Tíminn - 24.12.1991, Page 13

Þriðjudagur 24. desember 1991
Tíminn.13
Ógleymanlegur
maður
homi baðstofunnar. Ég Held að tvö
þrep hafi verið upp að þessum palli.
Þar sat Steingrímur oft á messudög-
um og sjálfsagt oftar. Þar gengu allir
fyrir hann til að heilsa. Aldrei var
hann margorður að fyrra bragði en
heyrði vel, handlék staf sinn og hlust-
aði á orðræður manna, spurði þó
stundum tíðinda. Oftast eða aevinlega
var boðið upp á kirkjukaffi á Silfra-
stöðum og sumum bauð Steingrímur
upp til sín, en svefnherbergi hans var
í vestari enda rétt við stigaop. Þá man
ég, að hann bauð pabba að dreypa á
glasinu, sem fyrr getur, en ég fékk
kannski kandísinn, meðan ég hafði
hvorki þroska né gáfur til að drekka
brennivín. Þegar ég óx úr grasi og
eignaðist hesta, fékk ég stundum
slægjur hjá Steingrími á Gvendamesi
og Ketilsstaðagrundum. Aldrei var
Steingrímur dýr á þessu, en tók eitt-
hvað ákveðið undir hvem heyhest
Þegar ég borgaði, naut ég stundum
þeirrar virðingar að fá að dreypa á
glasinu góða, enda lítil hætta á ofur-
ölvun, því glasið var fremur lítið og
sjaldan fullt
Silfrastaðabaðstofa er nú í Árbæjar-
safni í Reykjavík, gefin þangað af eig-
endum Silfrastaða, Jóhanni L. Jó-
hannessyni og konu hans, Helgu
Kristjánsdóttur, og gegnir þar sínu
upphaflega hlutverki við hátíðleg
tækifæri. En ekki finnst mér hún
lengur lík Silfrastaðabaðstofu.
í þennan tíma þjónaði Miklabæjar-
prestakalli Bjöm prófastur Jónsson
og sat að Miklabæ. Hann var stór
maður og virðulegur og þéraði allan
almenning eins og þá var siður slíkra
manna. Hann hafði þess háttar per-
sónuleika, að allir veittu honum at-
hygli. Nef hans var örlítið snúið og
setti sérstæðan svip á manninn.
Kannski sáu þetta þó ekki aðrir en vit-
lausir krakkar, sem sáu allt sem þeir
áttu ekki að sjá og heyrðu allt, sem
þeir áttu ekki að heyra. Séra Bjöm var
jafnan ræðinn við messufólk, gekk
um gólf í Silfrastaðabaðstofu, lítið eitt
álútur með sérkennilegt en góð-
mannlegt bros í fremur stórskomu
andlitinu, sagði fréttir og fræddi um
ýmislegar nýjungar. Vel man ég, þeg-
ar hann sagði okkur frá því, að Þjóó-
veijar hefðu ráðist inn í Belgíu og
drepið saklaust fólk. Þetta var í
heimsstyrjöldinni fyrri. Á eftir fannst
mér ég sjá þau utanvert í Hrútaskrið-
unni, sem er suður og yfir undan Eg-
ilsá. Þar vom þeir að þessari þokka-
legu iðju, og leist mér ekki á en von-
aði, að þeir legðu ekki í ána.
Ekki bar Steingrímur neina sérstaka
virðingu fyrir embættismönnum, tók
ekki ofan fyrir neinum og þúaði alla.
Þegar Geir Zoega kom þar og kynnti
sig fyrir honum í bæjardymm, þá
sagði Steingrímur: „Nú, er það vega-
bótastjórinn. Komdu inn.“ Kannski
einmitt vegna sérstæðrar framkomu
Steingríms höfðu ýmsir höfðingjar
mætur á honum og bundu við hann
vináttu. En hollara var þeim sem öðr-
um að fá hann ekki upp á móti sér, og
em til um það sagnir, sem aðrir hafa
greint frá.
Einhverjar greinir minnir mig að
væm með þeim Bimi prófasti út af
„prestmötu", en það var smjörgjald til
prests af bændakirkjujörð. Ekki vissi
ég til, að þetta leiddi þó beint til óvin-
áttu, en frekar til faleika af hendi
Steingn'ms, og lét hann ekki sinn
hlut fremur en vant var.
Vel man ég, þegar prófastur kom inn
í baðstofuna á messudögum (sjaldan
var „tekið til“ strax en dokað eftir
fleira fólki). Þá var það siður prófasts
að heilsa Steingrími fyrstum manna,
ef hann sat á áðurgreindum palli, og
ævinlga eitthvað á þessa leið:
„Komdu nú blessaður og sæll, Stein-
grímur rninn," og rétti fram höndina.
En Steingrímur svaraði. ,Á, komdu
sæll,“ og vék um leið andliti í aðra átt,
rétti jafnframt höndina frekar aftur
fyrir sig, ef því varð við komið. Ekki
lét prófastur þetta á sig fé en skipti
einhverjum orðum við Steingrím,
sem jaftian svaraði féu til. Fræg er
sagan, enda margsögð, þegar prófast-
ur heilsaði Steingrími nýársdag einn
og bað Guð að gefa honum gleðilegt
ár. Þá svaraði Steingrímur: ,Á, þú
sagðir nú þetta líka í fyrra, en ég hef
aldrei lifeð jafríbölvað ár.“ Fjöldinn
allur er til af viðlíka sögum um Stein-
grím og hafa margar verið skráðar
eða verða skráðar, þó ekki verði nema
einni bætt við hér. Steingrímur var
að segja aðkomumanni mannslát á
eftirfarandi hátt: ,Á, nú er Siggi
dauður. Á þessu átti ég lengi von að
svona mundi fara,“ þegir síðan um
stund, þar til hann bætir við: „Og
svona förum við allir, bölvanlega skít-
lega.“
Steingrímur á Silfrastöðum var
ágætur nágranni, trölltryggur og
hjálpfús. En ef hann lánaði manni
tóman poka eða annað smáræði, tók
hann ríkt fram, að því yrði skilað aft-
ur á sama stað. Allt hafði víst sinn
ákveðna stað hjá Steingrími og
gaumgæfði hann með þreifingum.
