Tíminn - 09.11.1991, Side 15

Laugardagur 9. nóvember 1991
HELGIN
23
SAKAMÁL SAKAMÁL SAKAMÁL SAKAMÁL SAKAMÁL
ar til að reyna að freista gæfunnar,
en þar tók ekki betra við.
Næst fréttist af honum í Carolina
þar sem hann var að leita sér að
vinnu á bóndabæ. Þann 20. janúar
1931 barði hann upp á í Appeldo-
orn, sem var stór nautgripabúgarð-
ur, og ræddi þar lengi við eigand-
ann, Breta að nafni Cyril Gregg
Tucker. Van Wyk hafði spurst fyrir
um Túcker, en hann bað ekki um
vinnu. Þess í stað þóttist hann vera
mikill peningajöfur og kvaðst hafa
áhuga á að kaupa búgarðinn.
Tucker gleypti við sögunni. Hann
hafði sjálfur fengið að kenna á
kreppunni. Konan hans var farin
heim til Englands og hann vildi
selja búgarðinn og halda á eftir
henni. Hann fór strax með van Wyk
til nágranna síns, sem átti talsvert
af nautgripum á Appeldoorn.
Samningaviðræður hófust. Van
Wyk, sem ekki átti grænan eyri,
samþykkti að kaupa Appeldoorn á
3.500 sterlingspund, en þá án kvik-
fjár. Ákveðið var að þann 4. febrúar
skyldu Tucker og van Wyk halda til
Pretoríu og ganga frá kaupunum.
Van Wyk naut nú gestrisni Tuc-
kers, en gerði sér grein fyrir að Tuc-
ker hlyti að sjá í gegnum hann, ef af
ferðinni til Pretoríu yrði. Á því var
aðeins lausn. Túcker mátti ekki lifa
það að sjá 4. febrúar renna upp.
Aftur framið morð
Eina áhyggjuefnið var hvernig
hann ætti að komast hjá því að upp
um hann kæmist. En aðstæður
Þessar tvær myndir voru teknar þegar drápið á Moller var sett á
svið til að sannreyna frásögn van Wyks.
van Wyk að þeir peningar, sem
hann hafði ætlað konu sinni, höfðu
ekki komist til skila. Ennfremur að
það hafði verið Moller frændi hans
sem hafði útvegað lögreglunni þau
gögn sem þurfti til að sakfella
hann.
Van Wyk þróaði með sér djúpstætt
hatur á Moller. Þegar mágur hans
kom að heimsækja hann í fangels-
ið, sagði hann að það hefði verið
fjölskyldumaður sem kom upp um
hann og að hann hygði á hefndir
þegar hann losnaði. „Þegar ég
kemst út héðan, þarf sá maður að
standa fyrir máli sínu.“
Frelsið hlaut hann þann 3. júlí
1930 og nákvæmlega níu dögum
síðar hélt hann á fund Mollers. Þeir
óku burt saman með skóflu og haka
í bílnum. Moller sást aldrei eftir
það.
Skömmu eftir klukkan ellefu sama
kvöld barði van Wyk upp á hjá frú
Hoffman, sem bjó á næsta bæ við
föður hans. Hann sagði að bfllinn
hefði bilað og spurði hvort hún
gæti lánað sér vasaljós. Hún bjó
ekki svo vel að geta það, en bauð
honum gistingu sem hann þáði
ekki.
Síðan hvarf hann.
Lík Mollers íinnst
Þann 19. júlí var lögreglumaður
að leita að Moller í nágrenni við
bóndabæ van Wyks eldri. Hann
kom þá að sjakalagreni, sem greini-
Iegt var að hafði verið raskað af
manna höndum, og ákvað að kanna
það nánar. Um það bil tveimur og
hálfu feti undir yfirborðinu fannst
lík Mollers.
Líkið var fullklætt og hafði verið
lagt á grúfu. Moller hafði verið
stunginn í bakið og einnig voru
miklir áverkar á höfði hans. Reynd-
ar var dauðaorsökin talin heila-
blæðing, sem orsakast hafði af höf-
uðhöggi.
Lögreglan gerði ráð fyrir að van
Wyk hefði fyrst slegið Moller í höf-
uðið og að hann hefði dáið nær
samstundis. Síðan hefði hann troð-
ið honum ofan í grenið.
Til þess að tryggja sér að Moller
væri látinn áður en hann mokaði
yfir hann, hefði van Wyk stungið
hann í bakið með skóflunni. En sár-
ið var aðeins um tveggja sentimetra
djúpt og því tæpast ætlað að vera
banvænt.
Fréttin um að van Wyk væri horf-
inn flaug eins og eldur í sinu um
landið. Van Wyk las um hvarf sitt í
Jóhannesarborg, í 500 km fjarlægð,
hélt rakleiðis til Bloemfontein og
gaf sig fram við lögregluna.
