Tíminn - 24.10.1991, Blaðsíða 8

Tíminn - 24.10.1991, Blaðsíða 8
8 Tíminn Fimmtudagur 24. október 1991 Dauðsföllin hrannast upp umhverfis höfund sjálfsmorðskennslubókar Derek Humphry hjálpa&i fyrstu konu slnnl, Jean, yfir landamær- in miklu aö ósk hennar. „Final Exit“ er nafn á umdeildri bók, sem út kom í Bandaríkjunum ekki alls fyrir löngu. Bókin vakti mikla athygli og deilur, þar sem efni hennar er ráðleggingar til þeirra sem vilja hjálpa sjálfum sér eöa sínum nákomnu til aö ákveöa sjálfir hvenær þeir vilja kveöja þetta líf og hvernig. Höfundurinn, breski blaöamaðurinn Derek Humphry, hefur haft náin kynni af sjálfs- morðum, þar sem tvær fyrstu eig- inkonur hans hafa stytt sér aldur, sú síöari, Ann, fyrir aöeins örfáum vikum. Ann Humphry skipulagði brottför sína úr þessum heimi í smáatriðum. Enginn vissi meira um sjálfsmorð en hún. Hún hafði hneykslað Bandaríkjamenn með bókum sínum um efnið, og í eina tíð hafði hún bú- ið til og borið á borð eitraðan kvöld- verð fyrir aldraða foreldra sína sem ekki vildu lifa lengur. Ann var líka aðalhjálparhella fyrr- um manns síns og viðskiptafélaga, breska blaðamannsins Dereks Humphry, við að koma á fót „Hemlock Society", sívaxandi bandarískum samtökum sem gefa dauðvona sjúklingum og fjölskyld- um þeirra ráð um bestu aðferðirnar til að binda enda á eigið líf. Endalok Ann Humphry Hinn 3. október sl. ákvað hún að nú væri röðin komin að henni sjálfri. Hún var þá niðurbrotin, eftir að hafa beðið lægri hlut í tveggja ára baráttu fyrir dómstólum til að leggja fjárhag Humphrys í rúst. Hún hrinti vel undirbúinni sjálfs- morðsáætlun í framkvæmd. Fyrir dögun skrifaði hún kveðju- bréf og ók frá heimili sínu 50 mílna leið upp í fjöll. Þaðan hélt hún á hestbaki áfram upp í illfært svæði í Oregon, sem gengur undir nafninu Three Creeks Wilderness, hvolfdi í sig heilu pilluglasi og fannst þar sem hún hafði komið sér fyrir upp við tré, með útsýni yfir dal nokkurn. „Final Exit“ er metsölubók í Bandaríkjunum, en fæst enn ekkl gefin út í Bretlandl. Fyrrverandi maður hennar, Derek Humphry, sem orðinn er 61 árs, sagði að hún hefði bersýnilega gaumgæfilega hugleitt hvernig hún ætlaði að framkvæma verknaðinn. „Hún vissi hvað hún þurfti að gera, og nákvæmlega hvar og hvernig hún vildi gera það. Ég er viss um að í ljós kemur að hún hefúr skilið við öll sín mál í fyllsta lagi.“ Hann sagð- ist vera mjög sorgbitinn, en fréttin kæmi sér ekki algerlega á óvart, þeg- ar lögreglan tilkynnti honum hvernig komið væri á heimili hans í Eugene í Oregon. Að afstöðnum tveggja ára málaferlum og ósigri Hjónin fyrrverandi bjuggu skammt hvort frá öðru í Eugene, en þau höfðu ekki ræðst við í tvö ár. Hann fór ekki í neinar grafgötur um að Ann, sem var 49 ára þegar hún batt enda á líf sitt, hataði hann heilshug- ar. Eftir að hann fór frá henni sakaði hún hann opinberlega um að hafa „yfirgefið" sig, þegar hún sagði hon- um að hún væri komin með brjóst- krabbamein. Það var einmitt brjóstkrabbamein sem leiddi til bana fyrri konu hans, Jean. Hann gaf henni, móður þriggja sona hans, banvænan skammt af svefnlyfi 1975 til að binda enda á þjáningar hennar. Ann hélt því fram að hann hefði ekki kjark til að gera það sama í annað sinn. Humphry svaraði því til að Ann ætti við alvarleg geðræn vandamál að stríða, sem gerðu það að verkum að þau gætu ekki átt samleið lengur. Hún ofsótti hann frá einum dóm- stólnum