Vel vissi ég, að hann vildi gjaman fá
að þreifa um andlit nýkominnar
ráðskonu, gekk honum þó ekkert
annað til en forvitni, því aldrei heyrð-
ist, að hann legði hug á konur eftir
lát konu sinnar. Ekki er þetta þó al-
veg víst, því Ólína Jónasdóttir skáld-
kona þekkti Steingrím vel og segir
hann hafi kvartað undan einmana-
leika í blindu sinni og haft jafnvel á
orði að fá sér konu, síðan spurt, hvort
hún vildi eiga sig. Þegar Ólína kvað
nei við, hafði Steingrímur sagt: Já,
svona emð þið. Þið emð jafnvitlausar
allar, en þið vitið ekki hvað ég á.
Steingrímur var talinn góður hús-
bóndi, ekki vinnuharður, enda hjúa-
sæll, en óvíst er, að hann hafi goldið
hátt kaup. Stofa var á Silfrastöðum
norðan þæjardyra, sem vom stórar,
eins og algengt var á þeirri tíð. Á
sumrin safhaðist messufólk oft sam-
an í bæjardymm, ef bíða þurfti eftir
presti og þá ekki síður að lokinni
messu, enda oft svo margt fólk, að
ekki gátu allir fengið kaffi samtímis.
Prófasti var hins vegar boðið í stofu
ásamt fleirum, eftir því sem rúm
hrökk til. Það vom þó fyrst og fremst
bændur, og var þá stundum rætt um
trúmál ásamt fleiru. Vom sumir öld-
ungis óragir að kunngera skoðanir
sínar á prédikun dagsins og gera at-
hugasemdir, ef þeim hafði ekki alls-
kostar fallið ræðan. Aldrei man ég til
að úr þessu yrðu þó vemlegar deilur.
En hver hélt sinni skoðun og prófast-
ur skýrði sitt mál og veitti víst oft
ýmislega fræðslu. Jafnan var Stein-
grímur þama nálægur, en ekki man
ég eftir að hann legði mikið til mála.
Þó em sagnir um, að hann léti ótæpi-
lega í ljós, ef honum líkaði ekki ræð-
an.
í þennan tíma var það siður að kon-
ur skipuðu kirkjubekki til vinstri, en
karlar sátu hægra megin. Ef Stein-
grímur fór í kirkju, kom hann oftast
eða ævinlega síðastur og jafnan einn.
Settist hann þá í krókbekk til hægri
að hurðarbaki og tók líklega ofan
húfu sína meðan stóð á guðsþjón-
ustu. En aldrei brást, að undir út-
göngusálmi stóð Steingrímur upp,
gekk út og til bæjar. Þá var húfan
auðvitað komin á sinn stað. Stein-
grímur lést að heimili sínu Silfra-
stöðum 12. ágúst 1935, fæddur að
Merkigili 29. nóvember 1844.
Sonur þeirra hjóna, Kristínar og
Steingríms, var Jóhannes, einnig
Silfrastaðahjón, Kristín Árnadótt-
ir og Steingrímur Jónsson, ásamt
Jóhannesi syni sínum.
Jón Guðmundsson á
Stekkjarflötum.
stórbóndi að Silfrastöðum og um
langt skeið hreppstjóri og oddviti í
Akrahreppi, vei látinn maður og naut
trausts.
Um þessar mundir var bóndi á
Stekkjarflötum Jón Guðmundsson
og var meðhjálpari í Silfrastaða-
kirkju. Hann var þrekmenni mikið
og aðsópsmikill persónuleiki, skap-
stór, ákaflega duglegur, hjálpsamur
og í rauninni gæðamaður. Jón var
mikill f herðum, oftast í mórauðum
vaðmálsfötum, hafði hása, sérkenni-
lega rödd og las bænina f Silfrastaða-
kirkju svo eftirminnilega, að enginn
leikmaður í Silfrastaðasókn þótti
bænabókarfær eftir það. Jón var
röggsamur meðhjálpari og tók
ómjúkt í hnakkadrambið á hundum,
sem oft laumuðust inn og skriðu
lúpulegir undir sæti húsbænda
sinna. Þessa óboðnu kirkjugesti dró
Jón ýlfrandi fram kirkjugólfið og
henti langt fram á hlað, enda var
þeim víst fremur ætlað að hressa sig
upp í áflögum úti fyrir en hlýða guðs-
orði í kirkju.
Jón Guðmundsson varð síðar bóndi
að Hofi í Vesturdal.
Krossgáta með lykilorði
Engar orðskýringar eru, en
reitimir em númeraðir með
tölunum 1-32, jafnmörgum og
stafimir eru í stafrófinu og
sýndir eru í ramma yfir gát-
unni. Sami bókstafur hefur
alltaf sama númer. Til að auðvelda byrjun á lausninni er gefið eitt orð: „VÆGГ, og skrifað á sinn
stað. Af því sést að V er alltaf númer 25, - Æ 12, - G 32 og Ð 24.
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLN
NOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
— 1 A i A i
6 13 1 22 A 30 A 3
Hér er lykilorð, sem á að sýna hvort gátan er rétt
ráðin...
*
'f' V*'