Tíminn - 10.12.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 10. desember 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVIHNU OG FELAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Glslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar. Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
Skrlfstofur: Lyngháls 9,110 Reykjavlk. Síml: 686300.
Auglýslngasfml: 680001. Kvöldsfmar: Askrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,- og kr. 130,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Endalok Sovétríkja
Forsetar og forsætisráðherrar þriggja sovétlýðvelda
hafa undirritað samstarfssáttmála, sem hefst á yfirlýs-
ingu um að Sovétríkin (Samband sovétlýðvelda) séu
ekki lengur til sem ríkisheild í þjóðréttarskilningi né
samstæð heild í landfræðilegu tilliti.
Engum þarf að blandast hugur um að þessi yfirlýsing
er meira en innantóm orð. Hún er staðfesting á því að
Sovétríkjasambandið er búið að vera að svo miklu
leyti sem það var ekki leyst upp áður. Yfirlýsingin
staðfestir umfram allt að hugmynd Gorbatsjovs for-
seta um nýskipan ríkjasambandsins getur ekki orðið
að veruleika. Hún fólst í því að 12 sovétlýðveldi (öll
nema Eystrasaltsríkin) mynduðu nýtt sambandsríki
og héldu þannig við því sem bjargað yrði af stjórn-
skipulegri heild Sovétríkjanna.
Stjórnmálaþróunin í Úkraínu að undanförnu hefur
öðru fremur orðið til þess að gera út af við stefnu Gor-
batsjovs í sambandsmálum lýðveldanna tólf. Þjóðarat-
kvæðagreiðslan um sjálfstæði og fullveldi Úkraínu 1.
desember var túlkuð sem krafa þjóðarinnar um alger
slit á tengslum við sovéska miðríkið eða nýtt allsherj-
arríki á rústum þess í anda Gorbatsjovs.
Hinn nýi forseti Úkraínu, Leonid Kraftsjúk, hefur
ákaft fylgt fram róttækri túlkun á sjálfstæðisstefn-
unni og snúið Jeltsín Rússlandsforseta til fylgis við
hana hvað Rússneska lýðveldið varðar, auk þess sem
stjórn Hvíta- Rússlands hefur tekið upp sömu stefnu.
Þessi þrjú lýðveldi eru með yfir 200 milljón íbúa
(70% heildar íbúatölu) og ná yfir gífurlega stórt land-
svæði. Úrsögn þeirra úr sambandsríki sovétlýðvelda
er fyrir þessar sakir rothögg á endurreisn sameigin-
Iegs miðríkis í anda þeirra hugmynda sem Gorbatsjov
hefur barist fyrir. Enginn vafi er á að með þessu er
verið að hafna ráðum Gorbatsjovs í svo mikilvægu
máli að um leið er honum velt úr stöðu þjóðarleið-
toga. Nærri sjö ára forystuhlutverki hans er að ljúka.
Þótt lýðveldin þrjú hafni endurreisn sovétsambands-
ins, er það eigi að síður aðalefni samstarfssáttmála
þeirra að stofna einhvers konar ríkjasamtök sín á
milli og halda þeim opnum fyrir aðild annarra sovét-
lýðvelda. Hins vegar er margt á huldu um efnisatriði
og stjórnskipun slíkra samtaka annað en sú áhersla
sem lögð er á að þar sé um laustengd samtök að ræða,
ekki nýtt sambandsríki í eiginlegum skilningi. Sátt-
málinn ber eigi að síður með sér að náin samræming
verður á stefnu í fjölmörgum málum, m.a. utanríkis-
málum, kjarnorkumálum, efnahags- og markaðsmál-
um og samgöngumálum og ýmsum öðrum málaflokk-
um.
Gorbatsjov hefur ekki sparað stór orð um afleiðingar
þeirrar stjórnskipulegu upplausnar sem Sovétríkin
standa frammi fyrir. Hann hefur talað um að þessu
muni fylgja innbyrðis deilur og vopnuð átök sem ættu
eftir að láta borgarastyrjöldina í Júgóslavíu líta út
eins og gamanmál.
Stjórn Bandaríkjanna hefur verið hliðholl sjálfstæð-
isstefnu Úkraínu að undanförnu og traust bandarískra
stjórnvalda á Gorbatsjov hefur smám saman verið að
hverfa. Samt hefur James Baker utanríkisráðherra
látið þau orð falla að hætta sé á að upplausn Sovét-
ríkjanna gæti leitt til ofbeldisverka þar sem kjarna-
vopn kæmu við sögu. — Ef rök eru fyrir sannleiks-
gildi þessara orða, er áreiðanlega frekari tíðinda að
vænta frá Sovétríkjunum.