til annars og sakaði hann um að hann hefði eyðilagt mannorð hennar. En aðeins nokkrum dögum áður en Ann batt enda á líf sitt, rann síðasta tilraun hennar til að rýja fyrrum mann sinn inn að skyrtunni út í sandinn. Hún hafði lagt fram kröfu upp á 7,5 milljónir dollara f skaðabætur fyrir ærumeiðingar, en hætt var við að fylgja málinu eftir fyrir rétti, að ráði lögfræðinga henn- ar. Orðinn ríkur á ráðgjöf um sjálfsmorð Derek Humphry sagðist ekki hafa séð Ann síðustu tvö árin og bætti við að þó að þungu fargi hefði verið af honum létt þegar þessi ógnun við hann sjálfan var ekki lengur fyrir hendi, hefði honum verið fullljóst að það að þessi tilraun hennar til að leggja hann að velli mistókst yrði henni sjálfri um megn. Hann segist hafa fundið á sér að eitthvað myndi gerast. Humphry býr í glæsihýsi rétt fyrir utan Eugene með þriðju konu sinni Gretchen. Þaðan stjórnar hann stór- fyrirtæki með ráðgjafaþjónustu um sjálfsmorð og veltir mörgum millj- ónum dollara. Hann talar um að hróður hans sem átrúnaðargoð í sjálfsmorðsfræðum fari vaxandi í Bandaríkjunum. Nú er bók hans „Final Exit“, opinská handbók fyrir þá sem vilja svipta sig lífi, efst á met- sölubókalistanum og hefúr fært honum meira en eina milljón doll- ara í gróða. Hann segir að hann hafi á fúllorð- insárum orðið fyrir hverju áfallinu á fætur öðru vegna skyndilegra og tortryggilegra dauðsfalla, sem hann hafi síðar notað sem efnivið í bækur, leikrit og sjónvarpsheimildaþætti sem notið hafa vinsælda. „Því ekki? Ég er rithöfúndur og líf mitt er efn- ið sem ég vinn úr,“ segir hann. „Hvað haldið þið að Hemingway og aðrir miklir höfundar hafi gert?“ Bein aðild höfundar sjálfs að sjálfsmorð- um Á síðustu 20 árum hefur hann átt beinan þátt í sjálfsmorði þriggja manneskja, þ.e. fyrstu konu sinnar og foreldraÁnns. Nú espast deilurn- ar um þennan umdeilda mann, þeg- ar önnur eiginkona hans hefúr sjálf svipt sig lífi. Humphry finnur enga sök hjá sjálf- um sér vegna örþrifaráðs Ann. Hann segir ólíku saman að jafna þegar borinn sé saman dauðdagi Ann og Jean. „Ann hafði læknast algerlega af krabbameininu og ástæðurnar til þess að hún fyrirfór sér voru per- sónulegar. Hún hafði lengi verið á mörkum þess að missa vitið.“ Árið 1980 stofnuðu Humphry- hjónin „Hemlock Society", samtök sem eru fylgjandi því að kynna dauðvona fólki möguleika og að- ferðir til að leita dauðans. Samtökin hafa nú mörg þúsund meðlimi í 80 deildum um öll Bandaríkin. Bækur og fyrirlestraferðir tryggðu þeim geysimiklar tekjur og glæsilegan lífsstíl. En hjónaband þeirra varð að vígvelli og endaði með beiskju, op- inberu skítkasti og skilnaði. Humphry hafði náð vafasamri al- þjóðlegri frægð áður en hann kynnt- ist Ann. 1975 fylgdist hann með konu sinni Jean berjast við dauðann af völdum krabbameins og sam- þykkti loks bón hennar um að verða ÆVAFORN ETRÚRI ENDURSKAPAÐUR Frá Davld Keys fomlelfafrœOlngl, fróttarltara Tlmans (London: Hópur úrvalsvísindamanna hefur endur- skapað andlit 2200 ára ítalskrar aöals- konu. Þetta verkefni, sem stutt er af British Museum í London, er einhver nákvæm- asta rannsókn sem nokkru sinni hefur verið gerð á einstaklingi úr veröld Forn- Grikkja og Rómverja. Líffærafræðingar, tannlæknar, fornleifafræð- ingar, læknisfræðilegir listamenn og réttar- læknar — sem oftar eru fengnir til starfa hjá Scotland Yard til að endurskapa andlit óþekktra fórnarlamba morðingja — hafa varið nýliðnum tíu vikum við að grandskoða haus- kúpu ítalans forna og við að endurskapa hrukkótt andlit þessarar löngu látnu konu. Aðalskonan frá annarri öld f.Kr. — auðug etr- úsk kona sem kölluð er Seianti Hanunia Tlesn- asa — bjó í síðasta virki etrúskrar menningar, litlu sjálfstæðu borgríki sem nefndist C<imars. (nú Chiusi) í miðju Rómaríki á Ítalíu. Fyrst hún var etrúsk, hafa aðrir íbúar hins forna menningarheims litið svo á að hún væri sví- virðilega frjálsleg. Reyndar litu Grikkir svo á að etrúskar konur væru svo gott sem vændis- konur. Það voru atvinnumenn í gersemaleit sem ár- ið 1886 grófu upp höggmynd af henni í lík- amsstærð — hluti af iokinu á leirlíkkistunni hennar — og vel varðveitta beinagrind, og British Museum keypti af þeim fundinn árið eftir fyrir aðeins 495 sterlingspund. Danski háskólaborgarinn prófessor Birgitte Ginge við Gettysburg College í Pennsylvaníu hefur tekist á hendur sögulegar og fornleifa- fræðilegar rannsóknir á Seianti, en vísindaleg- ar rannsóknir á líkama og hauskúpu hafa farið fram við bresku háskólana í Manchester og Bristol, og í Bandaríkjunum við háskólann í West Chester í Pennsylvaníu. Fornleifafræðingarnir og vísindamennirnir hafa þegar komist að raun um að hún tilheyrði gamalli aðalsætt frá Camars; að fjölskyldan átti uppruna sinn í.30 mflna fjarlægð í litlum bæ, Sentinum í grennd við Perugia; að konan þjáð- ist af gigt í kjálka og langvinnum tannsjúk- dómi; og að hún var andfúl, stutt og feitlaginl Enn er ekki vitað hversu gömul hún var þeg- ar hún dó — en nýjar vísindalegar rannsóknir eiga eftir að leysa þá gátu. Höggmyndin á líkkistulokinu sýnir konuna eins og hún leit út á unga aldri, mörgum árum áður en hún dó. Eins og málin standa núna er álitið að hún hafi dáið á milli sextugs og níræðs, sennilega um sjötugsaldurinn. Þegar hún dó hafði hún misst a.m.k. 20 tenn- ur, fengið mörg graftarkýli og e.t.v. ekki getað hreyft neðri kjálka. Hún var greinilega mjög auðug og á högg- myndinni á glæsilegu steinkistunni hennar ber hún sex gullhringi á fingrum, tvo tveggja raða gulleyrnalokka, eina gullhálsfesti, einn upphandleggsgullhring, eitt snúið „slöngu- höfuðs“-gullarmband, eitt gull- og silfur-höf- uðdjásn, þunnan kjól í grískum stíl og rauð- bryddaða ullarslá, sem lögð er yfir herðar hennar og höfuð. í vinstri hendi hélt hún á bronsspegli með opnu loki. í borginni sem hún bjó í — sennilega milli um 240 f.Kr. og um 170 f.Kr. — voru allt að 5000 íbúar, en hún var höfuðborg Iítils ríkis, sem var u.þ.b. 50 mílur að þvermáli. Öfugt við grískar og rómverskar hefðarkonur nutu etrúskar konur mikils félagslegs — og trúlega kynferðislegs — frelsis. Áberandi í etrúskri menningu virðist hafa verið óskammfeilin ást á auði, íburði, tónlist, myndlist, mat og dansi. Þrátt fyrir allar rannsóknirnar, sem þegar hafa verið gerðar á Seianti, er það ekki bara aldur hennar á banadægri sem enn er óupplýst um, það er ekki heldur búið að komast að því hvað konan hét. Seianti var ættarnafn hennar og þýðir „frá Sentinum", en Hanunia er annað ættarnafn — nokkurs konar gælunafn sem gekk í erfðir. Tlesnasa gefur einungis til kynna að hún var gift manni sem nefndist Tlesna. Hins vegar er fullvíst að meiri upplýsingar um Seianti munu koma fram samfara því sem alþjóðlega rannsóknarverkefninu á henni mið- ar áfram.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.