Tíminn - 11.07.1991, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 11. júlí 1991
Allir bandarísku
olíueldslökkvi-
mennirnir geta
gert sér vonir
um að verða
milljónamæring-
ar, í dollurum
talið. En vinnan
er líka lífshættu-
leg.
í suðurhluta Kúveit, rétt við
landamæraborgina Khafji í
Saúdí- Arabíu, breiðir úr sér vít-
isolíupyttur úr brennisteini og
eldi, þar sem heitur vindurinn
máir út fótsporin í sandinum
eins og kertaloga.
Ógnverkjandi, titrandi roði
hrukkar sjóndeildarhringinn.
Eldsveppir frá brennandi olíu-
lindum hrannast upp á daufleg-
an, grásvartan himininn og svo
virðist sem hafi slokknað á sól-
inni á daginn og stjömunum
um nætur.
Hér, meðfram strönd Persaflóa,
teygir sig til lofts, kílómetra-
langt og eins metra hátt, það
sem í eina tíð var hraðbraut.
Kveikt í hráolíunni í
hita stríðsins
íraskir byltingarverðir hafa rifið
veginn upp með stórvirkum
vinnuvélum og gert úr honum
eins konar víggirðingu. Tjöm-
lagður sléttur flötur teygir sig
frá rústalandslaginu út í eyði-
mörkina. Innan um liggja
brotnar pípur sem nú, meira en
þrem mánuðum eftir lok Flóa-
stríðsins, gefa mynd af því sem
hrapallegri sjálfvirkri eyðilegg-
ingu.
Það átti að gera hraðbrautina
ófæra skriðdrekum og kveikja í
hráolíunni, sem var dælt um
leiðslurnar í eyðimörkinni, og
þar með breyta veginum í eldhaf
fyrir framsókn bandamanna.
Hins vegar eyðilögðu Banda-
ríkjamenn áætlun íraka á sinn
hátt. Þeir vörpuðu napalmi á ol-
íupollana og kveiktu í. Nú þekur
hvít, froðulík skorpa — napalm-
leifar — jarðbiksflötinn.
Óð stríðsvél og æðisverk ein-
ræðisherra hafa breytt fursta-
dæminu Kúveit, sem fyrir að-
eins einu ári var eitt ríkasta land
veraldar, í furðuland elda og
eyðileggingar. Enginn getur
lengur trúað að fortíðin með
öllum sínum munaði, markaði á
notuðum Ferrari- bílum og
demantaskreyttum bílalykla-
hengjum, eigi sér afturkvæmt.
Víggirt borg slökkvi-
manna
Upphafsstaður svarta gullsins
frá Kúveit var olíuborgin Ahm-
adi, sem er í jaðri Burkan-olíu-
svæðisins. Það er stærst af sjö
olíusvæðum Kúveits og þar
brennur nú olíuforði, sem að
magni er einum og hálfum
sinnum meiri en bandarískar ol-
íubirgðir, þ.m.t. þær sem er að
finna í Alaska. Á degi hverjum
verða allt að því ein milljón
tonna af hráolíu í Kúveit eldi að
bráð — það gerir tap upp á
meira en 1000 dollara á sek-
Bedúínamir verða skelfingu lostnlr þegar þeir slátra fé sínu og finna lungun, svört, full af sóti og
samanklístruö af olíu.
Olíueldarnir í Kúveit loga ennþá glatt:
Slökkvistarf erfitt
og hættulegt
vakið óþægilega athygli þegar
hann lýsti yfir vantrausti á ír-
anska olíutæknimenn til allra
hluta. Hann sagði að þeir gætu
„í mesta lagi slökkt í nokkrum
hlandpollum" heima í fran. Og
Raymond Henry, varaforstjóri
Red Adair Company í Ahmadi,
hefur svipað álit á Kínverjum.
Þegar fullyrt var í Kúveit-borg
að kommúnísku slökkvimenn-
irnir frá Kína myndu hraða sér
til aðstoðar, flýtti hann sér að
fullyrða: „Þeir þurfa þrjá til fjóra
mánuði á hverja olíulind."
Það er vissulega ekki mál eld-
varnarmannanna að setja út á
pólitíska ákvörðun sem kú-
veiska ríkisstjórnin verður að
taka. En í Kúveit-borg vita allir
að Saad el- Sabbah fursti, krón-
Slökkvimennirnir taka niður
borhaus.
úndu. 100.000 tonn af sóti svífa
við það hvern dag út í andrúms-
loftið.
í Ahmadi bjuggu fyrir upphaf
Flóastríðsins 25.000 olíuverka-
menn. En nú standa flest húsin
auð og pálmarnir í forgörðum
þeirra eru skrælnaðir. Það
mætti halda að Ahmadi búi yfir
hræðilegum leyndardómi. Her-
menn hafa sett upp vegartálma
við aðkeyrsluna að borginni, al-
setta vélbyssum. Olíutunnur og
leifar af íröskum loftvarnabyss-
um gegna hlutverki víggirðinga.