GARRI
cr eftir að \
teera «ig: urnaðiáta ftysta *ig. ióla-
þeimu Tö bamaQölskyldna er jóla-
gjöfin að lækka bamabætur, eða
geri sér greín fyrir þvíað fyrri rikis-
sljómir hafaekki veriö beint útaus-
óbeinir skattar hafa farið sífefit
hækkandi, en reynt hefur verið að
tnæfa þeim hækkunum ma. meö
haraabótum. Nú á sem sagt að
éraga úr þeím án þess að nokkuð
komi í staðinn.
Eyðimerkurstefa á ný
Ncfndur hefur verið viröisauka-
skattur á laxveiðileyfi og nið-
skógræktar. Undanfarið hefur verið
una, Landið fýkur burt, og benda
undirtektir tii þess að niðurskurður
á fé til landgræðslunnar sé ekki vin-
sælasta ráðstöfunin nú um stundir.
Valtýr Stefánsson, fyrrum ritstjóri
Morgunblaðsins, var einn helstí
talsmaður skógræktar á sínni tíð.
skógrækt Forseti íslands, frú Vig-
dís Finnbogadóttír notar hvert
tækifæri til að gróðursetja tré. Ekk-
ert af þessu kemur ríldsstjóminni
við. Hún vlll skera niður framlog til
skógræktar. En allt eru þetta smá-
munir í því stóra samlagrtingar-
dæmi, sem nú er fengist við og
miðar aö því að ná fjárlagahallanum
1992 niður í fjóra miHjarða. í
fyrsta iagi veit ríkisstjórnia eidd
hvað 1992 ber í skauti sínu. í öðru
Hafrannsóknarstofnun.
Hvaða heljar vfsindi eru það, sera
iratugum saman standa í þvf að
vemda fiskísto&ia, og ero nú á
góðri Jeið með að vemda þá niður i
núB. Við höfum staðfugla, stofna
sem aldrei yfirgefa landið. Ftskur
hefur aftur á mótí aldrei verið
fioidcaður f staðfisk
stakrar
valda, en þau hafa aldrei sýnt gróð-
urverndarmálum réttan
Þarf ekki annað en
eyðhnerkur sem íandfok hefur sldl-
eins einu sinni tók Alþingi sig til og
samþykkti milljarð króna til gróð-
urvemdar. Það var að undiríagi Ey-
steins lónssonar árið 1974.
Hinn iandfasti
þorskur
Hvers vegna er fjáriagahalli upp á
Qóra milijarða heppllegri en td.
fiárlagahalli upp á sex milljarða?
Hver fann upp þessa tolu - fióra
milljarða? Og hvers vegna var ekki
Ö0 ieiöin farin og fjárlög lögð fram
með engum halla. Eru kannski
þessir íjórir milljarðar eítthverí
heilagt fé, sem ekfó má ná niður
með spamaði, fyrst menn eru á
annað borð að tala um sparnað? Nú
er verið að grafa göng f gegnum
§öll, sem að vísu er nauðsynjaverk.
En þessi Ijöll hafa nú veríð göng-
laus í rúm eliefu htmdruð ár og
loðnan að norðan, 1
ketnur m.a. frá Græniandl. ! raun
fríðun annars staðar en bér. Og svo
felst í því að vemda iifsfóör lands-
manna.
Rikisstjómin stendur í ströngu
þessa dagana við að spara. Sumt af
því sem hún ætíar að spara hefur
fengist fram eftir langa baráttu og
heyrir lil einfoldustu mannréttind-
um. Þótt allt sé þetta eflaust brýnt,
komust menn ekki undan aðheyra
nokkum bfiadeUupistfi fydgja f kjöl-
ferið. Það er nefnilega svo, að á
meðan þjóðin lifði á öidufeldi sinn-
ar hamsiausu eyðslu hafifi faún
gaman af pexi um ráðherrabíla. Nú
er allt slíkt pex orðið grátbroslegt
Miðað við sparnaðinn ættu ráð-
herrar hreinlega að vera fótgang-
andi. Skattar og einkanotkun ráð-
herrabfla er svo smástóÖegt máJ,
að það vekur undrun í hveirt sinn
sem á það er minnst, einkum þeg-
ar um sjö milljarðar af lífskjörum
fóíks eru undir í einu.
Garri
VITT OG BREITT
Þjóðin gefur banka
Ríkisstjómin stendur í ströngu að
skera niður fjárlagafrumvarp sitt og
til að það megi verða þarf að skera
niður hér og hvar. Skera á niður rík-
isstarfsmenn og bamabætur, skattaf-
slátt á að skera niður, landgræðsla og
vegaframkvæmdir lenda í niður-
skurði, en laxveiði á stöng verður
ekki skorinn niður og eru tekjur
vatnagreifa hið eina sem hvorki verð-
ur skattlagt né skorið niður hér á
landi.
