
mótmælum gegn því að bresk
setuliðsyfirvöld rifu verksmiðjurn-
ar niður. Ríkisverksmiðjurnar
héldu áfram undir nafninu Salzg-
itter AG, sem nýlega hafa verið
einkavædd og gengið til liðs við
samsteypuna Preussag-Konzern.
Skólinn var reistur árið 1952 á
lóð fýrstu skrifstofubyggingar Rík-
isverksmiðjunnar. Nú er hann
grunnskóli og þar kenna 14 kenn-
arar þýskum börnum og erlend-
um, frá Watenstedt og nágranna-
þorpunum Barum og Drútte, Im-
mendorf og Bedingen. Á þessu
skólasvæði eru þrennar búðir fyrir
útlenda flóttamenn. í samræmi við
það er skólinn blandaður. Um
helmingur þeirra 210 barna sem
sækja skólann eru erlend, að lang-
mestum hluta Týrkir en einnig
Líbanar og Túnismenn, Spánverj-
ar og „júgóslavneskir sígaunar"
eins og heimamenn segja. Frá
sjálfu Watenstedt þorpinu eru að-
eins tveir þýskir nemendur en 15
tyrkneskir.
Skrítnir siðir á
skólalóðinni
Fræðslustjóri umdæmisins í
Salzgitter, Gúnter Wilke (f. 1934),
segir frá skrítnum siðum á lóð
grunnskólans. „Öðru hverju fer
„hodscha", kórankennari frá Tyrk-
landi, eftirlitsferð á leikvellinum.
Hann fylgist með því að tyrknesku
telpurnar beri höfuðklút. Sami
„hodscha" er yfirleitt ekki nema í
þrjá mánuði, þá hverfur hann á
braut.“
Wilke er ekki að eyða orðum að
því hvort skólayfirvöld hafi gripið
til aðgerða gegn þessu. En hann
segir afdráttarlaust: „í Tyrklandi
sjálfu er bannað að bera höfuð-
klúta í kennslustundum".
Eitt það fyrsta sem skólastjórinn,
Erika Poppe, segir við ókunnuga
er: „Hafið þið tekið eftir því hvað
eru margir höfuðklútar í skólan-
um okkar?“ Gesturinn hefur ein-
mitt tekið eftir því.
í bekk 3b hjá Marlies Hoffmeister
kennslukonu hafa tvær níu ára
telpur hnýtt klúta um höfuð sér,
Seniha Fener rauðan og Hatice
Yilmaz hvítan. í bekknum eru 25
börn, þar af eru um 54% útlend-
ingar. Auk níu þýskra barna eru í
bekknum 12 tyrknesk börn, þar til
viðbótar eitt frá Túnis, annað frá
Líbanon og tvö rússnesk af þýsku
bergi brotin. Ekkert þeirra kann
stakt orð í þýsku.
Týrkneskar stúlkur á þeim aldri
skilja flestar alls ekki hvers vegna
þær verða að klæða sig öðru vísi en
þýskar telpur. Eitt vita þær þó með
vissu, feður þeirra fyllast ofsabræði
ef þær hylja ekki hár sitt með höf-
uðklút. Þýsku kennararnir eru
óöruggir. „Við umberum klútana,
þó að þeir hafi í för með sér meiri
slysahættu, t.d. í íþróttum," segir
skólastjórinn og bætir við að á
staðnum sé viðhafður mikill þrýst-
ingur frá rétttrúnaðarmönnum.
,AHir hafa eftirlit hver með öðr-
um,“ segir hún. Skólastjórinn seg-
ist líka verða að umbera að tyrk-
nesku stúlkurnar taki ekki þátt í
sundkennslunni eða skólaferða-
lögum, þar sem kóraninn banni
það.
Stjómmálamennim-
ir taka ekki af
skarið
Fræðslustjórinn og kennararnir
fá engan stuðning, hvorki hjá yfir-
mönnum sínum í embættiskerfinu
né í menntamálaráðuneyti Neðra-
Saxlands — sama hvort um er að
ræða stjórn sósíaldemókrata eða
kristilegra demókrata, þegar þeir
leita ráða í klemmunni milli skóla-
skyldu skv. þýskum lögum annars
vegar og hins vegar svokölluðum
íslömskum reglum.
