Tíminn - 09.11.1991, Blaðsíða 2

10
HELGIN
Laugardagur 9. nóvember 1991
L
LANDSVIRKJUN
Landsvirkjun auglýsir til sölu og brottflutnings vöru-
skemmu við Blönduvirkjun.
Stærð: Lengd 30 metrar
Breidd 13 metrar
Vegghæð 8 metrar
Kaupandi skal fjarlægja skemmuna á sinn kostnað
eigi síðar en 15. des n.k.
Nánari upplýsingar veitir byggingardeild Landsvirkjunar,
Reykjavík.
Tilboðum skal skila til Landsvirkjunar, innkaupadeildar,
Háaleitisbraut 68, 103 Reykjavík, fyrir kl. 14:00, 19. nóv-
ember nk.
MENNTAMÁLARÁÐUNEYTIÐ
Auglýsing um styrkveit-
ingu til námsefnisgerðar
á framhaldsskólastigi
Menntamálaráðuneytið auglýsir hér með eftir umsókn-
um um styrki til námsefnisgerðar á framhaldsskóla-
stigi. Tilgangurinn með styrkveitingunni er aö stuðla að
aukinni námsefnisgerð á framhaldsskólastigi og draga
þannig úr þeim skorti sem er á kennsluefni í hinum
ýmsu námsgreinum, bæði bóklegum og verklegum.
Umsóknir skulu berast menntamálaráðuneytinu, fram-
haldsskóladeild, fyrir 5. desember n.k., á þar til gerð-
um eyöublöðum sem hægt er að fá i ráðuneytinu.
Menntamálaráöuneytið
1*1
Leikskólar Reykjavíkurborgar
Leikskólastjóri Brekkuborg
Staða leikskólastjóra við nýjan leikskóla, Brekkuborg við
Hlíðarhús, er laus til umsóknar. Umsóknarfrestur er til 30
nóvember n.k.
Fóstrumenntun áskilin.
Nánari upplýsingar gefa Bergur Felixson framkvæmda-
stjóri og Margrét Vallý Jóhannsdóttir deildarstjóri, í síma
27277.
Dagvist barna,
Hafnarhúsinu, Tryggvagötu 17, sími 27277.
Vil skipta á
Subaru Hatchback 1800 4wd árgerð 1983 og dráttarvél.
Bifreiðin er skoðuð 1991. Einnig á sama stað þráðlaus
sími, dregur 5 km, og símsvari.
Upplýsingar í síma 91-813550.
-----------------------------------------------------------------\
Ástkær móðir okkar, tengdamóöir, amma og langamma
Brynhildur Snædal Jósefsdóttir
kennari, frá Látrum í Aöalvík
síöast til heimilis aö Bólstaöarhlíö 41, Reykjavík
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni í Reykjavik mánudaginn 11.
nóvember n.k. kl. 13.30.
Guörún Karlsdóttir
Ástríöur Karlsdóttir Rögnvaldur Þorleifsson
Guömundur Stefán Karlsson Oddbjörg Kristjánsdóttir
Hrafnhildur Snædal Ólafsdóttir Ásgeir Torfason
Hanna Ólafsdóttir Forrest
Þröstur Ólafsson Þórunn Klemenzdóttir
Guömundur Páll Ólafsson Ingunn Jakobsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn
_________________________________________________________________J
Ofdirfsku-
ferð yfir
Tvídægru
í mikilli ótíð bar það til að Pálína
Björnsdóttir, kona Hjartar Líndal á
Efra-Núpi, lagðist í þungri sótt.
Júlíus Halldórsson var þá héraðs-
læknir fyrir Húnavatnssýslur báðar,
hann bjó í Klömbrum í Vesturhópi.