Til að lagfæra óbjörgulegt ástand
ríkisjóðs á einnig að selja öll ríkisfyr-
irtæki sem skila arði. Tkpreksturinn
verður áfram á hendi ríkisins.
Meðal þeirra ríkisfyrirtækja sem
selja á er Búnaðarbanki íslands og er
ákafi ríkisvaldsins í að losa sig við þá
arðgæfú eign svo mikill, að Búnaðar-
bankann þarf einnig að skera niður.
En þar sem hvorki er hægt að skera
niður umsvif hans né ágóða fremur
en starfsfólk eða eignir, hafa stómar-
herramir ákveðið að skera niður
söluverð hans heldur en ekki neitt
Friðrik fjármálaráðherra tilkynnti á
fundi hjá Verslunarráði að söluverð
bankans yrði skorið niður um helm-
ing til að meðlimir ráðsins og aðrir
verðbréfafurstar fái þetta eigulega
fyrirtæki fyrir slikk.
Hugmyndafræðin
blívur
Sú árátta að selja banka, sem eru
eins konar sjálfseigastofnanir í eigu
allra landsmanna, á rót sína að rekja
til þeirrar fullvissu frjálshyggjunnar
að slík fyrirtæki séu óheilbrigð og illa
rekin og að tilvera þeirra sé óeðlileg í
frjálsu markaðskerfi.
En þvert ofan í alla hugmyndafræði
markaðshyggjunnar er hinn ríkis-
rekni Búnaðarbanki traust fyrirtæki
og vel stjómað.
Guðni Ágústsson, alþingis-
maður.
Guðni Ágústsson, alþingismaður, er
formaður bankaráðs BÍ. Hann brást
snöfúrmannlega við þegar fréttist af
gjafatilboði fjármálaráðherra hjá
Verslunarráði. Guðni benti þegar í
stað á að það væri fásinna að selja
bankann á hálfyirði, eða yfirleitt fyrir
neina þá upphæð sem kalla mætti
markaðsverð. Búnaðarbankinn
stendur vel fjárhagslega og sem
dæmi um umfang hans er að 80 þús-
und viðskiptavinir sjá 500 starfs-
mönnum fyrir nægum verkefnum. Á
tímum sem aðrar fjármálastofnanir
og fyrirtæki eiga við allskyns vanda
að etja eykur Búnaðarbankinn hlut-
deild sína á sínum vettvangi og skilar
ríkissjóði meiri skatttekjum en
nokkur önnur fjármálastofnun.
Niðurskurður á
söluverði
Áttatíu þúsund viðskiptavinir
segja meira um það traust sem
fólkið í landinu ber til Búnaðar-
bankans, en sú fásinna frjáls-
hyggjugauranna, að einkaframtak-
inu sé einu treystandi fyrir að fara
með fjármuni.
í öllu því holtaþokuvæli niður-
skurðarins sem gegnsýnir þjóð-
málaumræðuna þessa daganna,
hafa fáir veitt niðurskurðinum á
söluverði Búnaðarbankans þá at-
hygli sem skyldi. Guðni Ágústsson
hefur þó spyrnt myndarlega við
fæti og varað við þeirri hættu sem
hér er á ferðinni og sýnt frá á hve
fráleit og ósvífin sú ákvörðun er að
selja eins traust og arðgæft fyrir-
tæki og Búnaðarbankann fyrir
hálfvirði.
Jón Sigurðsson, bankamálaráð-
herra, hefur marglýst þeim vilja
stnum að selja eigi ríkisbankana,
nema Seðlabankann. Um þá
ákvörðun fjármálaráðherra að
selja Búnaðarbankann fyrir hálft
verð hefur hann ekki tjáð sig enn
sem komið er. Honum kemur
verðið kannski ekkert við. Hann
ákveður aðeins að selja þá ríkis-
eign sem undir hann heyrir, en
fjármálaráðherra ræður skilmál-
unum, svo að viðksiptaráðherra
kemur ekkert við með hvaða hætti
eignir ríkisins eru gefnar úr hönd-
um hans.
Eða þá ályktun er hægt að draga
af þögn hans um vildakjörin sem
Verslunarráði voru boðin.
Sala ríkisbanka hefur verið einkar
óhöndugleg til þessa. Borgað var
með Útvegsbankanum á sínum
tíma, en hann stóð fremur tæpt,
en þar sem Búnaðarbankinn
stendur betur en önnur ríkisfyrir-
tæki verður að gefa hann að stór-
um hluta til að „fjölskyldurnar"
hafi ráð á að þiggja hann. OÓ