Hann sagði lögreglunni að þegar
hann hefði losnað úr fangelsinu,
hefði hann haldið á fund Mollers til
að fá skýringu á því hvað orðið hefði
um peningana sem hann hefði
fengið honum. Hann sagði að Moll-
er hefði sagt að hann myndi gera
upp við hann þremur dögum síðar,
en frétti fljótlega að Moller væri
horfinn. Þá kvaðst van Wyk hafa
haldið til Jóhannesarborgar til að
semja við skuldunauta sína, lesið í
blaði að hann væri eftirlýstur og
haldið rakleiðis heim.
Van Wyk lýgur sig frá
ákæru
En þegar fyrir réttinn var komið,
var saga van Wyks á þessa leið:
Hann sagði að hann og frændi
hans hefðu verið að grafa í sjakala-
grenið til að finna peninga sem þeir
töldu að væru í því. Van Wyk sveifl-
aði hakanum og fyrir slysni sló
hann frænda sinn í bakið. Hann
sleppti hakanum til að grípa Moller,
en þá tókst ekki betur til en svo að
Moller skall með höfuðið á hakann.
Til þess að kanna sannleiksgildi
sögunnar setti verjandinn atburð-
inn á svið. Meinafræðingur fylgdist
með og kvað upp þann úrskurð að
slys af þessu tagi væri vel mögulegt.
Þegar verjendur hans höfðu yfir-
heyrt hann fyrir réttarhöldin, hafði
hann neitað að halda fram sakleysi
sínu og kom fram með söguna um
slysið. En það var einn hængur á.
Hvers vegna hafði hann grafið líkið
og flúið af vettvangi?
„Ég óttaðist að mér yrði ekki trú-
að,“ sagði van Wyk blátt áfram.
„Eftir þetta hræðilega slys fór ég al-
veg úr sambandi. Það næsta, sem
ég man, er að ég stóð við bflinn.
Mig langaði til að gráta, æpa, deyja
Verjendur hans töldu að minnis-
leysi í kjölfar taugaáfalls væri mjög
líklega skýring. Sú staðreynd að
van Wyk hafði verið í meðferð hjá
geðlækni nokkrum árum áður
vegna minnisleysiskasta, styrkti
málstað þeirra.
Þegar mál van Wyks kom fyrir rétt,
byggði saksóknarinn mál sitt á því
að hann hefði myrt Moller í hefnd-
arskyni og vitnaði þar til þess sem
van Wyk hafði sagt við mág sinn er
hann heimsótti hann í fangelsið.
Verjendurnir gáfu ekkert upp um
hvaða leið þeir ætluðu að fara,
þannig að sagan um slysið kom eins
og þruma úr heiðskíru lofti. Meina-
fræðingar voru kallaðir fyrir, sem
báru að sagan væri alls ekki ósenni-
leg, og ennfremur var rætt við geð-
lækni sem vitnaði að van Wyk hefði
áður átt við minnisleysi að stríða.
Þegar van Wyk kom fyrir réttinn
var hann rólegur og ákaflega sann-
færandi. Hann skýrði frá því sem átt
hafði að gerast og átti ekki orð yfir
iðrun sína og vanlíðan.
Þar með hafði fræjum efans verið
sáð í huga kviðdómenda og eftir að-
eins þriggja klukkustunda fundar-
setu komu þeir inn í réttarsalinn og
kváðu það álit sitt að van Wyk væri
saklaus.
Kreppuástand
Eftir að hafa verið sýknaður leit-
aði van Wyk sér árangurslaust að
vinnu. Kreppan mikla var í al-
gleymingi og mikið um atvinnu-
leysi.
Hann hélt því til Jóhannesarborg-
voru honum margar í vil. Hinir fáu
afrísku verkamenn, sem á búgarð-
inum unnu, bjuggu talsvert frá
íbúðarhúsi Tuckers, þannig að auð-
velt var að myrða Tucker og fela lík-
ið. Þegar Tucker hefði verið rutt úr
vegi, gat hann komið þeim orðrómi
af stað að hann hefði keypt búgarð-
inn með öllu tilheyrandi og að fyrri
eigandi væri á leiðinni til Englands.
Skuldunautar og nágrannar myndu
trúa því að Tucker hefði stungið af
til að komast hjá skuldbindingum.
Á meðan van Wyk lét sig dreyma
um að komst þannig yfir álitlegar
eignir, hvarflaði ekki að honum að
áætlun hans kynni að fara úrskeið-
is.
Að kvöldi hins 3. febrúar borðuðu
þeir félagar kvöldverð á næsta bæ.
Þaðan héldu þeir um ellefuleytið og
sögðust ætla til Pretoríu daginn
eftir.