Hann þótti vera slyngur og heppinn
læknir, en læknishéraðið var stórt,
mannmargt og torsótt yfirferðar,
svo ævinlega var óvíst að læknir
væri heima þótt maður væri sendur
til að þess að leita ráða hans. Hins
vegar hafði alþýða manna um þær
mundir ekki síður trú á hómópa-
tískum lækningum. Tveir valin-
kunnir gáfumenn, síra Magnús
Andrésson á Gilsbakka og Magnús
Guðlaugsson í Hvammsdal í Dala-
sýslu, stunduðu þá slíkar lækning-
ar. Sóttu Vestur-Húnvetningar
meðul og ráð til þessara manna,
ekki síður en til héraðslæknisins,
og þótti gefast svo vel að fjöldi af
fólki, sem hafði við erfiöa sjúkdóma
að stríða og leitaði til þeirra, þóttist
eiga þeim líf að launa. Sérstaklega
þóttu lungnabólgumeðul frá síra
Magnúsi á Gilsbakka gefast svo vel
að nálega voru óbrigðul ef þau voru
notuö strax er veikin gerði vart við
sig. Hvort eð var að læknisfræðileg
þekking þessara manna var lítil eða
mikil, lánaðist þeim kraftaverkum
næst að lækna ýmsa sjúkdóma. Og
víst er það að báðir þessir menn
voru huggarar og græðarar fátækr-
ar og hrjáðrar alþýðu á þeim tím-
um. Meðulin seldu þeir svo ódýrt að
ekki munu þeir hafa haft neinar at-
vinnutekjur af þessari starfsemi,
þegar litið er til þess að mikil gesta-
nauð fylgdi henni.
Eins og áður er sagt voru þessir
tveir hómopatíulæknar stórgáfaðir
og orðlagðir 'drengskaparmenn og
svo giftudrjúgir voru þeir að þaö
var eins og þeir gætu miðlað henni
á tvær hendur.
Lagt upp í hættuför
Þegar Pálína húsfreyja á Efra-
Núpi lagðist fárveik, ákvað Hjörtur
bóndi hennar að leita læknisráða
hjá síra Magnúsi á Gilsbakka. En
ekki var hægt um vik: Fannalög
voru svo mikil að Tvídægra myndi
sem jökull vera og nær látlausar
norðanhríðar geisuðu um þær
mundir. Hann fór nú samt að finna
vin sinn og nágranna Pál á Þverá
og bar upp fyrir honum vandræði
sitt og spurði hann hvort hann
myndi treystast til þess að fara suð-
ur yfir Tvídægru ef hann fengi til
mann með honum. Páll var fljótur
til svars og kvaðst skyldi fara næsta
morgun snemma: en ekki vildi
hann hafa mann með sér, því allt
eins gæti það orðið sér til tafar, en
á ratvísina sagðist hann treysta
þótt hann væri einn, um öll úr-
ræði, en Jóhann bróður sinn, sem
þá var staddur á Þverá, kvaöst hann
myndi fá til þess að flytja sig á hesti
skammt suður á heiðina og svo
hraða ferð skyldi hann hafa sem sér
væri auðið. Mun Páll hafa verið ær-
iö fús til fararinnar, því marga stór-
rausn átti hann Efra- Núpshjónun-
um að launa. Oft höföu þau hjálpað
honum er þröngt var í búi: var Pá-
lína húsfreyja ekki smátæk er hún
vissi að nágranna sína skorti björg.
Hirti bónda þóttu svör Páls góð.
svo sem hann vænti, þó honum
þætti ísjárvert að etja Páli út í stór-
hríðar á Tvídægru um hávetur, en
hins vegar þekkti hann karl-
mennsku hans og kjark á hverju
sem gekk.
Næsta morgun voru þeir bræður
Páll og Jóhann snemma á fótum og
hugðu að veðri. Var þá noröan kóf-
hríð, svo lítið sást með jörð en
kollheiðt í lofti. Þeir bjuggu sig
samt til ferðar í skyndi og lögðu á
hesta sína og héldu upp á heiðina;
sá þá lítiö frá sér og hvergi kenndi
jarðar. Riðu þeir eftir óslitinni
fannbreiðu, þar til þeir komu að
Böðvarshaug, er það hóll einn
norðarlega á heiðinni. Vildi Páll nú
ekki hafa not hestsins lengur.