Það kemur ekki á óvart að yfir-
maðurinn á staðnum hefur í bfi-
skúrnum sínum skriðdreka af
gerðinni T-72, herfang. Yfir-
maðurinn er Larry Flak, 35 ára,
sem samræmir slökkvistarf ol-
íueldafyrirtækisins Red Adair
Company, Boots & Coots og
Wild Welí í Texas annars vegar
og kanadíska verktakafyrirtæk-
isins Safety Boss hins vegar.
Flak verður að vera aðgætinn.
Það er ekki langt síðan hann
náði í íraska hermenn úr loft-
varnabyrgi úti í olíuflóanum,
sem breiðist út um Burkan-ol-
íusvæðið rétt við bakdyr borgar-
innar.
Bandarísku slökkvi-
mennimir gagnrýndir
Slökkvimennimir frá Norður-
Ameríku hafa oft orðið fyrir
gagnrýni upp á síðkastið. Þeim
er núið um nasir að vilja við-
halda óþverralegri einokun, vís-
vitandi og laumulega, og að
standa í stríði um brennandi ol-
íuna við erlenda keppinauta.
Einu sinni hefur Larry Flak
prins og forsætisráðherra end-
urgeldur bandarískum frelsur-
um sínum með einokun á kú-
veisku endurreisnarstarfi. En
enginn deilir um þann kjark og
persónulegt vinnuframlag sem
slökkvimennirnir sýna í viður-
eign sinni við eldspýjandi bor-
holur.
Erfítt og lífshættu-
legt starf
Það er ekki einu sinni svo að
hættulegasta vinnan sé að
leggja eld að sprengiefnahylkj-
unum sem er komið fyrir í
1000 gráðu heitum eldbrunn-
unum og sprengd með fjar-
stýringu. Yfirþrýstingurinn,
sem myndast við það, slekkur
villta logana.
Enn verra fyrir mennina er
það sem þá gerist. Þeir verða
að stöðva olíuna sem nú gus-
ast út um borhausinn. Þrýst-
ingurinn, sem rekur hana upp,
er 200 bar, 120 sinnum meiri
en í bíldekki. Með allt að sjö
metra hraða á sekúndu þýtur
olían 20 húshæðir í loft upp
og fellur þá aftur niður á
verkamennina.
Til að loka olíuholunum
verða mennirnir að dæla
blöndu af leðju, vatni og se-
menti ofan í holuna. Þá verða
þeir að fjarlægja borhausinn,
eða það sem er eftir af honum.
Síðan verða þeir að tilkynna
þvermál holunnar svo að unnt
sé að smíða nýja ventla í Ahm-
adi til að loka borholunni. Það
þarf ekki meira en neista frá
vinnunni til að kveikja í svörtu
efninu — og olíumönnunum
við borhausinn um leið.
Bandarísku eldvarnamenn-
irnir nefna þetta „háþrýstings-
blikksmíði". Þeim er umfram
allt illa við gastegundirnar
sem þjóta upp með olíunni, en
varla nokkur einasti þeirra ber
öndunargrímu. Allir nota þeir
þó eyrnatappa til að geta af-
borið óþolandi hávaðann úr
drynjandi holunum. Þeir geta
ekki gert sig skiljanlegan hver
öðrum við vinnuna, heyra
hvorki viðvörunaróp né í
skriðhjólaskrímslunum sem
eru á hælunum á þeim.
Til samanburðar er starfið
tiltölulega einfalt þegar lok-
arnir á olíuspúandi borholu
eru í heilu lagi. Mennirnir
skrúfa einfaldlega fyrir þá með
verkfærum, sem ekki eru úr
málmi til að ekki verði neista-
flug. Oft nægir líka að þrýsta
for og sementi í stigpípuna,
olían freyðir þá áfram úr hinni
og þrýstingurinn minnkar þar
fljótlega. í Ahmadi er þessi að-
ferð kölluð, eins og hjá hern-
aðarsérfræðingum, „circulat-
ed kill“.
Geysilegt vatnsmagn
þarf til kælingar
En sama er hverri þessara að-
ferða er beitt, aðalvandamálið
er alltaf það sama. Það verður
að dæla óhemju ósköpum af
sjóvatni um leiðslur í nánd við
eldana, svo að slökkvislöngur
geti kælt sjóðheita jörðina,
efni sem unnið er með og
starfsmennina.
Larry Flak er þó farið að
verða betur ágengt. Mennirnir
hafa búið til lón í eyðimerkur-
sandinum, um 50 metra löng
og fjögurra metra djúp. Til að
koma í veg fyrir að vatnið sígi
jafnóðum niður í jarðveginn
breiða aðstoðarmenn frá Fil-
ippseyjum gerviefnaábreiður í
lónin. Það er ekki nema þar
sem harður saltjarðvegur er
fyrir að hægt er að láta gervi-
fóðrunina eiga sig.
Á verönd mötuneytisins í
Ahmadi- búðunum sitja að
borðum ungir menn, sem
hófu störf á borsvæðum sem
„roughnecks" og „drillers".
Sumir flatmaga í ruggustólum
og móka í gróðurhúsaloftslag-
inu, sem gerir allar hreyfingar
gagnslausar og þungar.