Tveir þingmenn sósíalista á þingi
Neðra-Saxlands báru fram fyrir-
spurn í mars á fyrra ári hjá þáver-
andi fylkisstjórn í Hannover, undir
stjórn kristilegra demókrata, um
hver væri hæfileg umgengni við
siði múslima. Svar menntamála-
ráðuneytisins varðandi höfuðklút-
ana var: „Samkvæmt því boði um
umburðarlyndi sem er í skólalög-
Dætur tyrkneskra innflytjenda,
allt í þríðja lið, mæta nú í skól-
ann með höfuðklút og taka ekki
þátt í sund- og leikfimikennslu
eða skólaferðum.
unum, má ekki gefa nein fyrirmæli
um klæðnað þann sem borinn er í
kennslustundum". Að öðru leyti
vísaði það til greinar 4 í grunn-
skólalögunum um verndun trú-
frelsis. Hvað varðaði umsókn um
undanþágu frá sundkennslu, yrði
að leggja fyrír skólastjórann sann-
færandi trúarlegar ástæður fyrir
henni. Ákvörðunin er sem sagt
lögð á herðar skólastjórans.
Síðan þessum fyrirspurnum var
svarað hefur flokkur sósíaldemó-
krata tekið við stjórninni af kristi-
legum demókrötum í Neðra-Sax-
landi. En þeir víkja sér líka aug-
sýnilega undan því að Ienda í deil-
um um framkomu rétttrúaðra
múslima. Starfssystir kennslu-
kvennanna í Watenstedter, Gabri-
ele WiBler í Peine, leyfir sér að
bera fram opinbera gagnrýni á
uppgjöf fylkisstjórnarinnar. Henni
finnst það einkennilegt að í þýsk-
um skólum skuli vera liðin það
sem sögð eru múslimsk fyrirmæli.
„Höfuðklúturinn sem tákn um
kúgun kvenna er bannaður í Tyrk-
landi," segir hún, „og hér á trú-
frelsi að vega þyngra á metunum."
„Ástandið fer
hríðversnandi“
í Salzgitter hafa verið ráðnir tveir
ráðgjafar sem hafa það sérstaka
verkefni að sjá um kennsluna fyrir
börn útlendinga og innflytjenda.
Þeir eru kennurum til ráðgjafar,
en einnig foreldrum. Annar ráð-
gjafanna, Helmut Lerch kennari (f.
1948) álítur að ástandið fari hríð-
versnandi. Hann segir að í byrjun
níunda áratugarins hafi tyrkneskar
stelpur enn komið í skólann án
höfuðklúts og feður þeirra hafi líka
leyft þeim að taka þátt í sund- og
leikfimikennslu — skyldutímum
— svo og skólaferðalögum. Nú
orðið séu TVrkirnir að verða sér
meðvitaðri sem þjóðernishópur.
Ekki fyrirfinnist lengur þýsk-tyrk-
nesk samfélög, engar sameiginleg-
ar bekkjarferðir, engar sameigin-
legar sundferðir. Fræðslustjórinn
Wilke reynir að taka ekki eins
djúpt í árinni, hann vill ekki nota
orðið „hríðversnandi".
Hinn ráðgjafinn er Christiane Lo-
hrenz (f. 1944). Hún lítur svo á að
börn frá ýmsum löndum auki á
fjölbreytnina og sér þegar framfar-
ir í kennslunni. Hún virðist gagn-
tekin af verkefninu sem hún fæst
við. Hún segir að einmitt þar sem
mörg erlend börn séu saman kom-
in gangi hlutirnir gleðilega vand-
ræðalaust fyrir sig vegna þeirra
hugmynda sem unnið er eftir til að
efla samstarfið.
Þýskukunnáttu tyrk-
nesku bamanna fer
hrakandi
Skólastjórinn Erika Poppe er á
öðru máli. Hún hefur stjórnað
skólanum í Watenstedt síðan 1971.
Flestir Týrkjanna hafa búið í mörg
ár á Watenstedt-svæðinu. Þeir
vinna í bílaverksmiðjunni MAN
eða málmbræðslunni. Vonin um
að börn þeirra eða barnabörn eigi
eftir að kunna þýsku hefur brugð-
ist. „Tyrkir, sem voru í skólanum
okkar sem börn, eru nú farnir að
senda sín eigin börn til okkar —
en þau kunna enga þýsku!" segir
skólastjórinn. Hún segir að þegar
hún hóf skólastarfið hafi tyrk-
nesku börnin talað betri þýsku.
„Núna tala þau alls enga þýsku
þegar þau koma til okkar í skól-
ann, og það þó að þau séu fædd í
Salzgitter. Helmingurinn af
bekknum skilur kennslukonuna
alls ekki. Við höfum komið á fót
forskóla fýrir fimm ára börn. En
það eru ekki nema fáir Týrkir sem
notfæra sér það. Kjarni málsins er
að Týrkirnir lifa eins og í tyrk-
nesku þorpi, hvort sem er í Barum
eða Beddingen eða öðrum stöðum
hér umkring. Þeir hafa komið sér
fýrir í gettóum." Fræðslustjórinn
Wilke leggur það til málanna að
sennilega megi nota orðið getto í
þessu samhengi.