Ræddust þeir bræður við um
stefnu þá er Páll skyldi hafa suður í
Hvítársíðu og settu hana til vind-
stöðu, skildu þeir að því. Reið Jó-
hann til baka ofan í Núpsdalinn, en
Páll gekk suður heiðina. Var færð
sæmileg, en hríðin hélst óslitin
með miklu frosti. Voru fannalög
svo mikil á fjallinu að mishæðir
allar voru sem horfnar og varð
hann að halda eftir stefnu með
styrk af vindstöðu, þar til hann
kom á svonefnda Selhæð; er þaðan
röskur klukkustundar gangur til
efstu bæja, svíðraði þá frá hríðinni
svo að sást til fjalla, þó dalafyllir
væri af kófhríð. Tók hann nú beina
stefnu á Gilsbakka. Kom hann
þangað áður en rokkið var, var þá
allmikill bylur. Kvaddi hann nú
dyra, kom vinnumaður prests út
og er þeir höfðu heilsast bauð
vinnumaður Páli hið skjótasta inn
í bæjardyr, Páll gerði boð fyrir
prest og kom hann að vörmu spori
fram. Sagði Páll honum deili á sér
og að hann væri með kveðju og
bréf frá Hirti bónda á Efra-Núpi.
Prestur spurði hve langt væri síðan
hann hefði hitt Hjört. Páll sagði að
þeir hefðu talast við í gærdag um
þetta leyti, því þá hefði hann kom-
ið heim til sín og beðið sig að fara
þessa ferð, því Pálína húsfreyja
lægi mikið veik, og í dag hefði
hann farið yfir Tvídægru. Síra
Magnús kvað hann fara ofdirfsku-
lega, þó vorkunn væri, er mikið
lægi við. Lét hann Pál koma til
baðstofu og fékk hann þar hinar
bestu viðtökur. Var Gilsbakka-
heimili víðfrægt fyrir fornrausnar-
lega gestrisni. Þótti flestum er
heimsóttu þau prestshjón, síra
Magnús og frú hans, viðtökur allar
eftirminnilegar. Hvoru tveggja var,
að veitingar voru stórmannlegar
og þá eigi síður að prestur var gáf-
aður og víðlesinn svo að af bar og
viðræður hans við gesti með þeim
hætti að þeir fóru venjulega frá
Gilsbakka eigi síður andlega end-
urnærðir en líkamlega. Getur sá,
er þetta ritar, borið um það af eigin
raun.
Meðul séra Magnúsar
meðtekin
Prestur hvarf fljótlega til skrif-
stofu sinnar, en kom bráðlega aftur
og hafði tal af Páli. Kvað hann
meðul þau, er Pálína þyrfti að fá,
verða tilbúin fyrir háttumál, en
hins vegar fyrirbyði hann Páli að
fara norður yfir Tvídægru að
morgni, ef veður batnaði ekki til
muna frá því sem nú væri, því
þung myndi norðan hríð í fangi á
svo langri leið. Páll þakkaöi presti
góðar viðtökur og umhyggjusemi
sér til handa. Kvaðst þó myndi
leggja framt á um ferðir sínar, því
lífi Pálínu húsfreyju vildi hann
ekki síöur bjarga en sínu eigin lífi
og yrði að skeika að sköpuðu um
ferðir sínar þó veður væri ekki í
besta lagi, er hann færi norður um.
Óskaði hann eftir að fá meðulin í
sínar vörslur áður hann gengi til
hvílu. Síra Magnús sá að ekki tjáði
að hlutast til um ferðir Páls og fékk
honum meðulin um kvöldið.
Páll tók á sig náðir og vaknaði
með birtingu og klæddist og gekk
út og heyrði aö veðrið var á norð-
an. hríðarkóf og éljagangur. Hann
mætti síra Magnúsi í bæjardyrun-
um og bauð honum góðan dag.