Um nóttina læddist van Wyk,
vopnaður hamri, inn í svefnher-
bergi Tuckers og sló hann hvað eft-
ir annað í höfuðið. Höfuðkúpan
mölbrotnaði. Næst var að losa sig
við líkið. Hann tróð því í pappa-
kassa og síðan í poka og vafði þar
utan um teppi og laki. Síöan drösl-
aði hann því út og henti því í skurð.
Eftir að hafa mokað yfir líkið og
hent hamrinum inn í útihús, hélt
hann til baka, lagðist til svefns og
lét sig dreyma um auðæfi sín.
Skömmu eftir dögun kom einn
verkamannanna til að búa til morg-
unverð fyrir „stjórana". En hann
fann aðeins van Wyk, sallarólegan.
Tíu dagar liðu uns líkið fannst.
Van Wyk hafði nóg að gera við að
dreifa sögunni um brottför 1\ic-
kers. Þann 11. febrúar sagði hann
bóndanum á næsta bæ að hann
hefði hitt Tucker í Pretoríu þann 7.
og keypt af honum alla nautgripina,
líka þá sem bóndinn átti. Bóndan-
um fannst það einkennilegt, þar
sem ekki hafði verið um það rætt og
hann hafði ekki fengið greitt.
Harðnar á dalnum
En síðan fór að halla undan fæti
hjá van Wyk. Hann seldi 20 kindur
á uppboði, en uppboðshaldarinn
neitaði að afhenda honum pening-
ana án umboðs. Þá gerði van Wyk
áætlanir um að senda 200 kindur í
burtu með lest til að selja þær ann-
ars staðar. Grunsemdir voru nú
teknir að vakna og lögreglan gaf út
handtökuskipun á hendur van Wyk.
Við yfirheyrslur sá van Wyk að
sögu hans yrði varla trúað. Hann
gerði sér grein íyrir að líkið myndi
fljótlega fmnast við leit og því
bauðst hann til að gefa yfirlýsingu
hjá dómara. Hann hafði soðið sam-
an nýja sögu, þó ekki jafngóða og þá
sem hann hafði sagt í Bloemfon-
tein. En hann taldi þó að hún
myndi nægja til að blekkja saksókn-
ara og kviðdómendur.
Svona var sagan sem van Wyk
sagði dómaranum:
„Eftir að við komum úr matarboð-
inu lentum við Tucker í rifrildi.
Rifrildið byrjaði á því að ég kom að
honum þar sem hann var að reyna
að nauðga ungri svertingjastúlku í
eldhúsinu. Tucker reyndi að ná í
haglabyssu sem var inni í skáp. Ég
greip járnstykki og sló hann nokkr-
um sinnum í höfuðið í sjálfsvörn. Á
meðan flúði stúlkan. Ég gróf líkið í
skurði.“
Ekki var nokkur möguleiki á að
þessari sögu yrði trúað. Við leit
fannst ,járnstykkið“ ekki og engin
merki um átök sáust í eldhúsinu.
Dularfulla svertingjastúlkan fannst
aldrei. Að auki var Tucker þekktur
að því að vera mjög sómakær mað-
ur.
Með því að bera fram þessa „játn-
ingu“ hafði van Wyk loks undirritað
eigin dauðadóm.
Enn íyrir rétti
Van Wyk var nú kærður fyrir
morð öðru sinni og kom fyrir rétt
þann 4. maí 1931.
Eina mögulega vörnin nú var að
bera við geðveiki. Dregnar voru
fram sannanir um að van Wyk þjáð-
ist af flogaveiki og að hann vissi
ekki hvað hann gerði í þeim köst-
um. Saksóknari var þó fljótur að
benda á að ef van Wyk hefði ekki
vitað hvað hann gerði, væri útilok-
að að hann hefði getað lýst rifrild-
inu og átökunum og síðan sýnt lög-
reglunni hvar hann gróf líkið.
Kviðdómur úrskurðaði van Wyk
sekan um að hafa framið morð í
auðgunarskyni. Dómari dæmdi
hann til dauða og var van Wyk
hengdur að morgni þess 12. júní
1931.
Nokkrum árum síðar sagði de Wet,
lögfræðingurinn sem hafði fengið
van Wyk sýknaðan fyrir morðið á
Moller, í blaðaviðtali:
„Van Wyk þekkti muninn á réttu
og röngu, en það var ekki þar með
sagt að hann væri fær um að velja
þar á milli. Hann framdi morð vit-
andi að það, sem hann var að gera,
var alvarlegur glæpur, en ég trúi því
að um leið og verknaðurinn var
framinn og hann fór að gera sér
grein fyrir afleiðingunum hafi hann
iðrast sárlega.
Óeðli hans fólst í óvenjulegu til-
finningaleysi og þeim hæfileika til
að afsaka allar sínar gerðir. Þegar
hann var að alast upp, beittu for-
eldrar hans ekki aga heldur höfðu
tilhneigingu til að sýna honum
samúð: Þannig óx hann upp og
óeðli hans varð stöðugt sterkara."