Þá vaknaar spurningin um hvort
ekki sé heppilegra og sanngjarnara
að kenna þýskum og útlendum
börnum aðskildum.
Wilke, fræðslustjóri í Salzgitter,
og báðir ráðgjafarnir eru andsnún-
ir slíkum vangaveltum. Fræðslu-
stjórinn segir að þar meö glataðist
hugmyndin um samruna þjóðr-
brotanna.
Á öndverðri skoðun er hins vegar
Karlheinz Búhrmann í skólaráði
Frankfurt. Hann segir að af hverj-
um eitt hundrað nemendum í
grunnskólum borgarinnar séu að
meðaltali 67 útlendingar. Þar sem
vandamál koma upp innan kerfis-
ins í borginni sé oft aðeins um eitt,
tvö börn þýsk börn í bekk að ræða.
„Krafa mín til þeirra sem setja lög-
in er því sú að þýsk börn eigi frjálst
val um í hvaða grunnskóla þau
fara. Það má ekki vera svo að for-
eldrar verði áfram neyddir til að
senda börn sín í skólann í hverfmu
þar sem þau búa. Þar að auki verð-
ur að vera fýrir hendi aðskilnaður
milli þýskra og erlendra barna þar
sem eldurinn brennur heitast hjá
útlendingunum. í hverfum undir
slíku álagi verða í framtíðinni að
vera bekkir þar sem eingöngu eru
útlendingar og safna svo saman
þýsku börnunum í litla bekki."
Hversu hátt hlutfall
erlendra nemenda
veldur óviðunandi
kennslu þýsku
bamanna?
En hvaða hlutfall erlendra bama í
einum bekk ræður því að kennslan
fýrir þýsku börnin er orðin óviðun-
andi?
Margir ráðherrar og þingmenn
virðast víkja sér undan að svara
þeirri spurningu.
Aðspurður af blaðamanni WELT
am SONNTAG lýsti skólaráðherra
sósíaldemókrata í Hamborg, Ro-
semarie Raab, því yfir að til geti
verið bekkir með aðeins einum eða
tveim þýskum nemendum. En
einnig þar sem hlutfall útlendinga
væri hátt hefði „reynslan hingað til
ekki sýnt óyggjandi neinn mun“.
Þingmaður úr flokki kristilegra
demókrata vildi frá svar frá Raab
við spurningunni: „Með hvaða ráð-
um verður í framtíðinni tryggt að í
grunnskólabekki verði ekki sett
meira en 25% af erlendum börn-
um með lélega þýskukunnáttu?
Skólaráðherrann svaraði að tak-
mörkun útlendinga við 25% væri
óleyfileg lögum samkvæmt. Hug-
myndin um að hægt sé að breyta
lögunum virðist ekki hafa hvarflað
að henni.
í Berlín þar sem eru 42.565 er-
lendir nemendur (22 prósent)
sannast að lögin leyfa takmarkanir.
Þar mega ekki skv. skólalögunum
vera meira en 50% erlendra nem-
enda í „venjulegum þýskum bekkj-
um“.
WELT am SONNTAG spurði
Júrgen Klemann skólaráðherra
þar úr flokki kristilegra demókrata
hvernig foreldrar brygðust við háu
hlutfalli útlendinga í einhverjum
skóla.
Hann svaraði m.a.: „Misjafnlega.
Ef hlutfall útlendinga við einn
skóla verður of hátt og frammi-
staðan verður lakari, dregur úr að-
sókn þýskra nemenda."
Skólastjóri grunnskóla í Berlin-
Wilmersdorf hefur eftirfarandi að
segja um sína reynslu: „Skólarnir
eru látnir vinna næstum eingöngu
á eigin spýtur með börn frá fram-
andi heimi. Auðvitað hamlar það
yfirleitt kennslunni fýrir þýsk börn
þegar of mörg börn eru í bekknum
þeirra sem ekki ráða fullkomlega
við þýska tungu, eða aðeins að
hluta eða jafnvel alls ekki. Þegar
þýskir foreldrar reyna að komast
hjá því að senda börn sín í slíka
bekki eru þeir að gegna foreldra-
skyldu sinni. Það á ekki að álasa
þeim fýrir það sem aðeins pólitíkin
á sök á. Því að þegar ríkið okkar
tekur að sér börn, verður það líka
að sjá til þess að þessi börn geti
orðið fullgildir borgarar með jafn-
an rétt og jafna kunnáttu og aðrir
sem í landinu búa.“