Prestur spuröi Pál hvort hann ætl-
aði að freista svo mikils, að leggja á
Tvídægru í slíku útliti sem nú
væri. Páll sagðist alráðinn í því, að
leggja strax af stað, en ef sér fyndist
of hörð hríð í fangið myndi hann
staldra til morguns á efstu bæjum í
Hvítársíðu. Varð Páll nú að koma í
stofu og þiggja mat áður hann
lagði af stað. Eylgdi síra Magnús
honum svo til dyra og færði hon-
um böggul og sagði að í honum
væri matur er hann skyldi hafa sér
til hressingar á heiðinni. Kvað
hann engan gest hafa farið svo
óvarlega úr sínum húsum sem
Páll. Minnisstætt sagði Páll sér það
hve síra Magnús hefði beðið vel fyr-
ir sér, að hann næði að komast
heill og klakklaust norður yfir
heiðina til ástvina sinna, sem biðu
hans óþreyjufullir heima, og að
þessi ofdirfskuför mætti verða til
þess að Pálína á Efra-Núpi fengi
fullan bata. Sagði Páll svo frá að sér
hefði fundist sá kraftur fylgja orð-
um prests, að þá hefði hann verið
samstundis sannfærður um að sér
myndi farnast vel norður yfir heið-
ina, þótt veöur væri orðið ískyggi-
legt, og Pálínu myndi batna sjúk-
leikinn að fullu. Og ekki gæti hann
þrætt fýrir að nokkurs kvíða hefði
hann kennt fýrir að brjótast móti
norðan hríð yfir Tvídægru, sem er
talinn vera 10 klukkustunda gang-
ur milli bæja, þó færi sé gott, en
við ræðu prests hefði sér allur kvíði
horfið. Hélt Páll nú hinn öruggasti
yfir heiðina.
Allt er gott sem
endar vel
Tók hann sér stefnu eftir veður-
stöðu beint norður í Miðfjörð. Var
veður hart og skafrenningskóf
mikið svo að ekki sá til fjalla, og
hefur hann eflaust orðið að beita
karlmennsku sinni til hins ýtrasta,
til þess að hvika aldrei frá stefnu er
hann hafði veðrið í fangið svo
langa leið, en frost var mikið. En ef
hann hefði það hent að slaka til fyr-
ir vindstöðunni var honum lífs-
hætta vís. En fyrsta kennileiti, er
Páll þekkti á norðurleiðinni, var
Böðvarshaugur, hóllinn sem fyrr er
nefndur. Settist hann þá niður í
litlu afdrepi og leysti upp böggul-
inn þann er prestur fékk honum.
Var í honum spikað sauðakjöt,
hangið, og annar kjarnmatur.
Borðaði hann lyst sína og hélt svo
aftur af stað og komst heim að
Þverá er lítið var farið að rökkva.
Urðu kona og börn honum fegnari
en frá megi segja, að heimta hann
heilan heim úr slíkri glæfraför. Er
hann hafði stansað um stund
heima hjá sér, fór hann með með-
ulin út að Efra-Núpi, er það
klukkustundar gangur. Kom hann
þangað fyrir vökulok. Kvað hann
sér aldrei úr minni líða fögnuður
Hjartar bónda og heimilisfólks
hans yfir þangaðkomu sinni, ekki
aðeins yfir því að svo hamingju-
samlega hafði tekist til um slíka of-
dirfskuferð, heldur og yfir því að
nú vonuðust allir til að úr myndi
rætast með sjúkdóm Pálínu. Varð
og sú raunin á að henni fór skjót-
lega að létta er hún fór að nota
meðulin frá síra Magnúsi, og eftir
nokkurn tíma fékk hún fullan bata.
Munu þau Hjörtur og Pálína hafa
launað Páli rausnarlega ferðina og
ævilöng vinátta var milli Páls og
Efri-Núpshjóna.
Leiðrétting
í helgarblaði Tímans (T helgin) 2.-
3. nóvember s.l. birtist á opnu hluti
viðtals við Finnboga Rút Valdimars-
son úr nýrri bók Haraldar Jóhanns-
sonar hagfræðings, „Þá rauður log-
inn brann“, undir fyrirsögninni „Eg
ætla samt ekki að breyta einum staf
í þessu“.
í 3.-4. dálki á bls. 6 er lítillega
minnst á föður minn, Baldur
Sveinsson (f. 1883, d. 1932), en
hann var aðstoðarritstjóri Vísis síð-
ustu æviár sín.
Efst í 4. dálki segir, að hann hafi
verið guðfræöingur að mennt.
Þetta er rangt og hlýtur annað-
hvort að vera misminni hjá Rúti eða
röng eftirtekt hjá Haraldi.
Haft hefur verið samband við út-
gefanda væntanlegrar bókar, og hef-
ur hann góðfúslega lofað að strika
setningu þessa út úr próförk.
Með þökk fyrir birtinguna.
Reykjavík, 5. nóvember 1991.
Sigurður Baldursson